Χοσέ Μουχίκα: Ο κόσμος αποχαιρετά τον φτωχότερο και πιο ανθρώπινο πρόεδρο του κόσμου

«Εκείνες οι νύχτες στη μοναξιά της φυλακής, με έκαναν να συνειδητοποιήσω ότι το μίσος είναι βάρος. Πρέπει να μάθεις να συγχωρείς, αλλιώς πεθαίνεις πριν την ώρα σου», είχε δηλώσει σε μια από τις πιο συγκλονιστικές συνεντεύξεις του.

Με την επιστροφή της δημοκρατίας το 1985, ο Μουχίκα δεν αναζήτησε εκδίκηση. Αντίθετα, εντάχθηκε στο αριστερό μέτωπο Frente Amplio και ξεκίνησε την κοινοβουλευτική του πορεία, που κορυφώθηκε με την εκλογή του στην προεδρία το 2010.

Η πολιτική ως πράξη προσφοράς, όχι προνομίου

Η πενταετής θητεία του στην προεδρία της Ουρουγουάης (2010–2015) ήταν ένα ζωντανό εργαστήριο προοδευτικής διακυβέρνησης. Υπό την ηγεσία του, η χώρα προχώρησε σε τολμηρές μεταρρυθμίσεις: νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, αποποινικοποίηση της άμβλωσης και δημιουργία της πρώτης κρατικά ρυθμιζόμενης αγοράς κάνναβης στον κόσμο.

Αλλά αυτό που καθιέρωσε τον Μουχίκα στη συνείδηση της διεθνούς κοινότητας δεν ήταν μόνο οι πολιτικές του αποφάσεις — ήταν ο τρόπος που τις υπηρέτησε. Αρνήθηκε να μείνει στο προεδρικό μέγαρο, ζούσε στο μικρό του αγρόκτημα με τη γυναίκα του, Λουσία Τοπολάνσκι (πρώην αντάρτισσα και μετέπειτα αντιπρόεδρος της χώρας), οδηγούσε ένα παλιό Volkswagen Beetle και δώριζε το 90% του προεδρικού του μισθού.

«Δεν είμαι φτωχός. Φτωχός είναι αυτός που χρειάζεται πολλά για να ζήσει», είχε πει σε μια από τις πιο γνωστές του ομιλίες. «Η φτώχεια δεν είναι στο πορτοφόλι, είναι στο μυαλό».

Η ζωή ως πολιτική πράξη

Πέρα από τις αποφάσεις του, ο Μουχίκα καθήλωσε τον κόσμο με το ήθος και την ειλικρίνειά του. Ομιλίες του, όπως εκείνη στο συνέδριο του ΟΗΕ το 2013, έγιναν viral και ενέπνευσαν χιλιάδες νέους. Σε έναν κόσμο πολιτικής υπερβολής και επικοινωνιακού θεάματος, εκείνος πρότεινε μια πολιτική της σιωπής, της πράξης και της εσωτερικής συνέπειας.

«Η πολιτική δεν είναι επάγγελμα. Είναι πάθος. Και αν δεν υπηρετεί το κοινό καλό, τότε είναι απάτη», συνήθιζε να λέει. Είδε την εξουσία όχι ως αυτοσκοπό, αλλά ως εργαλείο. Όπως έγραψε κάποτε ο φιλόσοφος Εντουάρ Λουί, «ο Μουχίκα απέδειξε πως μπορείς να είσαι ριζοσπάστης χωρίς να χάσεις την καλοσύνη και την απλότητα».

Αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική το 2020, δηλώνοντας: «Αγαπώ την πολιτική, αλλά αγαπώ περισσότερο τη ζωή». Το 2024 διαγνώστηκε με καρκίνο του οισοφάγου, ο οποίος γρήγορα επεκτάθηκε. Δέχτηκε μόνο παρηγορητική αγωγή, παραμένοντας ψύχραιμος και ήρεμος μέχρι τέλους. Φέρεται να είχε πει λίγο πριν τον θάνατό του: «Ειλικρινά, πεθαίνω. Και δεν με πειράζει – είχα μια γεμάτη ζωή».

Ένας πολιτικός με ψυχή

Η Ουρουγουάη θρηνεί έναν από τους τελευταίους πολιτικούς που ενσάρκωσαν την πολιτική ως πράξη ηθικής. Ο κόσμος αποχαιρετά έναν άνθρωπο που απέδειξε πως η δύναμη μπορεί να συνυπάρξει με τη σεμνότητα, και πως η πολιτική μπορεί ακόμα να είναι πράξη αγάπης.

Ο Πέπε Μουχίκα δεν αφήνει πίσω του πλούτη ή επιβλητικά αγάλματα — αφήνει μια παρακαταθήκη ιδεών, στάσεων ζωής και μιας πολιτικής που κοιτούσε κατάματα τον άνθρωπο. Και αυτή, ίσως, είναι η πιο σπάνια κληρονομιά από όλες.