Ηταν ο Μοσέ Νταγιάν, ο ήρωας της νίκης του Ισραήλ, που έδωσε τον τόνο για όσα θα ακολουθούσαν. «Τώρα, περιμένουμε ένα τηλεφώνημα» είπε περιφρονητικά ο μονόφθαλμος στρατηγός, την ώρα που τρία αραβικά κράτη –Αίγυπτος, Συρία και Ιορδανία –δεν είχαν συνέλθει ακόμα από το σοκ της ραγδαίας, ταπεινωτικής συντριβής στον Πόλεμο των 6 Ημερών, τον Ιούνιο του 1967.
Για τους Παλαιστινίους, τον πληθυσμό που βρέθηκε υπό κατοχή στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, στη Δυτική Οχθη και στη Λωρίδα της Γάζας, δεν λέγονταν πολλά εκείνη την εποχή. Αλλά εκείνος ο κεραυνοβόλος πόλεμος ήταν που τους έφερε στο επίκεντρο της σύγκρουσης με το Ισραήλ, εκεί που έχουν μείνει 50 χρόνια τώρα.
Σπάνια ένας τόσο μικρός σε διάρκεια τοπικός πόλεμος είχε τόσο μακροχρόνιες, παγκόσμιες επιπτώσεις. Στην πραγματικότητα δεν κράτησε ούτε 6 μέρες, αλλά οδήγησε σε ένα αιματοβαμμένο αδιέξοδο μισού αιώνα. Σήμερα, ακόμα και ισραηλινοί ιστορικοί λένε πως ο θρίαμβος του ’67 ήταν μια καταραμένη ευλογία.
Αν και κεραυνοβόλος, ο πόλεμος δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Στους μήνες που προηγήθηκαν του Ιουνίου, μαύρα σύννεφα σκέπαζαν τις σχέσεις του νεαρού τότε εβραϊκού κράτους, που έκλεινε μόλις 19 χρόνια ζωής, με τους άραβες γείτονες. Εκατέρωθεν προκλήσεις και συγκρούσεις στα σύνορα με τη Συρία οδήγησαν τον αιγύπτιο πρόεδρο Γκαμάλ Αμπντελ Νάσερ να κάνει επίδειξη δύναμης προς στήριξη της Δαμασκού.
Εστειλε αιγυπτιακό στρατό στο Σινά, και στις 22 Μαΐου έκλεισε τα Στενά του Τιράν, αποκλείοντας στην ουσία το ισραηλινό λιμάνι Εϊλάτ από την Ερυθρά Θάλασσα. Η ρητορική ήταν εξίσου επιθετική, με απειλές για «ολική καταστροφή» του εβραϊκού κράτους.
Η απάντηση του Ισραήλ ήταν ένας καταιγιστικός αιφνιδιασμός, που διδάσκεται στα στρατιωτικά εγχειρίδια. Το πρωί της 5ης Ιουνίου αρχίζει ξαφνικά αεροπορική επίθεση με όλα τα μαχητικά αεροσκάφη του, πλην 12 που κρατάει για την άμυνα, και μέσα σε λίγες ώρες συντρίβει τον υπερήφανο αιγυπτιακό στρατό. Με ταυτόχρονες χερσαίες επιθέσεις, εξουδετερώνει τον ιορδανικό και συριακό στρατό με ταχύτητα και σφοδρότητα που έμεινε στην Ιστορία. Στις 10 Ιουνίου χτυπάει εκείνο το τηλέφωνο που περίμενε ο Νταγιάν. Οι εχθροί ζητούν κατάπαυση του πυρός με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών. Ο μικρός Δαβίδ έχει κατατροπώσει τον άραβα Γολιάθ.
Την επομένη του πολέμου, οι Ισραηλινοί ζουν στην ευφορία –έχουν καταφέρει το ακατόρθωτο –και ο αραβικός κόσμος είναι συγκλονισμένος από την ήττα. Το Ισραήλ όχι μόνο προστάτευσε τα δικά του εδάφη, αλλά σχεδόν τα τριπλασίασε, όχι απλώς απέφυγε την εξόντωση αλλά κέρδισε τρεις στρατούς και μετατράπηκε σε τοπική υπερδύναμη.
Ο στρατιωτικός θρίαμβος, απρόσμενος σε τέτοια έκταση, δημιούργησε νέα γεωπολιτικά δεδομένα, χτύπησε καίρια τον αραβικό εθνικισμό, αλλά δεν έλυσε τον γόρδιο δεσμό. Αντίθετα, δημιούργησε προϋποθέσεις για τη συνέχιση των αραβο-ισραηλινών συγκρούσεων, με την επόμενη σύρραξη να ακολουθεί μετά από μόλις έξι χρόνια. Και φυσικά άνοιξε την πληγή της κατοχής των Παλαιστινίων.
Ενας λίγο γνωστός τότε αντάρτης ονόματι Γιάσερ Αραφάτ δραπέτευσε εκείνο το καλοκαίρι από τη Ραμάλα, την ώρα που ένας πληθυσμός 2,5 εκατ. Παλαιστινίων άρχισε να ζει στη νέα, σκληρή πραγματικότητα της στρατιωτικής κατοχής.
Για τους Παλαιστινίους, το 1967 ήταν η δεύτερη καταστροφή (nakba) μετά το ’48. Οι πόλεμοι του 1973 και του 1982 και η επιστροφή του Σινά στην Αίγυπτο δεν άλλαξαν πολλά στο παλαιστινιακό μέτωπο. Η πρώτη ιντιφάντα, ο πετροπόλεμος που ξέσπασε το 1987, μαζί με ένοπλο αγώνα και τρομοκρατικές επιθέσεις έδειξαν ότι η στρατιωτική υπεροχή δεν μεταφράστηκε σε ασφάλεια για το Ισραήλ.
Η αναγνώριση της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) από τον Γιτζάκ Ράμπιν στο Οσλο ήταν ιστορικό σημείο καμπής. Αλλά Ράμπιν και Αραφάτ δεν μπόρεσαν να μετατρέψουν την «ειρήνη των γενναίων» σε τελική συμφωνία ειρήνης. Οι ισλαμιστές της Χαμάς, που απορρίπτουν την νομιμότητα του κράτους του Ισραήλ ακόμα και στα προ του ’67 σύνορα, αρχίζουν τις βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας. Η δεύτερη, στρατιωτικοποιημένη ιντιφάντα οδηγεί σε κλιμάκωση την αιματοβαμμένη βία, με καταστροφικά αποτελέσματα και για τις δύο κοινωνίες.
Οι απαισιόδοξοι λένε ότι πολύ νερό και αίμα έχει κυλήσει στον Ιορδάνη τα τελευταία 50 χρόνια και ότι αυτή η γη δεν μπορεί πια ούτε να μοιραστεί ούτε να διαχωριστεί ειρηνικά σε δύο κράτη. Αλλά ο χρόνος δεν έχει μείνει παγωμένος. Αίγυπτος και Ιορδανία έχουν κάνει ειρήνη με το Ισραήλ και, τουλάχιστον στα χαρτιά, η ειρήνη είναι πλέον η στρατηγική επιλογή για όλον τον Αραβικό Σύνδεσμο. Πλειοψηφίες και στις δύο πλευρές λένε πως θέλουν ειρήνη, αλλά λίγοι πιστεύουν πως θα τη δουν σύντομα.
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ
5 Ιουνίου 1967. Στις 07.45 ισραηλινά μαχητικά επιτίθενται σε αεροπορικές βάσεις της Αιγύπτου στο Σινά και στο Σουέζ. Το μεσημέρι, η αιγυπτιακή αεροπορία έχει εξολοθρευθεί κατά τα δύο τρίτα. Η καταστροφή των αιγυπτιακών αεροσκαφών υπήρξε μαζική λόγω απόφασης του Νάσερ να συμπήξει τις αεροπορικές δυνάμεις του από τα προκεχωρημένα αεροδρόμια στα κύρια. Το Ισραήλ χρησιμοποιεί και τα 200 πολεμικά αεροσκάφη του, αφήνοντας μόνο 12 για την άμυνά του. Με πολλαπλά κύματα χτυπάει το σύνολο των αεροδρομίων της Αιγύπτου και 23 θέσεις ραντάρ. Στο έδαφος, το Ισραήλ επιτίθεται αιφνιδιαστικά στο Σινά. Αλεξιπτωτιστές πέφτουν πίσω από τις γραμμές των Αιγυπτίων και εξουδετερώνουν όλο το πυροβολικό. Το αιγυπτιακό επιτελείο διατάζει υποχώρηση.
6 Ιουνίου. Εχοντας υποστεί συντριβή, η Αίγυπτος δέχεται κατάπαυση του πυρός. Στη συνέχεια, το Ισραήλ επιτίθεται προς Συρία και Ιορδανία με τεθωρακισμένες και μηχανοκίνητες δυνάμεις σε συνδυασμό με ρίψη αλεξιπτωτιστών και αεροπορική υποστήριξη. Σκληρές μάχες πραγματοποιούνται στην Ιερουσαλήμ, στην Ιεριχώ και στη Βηθλεέμ, ενώ το πυροβολικό της Ιορδανίας βομβαρδίζει πόλεις και αεροπορικές βάσεις του Ισραήλ.
7 Ιουνίου. Το Ισραήλ καταλαμβάνει τα εδάφη δυτικά του Ιορδάνη, την Παλαιά Πόλη και το Δυτικό Τείχος της Ιερουσαλήμ.
8-9 Ιουνίου. Η Συρία δέχεται την κατάπαυση του πυρός μέσω του ΟΗΕ, αλλά την επόμενη ημέρα, στις 9 Ιουνίου, επαναλαμβάνει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.
10 Ιουνίου. Το Ισραήλ συνεχίζει την επίθεση προς τα υψώματα του Γκολάν, εγκλωβίζει εκεί τις συριακές δυνάμεις και τις καταστρέφει.
11 Ιουνίου. Υπογράφεται κατάπαυση του πυρός. Το Ισραήλ έχει νικήσει τρεις αραβικούς στρατούς σε έξι ημέρες. Ανέπτυξε 264.000 άνδρες και μέτρησε 3.260 νεκρούς και τραυματίες. Οι αιγυπτιακές απώλειες δεν έγιναν ποτέ με ακρίβεια γνωστές, αλλά εκτιμώνται σε 15.000 νεκρούς και τραυματίες, και 12.000 αιχμαλώτους, ανάμεσά τους εννέα στρατηγούς. Οι απώλειες της Συρίας εκτιμώνται σε 1.000 νεκρούς και τραυματίες, και της Ιορδανίας σε 6.000.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
