«Πρέπει ν’ αντέξουμε το βάρος της θλιβερής μας εποχής: / τα λόγια μας να μην τα επιβάλλει χρέος, αλλά κατάθεση ψυχής»
Βασιλιάς Ληρ
Αν η Ιστορία είναι ένα ατελείωτο και περίπλοκο όνειρο των ανθρώπινων γενεών, όπως πιστεύει ο Σοπενάουερ, και αν σε κάθε όνειρο υπάρχουν μορφές που επαναλαμβάνονται, η μορφή του Σαίξπηρ είναι μία από αυτές. Πρόκειται για έναν κλασικό συγγραφέα, με τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την έννοια ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες: δηλαδή, ένας συγγραφέας που τα έργα του διαβάζονται από γενιά σε γενιά με εκ των προτέρων θέρμη και ανεξήγητη αφοσίωση, χαρίζοντας μια μορφή πληρότητας, μια μορφή ευτυχίας.
Τα σαιξπηρικά έργα διαβάζονται και παίζονται παντού, από τον 16ο αιώνα έως σήμερα αδιαλείπτως, κι έχουν χαρίσει την αθανασία στον δημιουργό τους, που συνέλαβε με οξυδέρκεια και ευαισθησία την ανθρώπινη φύση, τα ελαττώματα και την ανεπάρκειά της, τις αντιφάσεις και τη μεγαλοσύνη της, κι έχει μιλήσει με αξεπέραστο τρόπο για την εξουσία, την αγάπη και τη ζήλια, τους άνδρες και τις γυναίκες, τους νέους και τους ηλικιωμένους. Εχοντας εισδύσει «στη φρίκη και την έκσταση της ζωής», σύμφωνα με τη διατύπωση του Σαρλ Μπωντλαίρ στα Απόκρυφα Ημερολόγιά του (Journaux intimes), κατάφερε να αναφερθεί στις βασικές αλήθειες που ισχύουν για όλους τους καιρούς.
Εκατομμύρια λέξεις έχουν γραφτεί για τον Σαίξπηρ, διερευνώντας κάθε επιμέρους πτυχή του έργου του, αναζητώντας τον εν πολλοίς άγνωστό μας άνθρωπο πίσω από τον συγγραφέα, διερευνώντας πώς ο σύγχρονος πολιτισμός δεν θα ήταν ο ίδιος χωρίς τον Σαίξπηρ και αναδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο ο Σαίξπηρ «έχει γράψει το κείμενο της σύγχρονης ζωής», καθώς άσκησε (και εξακολουθεί να ασκεί) επιρροή όχι μόνο στη λογοτεχνία, στο θέατρο και στο σινεμά, αλλά και στη φιλοσοφία, ακόμη και στην ψυχανάλυση. Ο βιολόγος και ψυχαναλυτής Ερνεστ Τζόουνς, ο επίσημος βιογράφος του Σίγκμουντ Φρόιντ, έχει αποφανθεί ότι ο Σαίξπηρ υπήρξε ο εισηγητής της σύγχρονης εποχής, διότι κατανοούσε εξαιρετικά καλά ζητήματα που άπτονται της ψυχολογίας.
Ο Σαίξπηρ επιπλέον έχει εισβάλει στη γλώσσα του Διαδικτύου και των κινητών μηνυμάτων ακόμη και με τους τίτλους των έργων του που έχουν λάβει παροιμιακό χαρακτήρα (όπως σας αρέσει, τέλος καλό όλα καλά, πολύ κακό για το τίποτα) ή με την αναγωγή των ηρώων του σε πρόσωπα συγκεκριμένης ιδιοσυγκρασίας (ο ζηλιάρης Οθέλλος, ο ρομαντικός ερωτοχτυπημένος νεαρός Ρωμαίος, η σατανική Λαίδη Μακμπέθ), η φράση του Αμλετ για την Ανεξερεύνητη Χώρα («απ’ όπου κανένας ταξιδιώτης δεν γυρίζει») έγινε υπότιτλος στο Star Trek VI το 1991, ενώ αποτελεί πλέον μάλλον διαδεδομένη πρακτική στις μεγάλες επιχειρήσεις ανά τον κόσμο να χρησιμοποιούνται τα σαιξπηρικά έργα για να δώσουν στα στελέχη τους μαθήματα σχετικά με τις μπίζνες (σε μια τέτοια, χρησιμοθηρική, ανάγνωση, το φάντασμα στον Αμλετ, π.χ., είναι μια υπενθύμιση ότι τα στελέχη είναι υπόλογα στους μετόχους της εταιρείας, οι δε διευθυντές, ως άλλοι σαιξπηρικοί βασιλείς, μαθαίνουν πως οφείλουν να συμφιλιωθούν με το γεγονός ότι η θέση τους ενίοτε επιβάλλει την προδοσία των φίλων κ.λπ.). Στο σημείο αυτό, θυμόμαστε τον Χέγκελ ο οποίος μιλώντας για τους σαιξπηρικούς χαρακτήρες, τους προικισμένους με ευφυΐα και φαντασία, σημείωσε εμπνευσμένα πως «στοχάζονται αντικειμενικά τον εαυτό τους ως έργο τέχνης». Και ανακαλούμε τα λόγια του σαιξπηρικού Αμλετ: «Τι έργο τέχνης ο άνθρωπος!».
Ο Σαίξπηρ, λέει ο Χάρολντ Μπλουμ, δεν θα μας κάνει καλύτερους, αλλά θα μας μάθει πώς να ακούμε τον εαυτό μας όταν μιλούμε μαζί του. Και ίσως ακόμη καταφέρει να μας διδάξει πώς να δεχτούμε την αλλαγή στον εαυτό μας και στους άλλους. Τον λόγο, όμως, και για αυτό έχουν τα κείμενα. Σημασία έχει ο κάθε αναγνώστης να διαβάσει και να οδηγηθεί στη δική του ερμηνεία ως προς το κάθε σαιξπηρικό έργο. Εξάλλου, όπως λέει ο Μπόρχες, «Ξεχάστε τη βιβλιογραφία, στο κάτω-κάτω ο Σαίξπηρ δεν είχε ιδέα για τη σαιξπηρολογία».
Η προσφορά του «Βήματος»
Κάθε τόμος περιλαμβάνει τέσσερα από τα σαιξπηρικά έργα τα οποία σφράγισαν την ιστορία και την εξέλιξη του θεάτρου, έχουν κερδίσει τον σεβασμό της κριτικής και έχουν αγαπηθεί από το κοινό. Η σύγχρονη μετάφραση σε ρέουσα νεοελληνική γλώσσα έχει την υπογραφή του ποιητή και μεταφραστή Ερρίκου Μπελιέ (1950-2016), ο οποίος πέθανε πρόσφατα, στις 19 Απριλίου 2016, λίγο προτού η αφιερωμένη στον Σαίξπηρ σειρά αυτή συναντήσει το αναγνωστικό κοινό του «Το Βήματος». Τα θεατρικά έργα κάθε τόμου πλαισιώνονται από διαφωτιστική Εισαγωγή, στην οποία δίνονται οι απαραίτητες πληροφορίες προκειμένου να κατανοήσει ο αναγνώστης τη σπουδαιότητα του Σαίξπηρ και των έργων του που τον καθιστούν σύγχρονό μας, ενώ ο κάθε τόμος ολοκληρώνεται με το Χρονολόγιο Σαίξπηρ και την Εργογραφία Σαίξπηρ, με την υπογραφή Ερρίκου Μπελιέ, από τη σειρά «Απαντα Θεατρικά Σαίξπηρ» των εκδόσεων Κέδρος.
Ο Σαίξπηρ σε διάστημα περίπου 24 ετών έγραψε 37 θεατρικά έργα, τα οποία ταξινομούνται σε τραγωδίες, κωμωδίες και ιστορικά δράματα –σχεδόν σε όλα, ωστόσο, συμπλέκονται κωμικά και τραγικά στοιχεία, όπως ακριβώς και στη ζωή. Στον πρώτο τόμο της σειράς «Τα αριστουργήματα Ουίλιαμ Σαίξπηρ» περιλαμβάνονται τρεις τραγωδίες του, με χρονολογική σειρά (Αμλετ, Βασιλιάς Ληρ και Μακμπέθ) και ένα ιστορικό δράμα, Ριχάρδος ο Β’. Πρόκειται για κορυφαία έργα της δραματουργίας του, που έχουν επηρεάσει πλήθος συγγραφείς, έχουν ευτυχήσει να παρασταθούν από σπουδαίους σκηνοθέτες με την ερμηνεία εξαιρετικών ηθοποιών, έχουν γίνει ταινίες ήδη από την εποχή του βωβού κινηματογράφου με πιο γνωστή την ερμηνεία της Σάρα Μπερνάρ ως Αμλετ, στην πεντάλεπτη ταινία του Μορίς Κλεμάν.

Η κυρία Ελένη Κεχαγιόγλου έχει επιμεληθεί τη σειρά «τα ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΟΥΙΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ». Το κείμενο αυτό είναι μέρος της εισαγωγής της στον πρώτο τόμο, που θα κυκλοφορήσει μαζί με «Το Βήμα» την Κυριακή 8 Μαΐου.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ