Μια ένωση α λα καρτ χωρίς ενιαίο νόμισμα

Πολιτικοί που είναι αφοσιωμένοι στην ευρωπαϊκή υπόθεση το διακηρύσσουν σε όλους τους τόνους: «Αν καταρρεύσει το ευρώ, τότε θα καταρρεύσει η Ευρώπη». Οι ευρωπαϊστές πολιτικοί επιμένουν πως, αν το ευρώ και η Ευρωπαϊκή Ενωση καταρρεύσουν, η ευρωπαϊκή ήπειρος θα επιστρέψει στην κατάσταση στην οποία βρισκόταν πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενας πόλεμος μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας δεν θα ήταν τότε κάτι απίθανο.

Αυτή η θεώρηση παραβλέπει το γεγονός ότι η διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης έγινε δυνατή μόνο και μόνο επειδή η Γερμανία και η Γαλλία έπαψαν να βλέπουν εχθρικά η μία την άλλη. Ανέλαβαν τον ρόλο της κινητήριας δύναμης στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η οποία ξεκίνησε με την εγκαθίδρυση μιας οικονομικής ένωσης και μετά επεκτάθηκε στην πολιτική σφαίρα. Είναι λάθος να θεωρούμε ότι το μόνο πράγμα που χρειαζόταν για να επέλθει ειρήνη στην Ευρώπη ήταν η επικύρωση μιας διεθνούς συνθήκης.

Ο ισχυρισμός ότι η κατάρρευση του ευρώ και της ΕΕ θα προκαλούσε χάος και πόλεμο θα πρέπει να ερμηνευθεί ως στρατηγική για να οικοδομηθεί η συναίνεση για την ανάγκη επιπλέον βοήθειας στις υπερχρεωμένες χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία. Ωστόσο, από συζητήσεις που είχα με ανθρώπους από πολλές ευρωπαϊκές χώρες κατέληξα στο συμπέρασμα ότι πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν πραγματικά πως η Ευρώπη θα αποσυντεθεί και θα ξεσπάσουν πόλεμοι αν διαλυθεί η ΕΕ. Θεωρώ ότι αυτή η άποψη είναι εντελώς λαθεμένη.

Το ευρώ, η ΕΕ και η Ευρώπη δεν ταυτίζονται. Υπάρχουν χώρες που είναι μέλη της ΕΕ αλλά διατηρούν το εθνικό τους νόμισμα (όπως η Βρετανία, η Σουηδία και η Δανία). Από την άλλη, υπάρουν χώρες που δεν ανήκουν στην ΕΕ (όπως η Ελβετία) και έχουν υπογράψει κάποιες από τις ευρωπαϊκές συμφωνίες όπως η Συνθήκη Σένγκεν και πολλές άλλες που αφορούν τη συνεργασία σε θέματα επιστημονικής έρευνας. Οσον αφορά την κουλτούρα, τις επιστήμες, τον αθλητισμό και προπάντων την οικονομία, χώρες όπως η Νορβηγία και η Ελβετία είναι αναμφίβολα αναπόσπαστο τμήμα της Ευρώπης. Το να ταυτίζουμε το ευρώ με την ΕΕ και την Ευρώπη, όπως κάνουν πολλοί πολιτικοί, είναι εντελώς παραπλανητικό.

Ακόμη πιο έντονος είναι ο φόβος ότι η καταστροφή του ευρώ και της Ευρώπης θα οδηγήσει όλα τα ευρωπαϊκά έθνη στην άβυσσο. Ωστόσο, η οικονομική και πολιτική κατάρρευση της Ευρώπης που θα οδηγήσει στο χάος δεν είναι προ των πυλών. Αυτή η θεώρηση παραείναι απαισιόδοξη.

Οι επί μέρους χώρες στην Ευρώπη θα υπέγραφαν πολύ γρήγορα νέες συμφωνίες μεταξύ τους. Η συνεργασία θα διατηρούνταν σε όλους τους τομείς στους οποίους έχει λειτουργήσει καλά ως τώρα.

Ορισμένες χώρες θα παραμείνουν στη νέα και μικρότερη ευρωζώνη, για τη συγκρότηση της οποίας θα συνταχθούν οι κατάλληλες συνθήκες. Παρόμοια ανασύσταση θα υπάρξει και για τη Σένγκεν, η οποία τότε θα υπογραφεί από άλλες χώρες από αυτές που την είχαν υπογράψει αρχικά. Μόνο εκείνες οι χώρες που θα το θεωρούν επωφελές γι’ αυτές θα ενταχθούν στη νέα συνθήκη που θα αφορά την ελευθερία κυκλοφορίας ανθρώπων. Από την άλλη, εκείνα τα έθνη που δεν θα έβρισκαν ελκυστική μια τέτοια συνθήκη ή που δεν θα ήταν δεκτά από άλλες χώρες-μέλη δεν θα συμμετείχαν.

Το αποτέλεσμα θα ήταν ένα δίκτυο από επικαλυπτόμενες διακρατικές συμφωνίες στις οποίες τα διάφορα έθνη θα εντάσσονταν κατά βούληση. Αυτές οι συμφωνίες δεν θα βασίζονται σε μια αφηρημένη έννοια για την «Ευρώπη» αλλά περισσότερο στο γεγονός ότι είναι λειτουργικές και αποδοτικές. Τελικά αυτές οι επί μέρους συμφωνίες θα αποδειχθούν βιώσιμες επειδή ανταποκρίνονται στο συμφέρον κάθε μέλους.

Μερικοί μπορεί να θεωρήσουν ένα τέτοιο ευέλικτο δίκτυο συμβάσεων πολύ περίπλοκο και δυσκίνητο και συνεπώς ανεπιθύμητο. Αλλά η ουσία της Ευρώπης συνίσταται στην ποικιλία και στη διαφορά και όχι στον κρατισμό και στη γραφειοκρατία. Ενα δίκτυο συμφωνιών καθεμιά από τις οποίες εξυπηρετεί έναν συγκεκριμένο σκοπό μπορεί να επεκτείνεται και πέρα από τα όρια της Ευρώπης. Η Τουρκία, π.χ., θα μπορεί να συμμετάσχει σε συμφωνίες οικονομικής φύσεως και να αποκλείεται από τις συμφωνίες με πολιτικό περιεχόμενο εφόσον τα άλλα μέλη θεωρούν ότι δεν εκπληροί ακόμη τις απαιτήσεις τους στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Μια ένωση ευρωπαϊκών κρατών που θα συνάπτει ευέλικτες και επικαλυπτόμενες συμφωνίες σε συγκεκριμένους τομείς μπορεί να αποτελέσει ένα καλύτερο μέλλον για την Ευρώπη.