200 χρόνια από την ανεξαρτησία της Αργεντινής

Στις 9 Ιουλίου συμπληρώνονται 200 χρόνια από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Αργεντινής από την Ισπανία. Μόνο που δεν λεγόταν τότε Αργεντινή αλλά Ηνωμένες Επαρχίες της Νότιας Αμερικής, το οποίο παραμένει ένα από τα επίσημα ονόματα της χώρας σήμερα.

Ο χάρτης της Λατινικής Αμερικής ήταν εκείνη την εποχή τελείως διαφορετικός. Τα εδάφη που σήμερα ανήκουν στην Αργεντινή αποτελούσαν μέρος της ισπανικής αποικίας Αντιβασιλεία του Ρίο ντε λα Πλάτα με πρωτεύουσα το Μπουένος Αϊρες. Σε αυτήν ανήκαν και οι σημερινές Ουρουγουάη, Παραγουάη και Βολιβία.

Η Ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Αργεντινής στις 9 Ιουλίου 1816 ήταν το απόγειο του αγώνα για την ανεξαρτησία ο οποίος είχε ξεκινήσει σχεδόν μία δεκαετία νωρίτερα και το 1810 εξελίχθηκε σε πόλεμο ανάμεσα στις πατριωτικές δυνάμεις της Αργεντινής και στους βασιλικούς που παρέμεναν πιστοί στο ισπανικό στέμμα.

Αγώνας δεκαετίας

Το όνομα «Αρχεντίνα» (σημαίνει «ασημένια» λόγω ενός θρύλου για μια οροσειρά από ασήμι) χρησιμοποιούνταν ήδη από τον 18ο αιώνα για την περιοχή αυτή. Μόνο που η χώρα, η όγδοη μεγαλύτερη στον κόσμο, δεν είχε τη συνοχή που έχει σήμερα. Η τεράστια έκτασή της και οι δυσκολίες στην επικοινωνία συνέβαλαν στην απομόνωση της μιας πόλης από την άλλη. Η Σάλτα και η Κόρδοβα στον Βορρά είχαν στενότερες σχέσεις με το Ανω Περού (τη σύγχρονη Βολιβία, που αποτελούσε το πλουσιότερο τμήμα της Αντιβασιλείας) παρά με το Μπουένος Αϊρες. Η Μεντόσα στα δυτικά είχε στενότερες σχέσεις με τη Χιλή. Το Μπουένος Αϊρες βρισκόταν σε μόνιμο ανταγωνισμό με το Μοντεβιδέο (πρωτεύουσα της σημερινής Ουρουγουάης), και οι δύο αυτές πόλεις συνδέονταν διά θαλάσσης με την Ευρώπη, γεγονός που τις έφερνε σε επαφή με τις σύγχρονες ιδέες και τους χάριζε οικονομικές ευκαιρίες ενώ η ενδοχώρα παρέμενε πιο καθυστερημένη.

Η ανεξαρτησία της Αργεντινής έχει τις ρίζες της στην Επανάσταση του Μαΐου που ξέσπασε στο Μπουένος Αϊρες στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι επαναστάτες εκδίωξαν τον αντιβασιλέα και ανέλαβαν τη διακυβέρνηση, συνέχισαν όμως να κυβερνούν στο όνομα του ισπανού βασιλιά. Οι ιστορικοί διαφωνούν για το αν ήταν όντως πιστοί στο ισπανικό στέμμα ή αν αυτό αποτελούσε ένα τέχνασμα για να κρύψουν τον πραγματικό τους στόχο, την ανεξαρτησία, από τον πληθυσμό που δεν ήταν έτοιμος να τη δεχθεί. Η Επανάσταση του Μαΐου εξελίχθηκε σε Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, αν και η επίσημη Ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας πραγματοποιήθηκε έξι χρόνια μετά το ξέσπασμα του πολέμου.

Εμφύλιος και αλλαγές

Τον Ιούλιο του 1816 συγκλήθηκε η εθνοσυνέλευση στο Σαν Μιγέλ ντε Τουκουμάν, μια πόλη στον Βορρά, και ανακήρυξε την πλήρη ανεξαρτησία από την ισπανική κυριαρχία ιδρύοντας τις Ηνωμένες Επαρχίες της Νότιας Αμερικής και θέτοντας τις βάσεις για το Σύνταγμα. Πρώτο αναγνώρισε τη χώρα το Βασίλειο της Χαβάης το 1818. Ακολούθησαν η Πορτογαλία το 1821, η Βραζιλία και οι ΗΠΑ το 1822, η Βρετανία το 1823 αλλά η Ισπανία το 1857. Το Σύνταγμα καταρτίστηκε το 1853 ύστερα από έναν μακροχρόνιο εμφύλιο.

Ο εμφύλιος ξέσπασε για το είδος της σχέσης του Μπουένος Αϊρες με τις υπόλοιπες επαρχίες: οι Ενωτικοί επιθυμούσαν μια κεντρική κυβέρνηση και οι Ομοσπονδιακοί μια ομοσπονδία. Επικράτησαν οι δεύτεροι και το ομοσπονδιακό Σύνταγμα του 1853 είναι σε ισχύ ως σήμερα.

Στην ισπανική αποικία της Αντιβασιλείας του Ρίο ντε λα Πλάτα τα ανώτερα πολιτικά πόστα καλύπτονταν από εκείνους που όριζε ο ισπανός βασιλιάς, κυρίως Ισπανούς από την Ευρώπη που δεν είχαν ιδιαίτερους δεσμούς με τα τοπικά προβλήματα ή συμφέροντα. Αυτό δημιούργησε αυξανόμενο ανταγωνισμό ανάμεσα στους Κριόγιος, οι οποίοι είχαν γεννηθεί στην Αμερική, και στους Πενινσουλάρες, οι οποίοι είχαν φθάσει από την Ευρώπη. Αν και όλοι θεωρούνταν Ισπανοί και δεν υπήρχε επίσημος διαχωρισμός ανάμεσα σε Κριόγιος και Πενινσουλάρες, οι Κριόγιος αισθάνονταν ότι οι Πενινσουλάρες είχαν δυσανάλογη βαρύτητα στα πολιτικά ζητήματα. Εξοργίζονταν επίσης επειδή οι μετανάστες από την Ισπανία, όσο ταπεινής καταγωγής και αν ήταν, μπορούσαν εύκολα να αποκτήσουν ακίνητη περιουσία και κοινωνική αίγλη. Οι ιδέες της αμερικανικής και της γαλλικής επανάστασης καθώς και του Διαφωτισμού άνοιξαν την όρεξη των Κριόγιος για κοινωνικές αλλαγές.

Η βασίλισσα του χορού

Οι αιτίες του αγώνα για την ανεξαρτησία της Αργεντινής ήταν και οικονομικές, καθώς η Ισπανία απαγόρευε πλήρως το εμπόριο με κάθε άλλη χώρα πλην της ίδιας, πλήττοντας την οικονομία της Αντιβασιλείας.

Στην Εθνοσυνέλευση που ανακήρυξε την ανεξαρτησία στις 9 Ιουλίου 1816 συμμετείχαν εκπρόσωποι από τις επαρχίες που ανήκαν στους Ενωτικούς (ανάμεσά τους και από τις επαρχίες του Ανω Περού που σήμερα ανήκουν στη Βολιβία), ενώ αποκλείστηκαν εκπρόσωποι από τις τέσσερις επαρχίες που ανήκαν στη Λίγκα των Ομοσπονδιακών. Η Εθνοσυνέλευση συγκλήθηκε στο Τουκουμάν, το οποίο απείχε από το Μπουένος Αϊρες 25-50 ημέρες με την άμαξα.

Ολοι οι συμμετέχοντες υπέγραψαν την Πράξη της Ανεξαρτησίας, η οποία μεταφράστηκε στα κέτσουα και στα αϊμαρά για να την καταλαβαίνουν και οι αυτόχθονες πληθυσμοί. Την επομένη, 10 Ιουλίου, πραγματοποιήθηκαν στρατιωτικές παρελάσεις και το βράδυ ένας μεγάλος χορός στον οποίο παρευρέθησαν όλα τα μέλη της Εθνοσυνέλευσης, στρατιωτικοί και η καλή κοινωνία του Τουκουμάν. Εξέλεξαν την όμορφη ξανθιά Λουσία Αράος ως βασίλισσα του χορού, την οποία άρχισαν να αποκαλούν «ξανθιά της πατρίδας».

Στις 19 Ιουλίου η Πράξη της Ανεξαρτησίας από την ισπανική μοναρχία τροποποιήθηκε λόγω μιας φήμης που κυκλοφόρησε ότι μερικά μέλη της Εθνοσυνέλευσης σχεδίαζαν να κηρύξουν πίστη στο στέμμα της Πορτογαλίας. Η Εθνοσυνέλευση συγκλήθηκε μυστικά και στο αρχικό κείμενο –«ένα έθνος ανεξάρτητο από τους βασιλείς της Ισπανίας» –πρόσθεσε τη φράση «και από κάθε άλλη ξένη κυριαρχία».