Doris Duke: Η 12χρονη δισεκατομμυριούχος που αργότερα έγινε σπουδαία φιλάνθρωπος και ατιμώρητη δολοφόνος

Η Doris Duke γεννήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 1912 στη Νέα Υόρκη, ως μοναχοκόρη του επιχειρηματία και φιλάνθρωπου James Buchanan Duke, ενός από τους πιο πλούσιους ανθρώπους της εποχής του. Ο James Duke ήταν ο ιδρυτής της American Tobacco Company και μεγιστάνας της βιομηχανίας καπνού. Επίσης, ήταν βασικός χρηματοδότης του ξακουστού Duke University. 

Η ζωή της Doris άλλαξε δραματικά όταν ο πατέρας της πέθανε το 1925. Σε ηλικία μόλις 12 ετών, η Doris έγινε μια από τις πλουσιότερες κληρονόμους στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, αποκτώντας τη μισή περιουσία του James Buchanan Duke, η οποία ανήλθε σε πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια - ποσό που αντιστοιχεί σε σχεδόν 2 δισεκατομμύρια το 2025. Η ιλιγγιώδης αυτή κληρονομιά θα έφερνε στη ζωή της Doris πιο πολλά προβλήματα και απομόνωση από ό,τι η ίδια ποτέ θα μπορούσε να φανταστεί.

Μια ζωή γεμάτη αντιφάσεις

Όταν η Doris Duke παρουσιάστηκε επίσημα στην κοινωνία το 1930, σε ένα μεγαλοπρεπές ντεμπουτάν στο εξοχικό της οικογένειας στο Newport του Ρόουντ Άιλαντ, είχε ήδη έναν τίτλο που την ακολουθούσε πιο σταθερά απ’ όλα τα υπόλοιπα: «το πιο πλούσιο κορίτσι του κόσμου». Ήταν 18 χρονών. Είχε ύψος 1,83. Και κουβαλούσε στην πλάτη της μια περιουσία που κανείς, ούτε η ίδια, δεν ήξερε πώς να διαχειριστεί.

View this post on Instagram

A post shared by SARAH KANJ (@davincicode7)

Παρά τις κριτικές για την ανικανότητά της να κατανοήσει πλήρως το έβρος του πλούτου της και το μέγεθος του επωνύμου της στην Αμερικανική κοινωνία, η Doris πήρε στα χέρια της την τύχη της και έκανε ότι μπορούσε για να αναλάβει τις ευθύνες της κληρονομιάς της.

Να σημειωθεί ότι έλαβε την κληρονομιά του πατέρα της σε δόσεις από τα 12 μέχρι τα 30. Το ποσό ήταν παραπάνω από αρκετό, ώστε να μη χρειαστεί να εργαστεί ποτέ. Κι όμως, επέλεξε να το κάνει. Όχι για βιοπορισμό, αλλά ως πράξη αντίστασης στην πλήξη και τη ματαιότητα.

Κοσμοπολίτισσα, ανταποκρίτρια, surfer

Η Duke ταξίδεψε τον κόσμο όπως λίγες γυναίκες της εποχής της. Σπούδασε φωνητική δίπλα στην περίφημη Estelle Liebling, την καθηγήτρια της Beverly Sills. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, βρέθηκε στην Αίγυπτο δουλεύοντας σε λέσχη για ναύτες – με μισθό 1 δολάριο τον χρόνο. Μιλούσε άπταιστα γαλλικά. Έζησε στο Παρίσι. Έγραψε για το Harper’s Bazaar. Ξεκίνησε καριέρα ως πολεμική ανταποκρίτρια.

Και έπειτα, στην άλλη άκρη του κόσμου, στη Χαβάη, έκανε κάτι που λίγοι περίμεναν από μια λευκή Αμερικανίδα δισεκατομμυριούχο των '40s: έμαθε να κάνει σέρφινγκ, υπό την καθοδήγηση του θρυλικού Duke Kahanamoku. Ήταν η πρώτη μη-Χαβανέζα γυναίκα που το τόλμησε.

View this post on Instagram

A post shared by Doris Duke Foundation (@dorisdukefdn)

Φιλόζωη, βοτανολόγος, δημιουργός κόσμων

Η Doris λάτρευε τα ζώα. Είχε σκύλους, καμήλες, και πιθανότατα περισσότερη στοργή για αυτά απ’ ό,τι για τους περισσότερους ανθρώπους που την περιέβαλλαν. Στήριξε καταφύγια και φιλοζωϊκές οργανώσεις και χρηματοδότησε φυσικά πάρκα. Έγινε φίλη με τον Louis Bromfield, αγρότη και συγγραφέα και μετά τον θάνατό του δώρισε τα χρήματά της για να μετατραπεί η φάρμα του σε κρατικό πάρκο.

Στα 46 της, αποφάσισε να κάνει το όραμά της πράξη: θα δημιουργούσε το Duke Gardens, έναν εκπληκτικό βοτανικό κήπο στο New Jersey, αφιερωμένο στον πατέρα της. Μελέτησε, σχεδίασε, ταξίδεψε, επέβλεψε, δούλεψε με τα χέρια της — μερικές φορές ακόμη 16 ώρες τη μέρα. Οι 11 θεματικοί κήποι αποτελούσαν αναπαραστάσεις εποχών, χωρών και πολιτισμών, βασισμένες στα ταξίδια της. Ήταν ένας τρόπος να επιβάλει τάξη και ομορφιά σε έναν κόσμο που τη μεγάλωσε στο χάος.

Έρωτες και γάμοι

Η Doris Duke ήταν εξαιρετικά σαγηνευτική και όμορφη, πράγμα που έκανε τις σχέσεις της με τους άντρες να είναι γεμάτες από πάθη και θύελλες. Ανάμεσα στους εραστές της ήταν ο πρωτοπόρος του σερφ Duke Kahanamoku, ο ηθοποιός Errol Flynn, ο Βρετανός πολιτικός Alec Cunningham-Reid, ο στρατηγός George S. Patton, ο πιανίστας της jazz Joe Castro, ο πιλότος James W. Robb και ο συγγραφέας Louis Bromfield.

Το 1935, στα 22 της, παντρεύτηκε τον James H. R. Cromwell, έναν ευπαρουσίαστο New Dealer και γιο της Eva Stotesbury. Εκείνος είχε πολιτικές φιλοδοξίες, εκείνη είχε τα λεφτά: χρηματοδότησε την καριέρα του και τον βοήθησε να διοριστεί πρεσβευτής στον Καναδά το 1940. 

Ωστόσο, η σχέση τους στιγματίστηκε από τραγωδία: το μοναδικό τους παιδί, η μικρή Arden, πέθανε μια μέρα μετά τη γέννησή της στη Χονολουλού. Το διαζύγιο ήρθε το 1943 και μαζί του τελείωσε το όνειρο του πολιτικού ζεύγους.

Το 1947, η Duke παντρεύτηκε στο Παρίσι τον Δομινικανό διπλωμάτη Porfirio Rubirosa. Πριν τον γάμο, φρόντισε να καταβάλει στην πρώην σύζυγό του, Danielle Darrieux, το ποσό του ενός εκατομμυρίου δολαρίων ώστε να επιτευχθεί άμεσο και αναίμακτο διαζύγιο.

Ο πλούτος της Duke προκάλεσε ανησυχία στο αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο τη συμβούλευσε να μην αξιοποιήσει τα οικονομικά της μέσα για την προώθηση ξένων πολιτικών συμφερόντων. Επιπλέον, εκφράστηκαν φόβοι πως, σε περίπτωση θανάτου της, η κληρονομιά της θα μπορούσε να περάσει σε χέρια που θα επηρέαζαν αρνητικά την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Ο Rubirosa υπέγραψε προγαμιαίο συμφωνητικό, ωστόσο κατά τη διάρκεια του σύντομου γάμου τους, έλαβε πολυτελή δώρα ύψους αρκετών εκατομμυρίων, όπως αυτοκίνητα, άλογα για πόλο, ένα τροποποιημένο βομβαρδιστικό αεροσκάφος και, μετά το διαζύγιο του 1948, ένα αρχοντικό του 17ου αιώνα στο Παρίσι.

Η Duke δεν ξαναπαντρεύτηκε.

Συνολική περιουσία της Duke

Όταν απεβίωσε η μητέρα της το 1962, η προσωπική περιουσία της Doris είχε εκτιμηθεί στα 250 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία πέρασαν στην Doris.

Εκτός από την κληρονομιά, η Duke διέθετε σημαντικά ποσοστά σε μεγάλες επιχειρήσεις, όπως η General Motors, ενώ την οικονομική της διαχείριση είχε αναλάβει πολυμελής ομάδα τραπεζιτών και λογιστών. Η οικονομική της αυτοκρατορία περιελάμβανε επίσης μία από τις σημαντικότερες ιδιωτικές συλλογές έργων τέχνης παγκοσμίως, με πίνακες των Picasso, Van Gogh, Rembrandt και Monet, καθώς και αντικείμενα ισλαμικής και νοτιοανατολικοασιατικής τέχνης και επίπλωσης.

Στη συλλογή της περιλαμβάνονταν επίσης πάνω από 2.000 φιάλες σπάνιου κρασιού, συνολικής αξίας άνω των 5 εκατομμυρίων δολαρίων, καθώς και η περιβόητη συλλογή κοσμημάτων Duke. Με βάση επίσημες εκτιμήσεις, η συνολική καθαρή της περιουσία (συμπεριλαμβανομένων όλων των ακινήτων και κινητών στοιχείων) ανερχόταν σε 5,3 δισεκατομμύρια δολάρια.

Το μεγάλο σκάνδαλο

Το τροχαίο δυστύχημα που συνδέθηκε με τη Doris Duke το 1966 αφορά τον θάνατο του Eduardo Tirella, ενός φίλου και συνεργάτη της, που εργαζόταν ως σύμβουλός της σε θέματα τέχνης και διακόσμησης. Το περιστατικό σημειώθηκε στην πολυτελή της έπαυλη στο Newport του Rhode Island. Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή, η Duke βρισκόταν πίσω από το τιμόνι όταν, φεύγοντας από το ακίνητο, το αυτοκίνητο παρέσυρε και σκότωσε τον Tirella. Η Doris υποστήριξε ότι πρόκειται για ατύχημα: ο Tirella είχε βγει από το αυτοκίνητο για να ανοίξει την καγκελόπορτα και, όταν επέστρεψε, φέρεται να γλίστρησε ή να βρέθηκε τυχαία μπροστά στο όχημα καθώς εκείνη ξεκίνησε την πορεία.

Η αστυνομία, μετά από σύντομη έρευνα, θεώρησε τον θάνατο ατύχημα και δεν άσκησε διώξεις. Όμως, από την αρχή υπήρχαν υποψίες —κυρίως επειδή ο Tirella επρόκειτο να αποχωρήσει από τη συνεργασία του με τη Duke και να ξεκινήσει νέα καριέρα στο Χόλιγουντ. Σύμφωνα με μεταγενέστερες μαρτυρίες, υπήρξε έντονος καβγάς ανάμεσά τους το ίδιο απόγευμα. Πολλά χρόνια αργότερα, δημοσιογράφοι και συγγραφείς που ερεύνησαν την υπόθεση υποστήριξαν ότι η αρχική αστυνομική διερεύνηση ήταν επιφανειακή και πιθανόν επηρεασμένη από την εξουσία της Duke.

Το 2020, σε μια ιστορική αναθεώρηση της υπόθεσης από τον τοπικό αρχηγό της αστυνομίας του Newport, έγινε λόγος για πιθανή ανθρωποκτονία, με τον ίδιο να δηλώνει ότι, εάν είχε τα σημερινά δεδομένα τότε, θα είχε κινηθεί διαφορετικά. Δεν άνοιξε επισήμως ξανά η υπόθεση, αλλά η δημόσια αναγνώριση της πιθανότητας εγκληματικής ενέργειας, τόσες δεκαετίες μετά, αποκατέστησε ως έναν βαθμό την αμφιλεγόμενη μνήμη του Tirella.

View this post on Instagram

A post shared by Vanity Fair (@vanityfair)

Φιλανθρωπία: Μια περιουσία στην υπηρεσία των άλλων

Η πρώτη της δομή ήταν το Independent Aid, Inc., που ίδρυσε το 1934 σε ηλικία μόλις 21 ετών, ως μηχανισμό διαχείρισης των πολυάριθμων αιτήσεων οικονομικής βοήθειας που δεχόταν. Το 1958, δημιούργησε το Duke Gardens Foundation (βλ. παραπάνω).

Το 1963, η Duke χρηματοδότησε την κατασκευή του άσραμ του Maharishi Mahesh Yogi στην Ινδία, ενώ το 1968 ίδρυσε το Newport Restoration Foundation για τη διάσωση περισσότερων από 80 αποικιακών κτιρίων στη Νέα Αγγλία, με τη δημόσια υποστήριξη της Jackie Kennedy Ωνάση. Παράλληλα, δώρισε τεράστιες συλλογές ισλαμικής και νοτιοανατολικοασιατικής τέχνης σε μουσεία όπως το Asian Art Museum του Σαν Φρανσίσκο και το Walters Art Museum της Βαλτιμόρης. Ενίσχυσε επίσης σημαντικά την ιατρική έρευνα και τις κοινωνικές υπηρεσίες, με εμβληματική δωρεά 2 εκατομμυρίων δολαρίων στο Duke University για την έρευνα κατά του AIDS στα τέλη της δεκαετίας του 1980.

Ο θάνατος και η διαμάχη για την κληρονομιά

Η υγεία της Doris Duke άρχισε να επιδεινώνεται ραγδαία στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Το 1992, μετά από πλαστική επέμβαση, υπέστη πτώση που οδήγησε σε κάταγμα ισχίου, ενώ ακολούθησαν δύο χειρουργικές επεμβάσεις στο γόνατο. Μετά τη δεύτερη επέμβαση, υπέστη σοβαρό εγκεφαλικό και απεβίωσε στις 28 Οκτωβρίου 1993 στην κατοικία της στο Λος Άντζελες, σε ηλικία 80 ετών. Η επίσημη αιτία θανάτου ήταν πνευμονικό οίδημα που οδήγησε σε καρδιακή ανακοπή. Η σορός της αποτεφρώθηκε 24 ώρες αργότερα, και η τέφρα της σκορπίστηκε στον Ειρηνικό, όπως επιθυμούσε.

Ωστόσο, ο θάνατός της προκάλεσε σειρά από φήμες και δικαστικές διαμάχες. Η συχνή τροποποίηση της διαθήκης της, η απουσία βιολογικών απογόνων και ο διορισμός του μπάτλερ της, Bernard Lafferty, ως δικαιούχος, προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις. Ανάμεσα στις πιο ηχηρές διαμάχες ήταν αυτή με τη Chandi Heffner, την οποία είχε υιοθετήσει όταν η Chandi ήταν 35 ετών (!) και αργότερα αποκληρώσει. Τελικά έλαβε εξωδικαστικά 65 εκατομμύρια δολάρια.

Το Duke University διεκδίκησε μεγαλύτερο μερίδιο της περιουσίας, παρά τη ρήτρα στη διαθήκη που απειλούσε με ακύρωση κάθε μεριδίου όποιον την αμφισβητούσε. Τελικά, τα δικαστήρια της Νέας Υόρκης απομάκρυναν τόσο τον Lafferty όσο και την U.S. Trust Company, επικρίνοντάς τους για κακοδιαχείριση. Νέοι διαχειριστές ορίστηκαν πρόσωπα με κύρος, όπως η Marion Oates Charles και ο πρόεδρος του Duke University, Nannerl O. Keohane.

Το κόστος των νομικών διαμαχών ξεπέρασε τα 10 εκατομμύρια δολάρια και καλύφθηκε από το ίδιο το ίδρυμα. Από τότε, το DDCF παραμένει ενεργό αλλά έχει δεχθεί επικρίσεις για σταδιακή απομάκρυνση από τις αυθεντικές φιλανθρωπικές προθέσεις της Duke, καθώς μειώθηκε η χρηματοδότηση στους οργανισμούς που φέρουν το όνομά της, όπως το Duke Farms και το Newport Foundation.