Η συναρπαστική δεκαετία του 1960

Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ
Αναβρασμός
Μετάφραση Σπύρος Μοσκόβου.
Εκδόσεις Βιβλιοπωλείου της Εστίας, 2016,
σελ. 336, τιμή 18 ευρώ

Ο Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ είναι ο αυθεντικότερος συνεχιστής της μπρεχτικής παράδοσης στη Γερμανία (και τούτο δεν συνεπάγεται βεβαίως αφελείς συγκρίσεις). Στο βιβλίο του αυτό, εν μέρει χρονικό, εν μέρει μαρτυρία και κατά κύριο λόγο αυτοβιογραφία, ανακαλεί γεγονότα και προσωπικές του εμπειρίες της δεκαετίας του 1960, μιας δεκαετίας αναβρασμού (όπως υποδεικνύει ο τίτλος), οραμάτων, ελπίδων και διαψεύσεων. Είναι ένα βιβλίο εποχής αλλά και μια πικρή, νοσταλγική και συχνά ειρωνική αποτύπωση των γεγονότων και του κλίματος της εποχής εκείνης που σημάδεψε τον μεταπολεμικό κόσμο.

Ο Εντσενσμπέργκερ πέρασε από την Αριστερά ως ενεργό στέλεχός της, υπήρξε και εξακολουθεί να είναι ένας μαχητικός διανοούμενος, ένας εξαιρετικά ενδιαφέρων ποιητής και εξίσου ενδιαφέρων δοκιμιογράφος, ένας συνειδητός πολίτης, τελικά, της χώρας του και του κόσμου. Πέρασε από την Κούβα και την πρώην Σοβιετική Ενωση, συνάντησε τον Χρουστσόφ και τον Κάστρο, συναναστράφηκε με συγγραφείς και διανοουμένους, ήταν δηλαδή βουτηγμένος «ως τον λαιμό», θα έλεγε κανείς, στην εποχή του. Ολα τούτα, σε συνδυασμό με τις συναισθηματικές του περιπέτειες, συνδυάζονται ιδανικά στο βιβλίο αυτό που διαβάζεται απνευστί –μια απολογία ζωής σε τελική ανάλυση που η απόσταση του χρόνου την καθιστά ακόμη πιο γοητευτική. Η προσωπική ζωή του συγγραφέα, όταν διαθέτει το χάρισμα του Εντσενσμπέργκερ, ασκεί μια γοητεία μεγαλύτερη ακόμη και από αυτήν που αποπνέει ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα αποδεικνύοντας πως ο βίος, όταν εξιστορείται με τέτοια δύναμη όπως εδώ, μπορεί συχνά να ξεπερνά τη μυθοπλασία.

Εξαιρετική δημοσιογραφία, υψηλή λογοτεχνία
Επιφυλλίδες τις οποίες δημοσίευσε στον βερολινέζικο Τύπο ο Γιόζεφ Ροτ μεταξύ 1920 και 1933

Joseph Roth
Βερολινέζικα χρονικά
Μετάφραση Μαρία Αγγελίδου.
Εκδόσεις Αγρα, 2016,
σελ. 249, τιμή 16 ευρώ

Το βιβλίο αυτό, που απαρτίζεται από μια σειρά επιφυλλίδων τις οποίες δημοσίευσε στον βερολινέζικο Τύπο ο Γιόζεφ Ροτ μεταξύ 1920 και 1933, είναι η καλύτερη απόδειξη του πώς ένας σημαντικός συγγραφέας μπορεί να είναι και πρώτης γραμμής δημοσιογράφος. Πρόκειται για εξαίρετα κείμενα. Χρονικά, δηλαδή χρονογραφήματα πολύ υψηλού επιπέδου, από όπου αναδύεται η κοινωνία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και όπου πρωταγωνιστεί μια πόλη η οποία στα μάτια των σημερινών αναγνωστών έχει πάρει μυθικές διαστάσεις: το Βερολίνο. Οι ανώνυμοι, οι παρίες, τα «μαύρα πρόβατα» εκείνης της εποχής παρελαύνουν από τις εξαίσιες σελίδες του Ροτ και αποτυπώνονται για πάντα στη μνήμη μας. Και βέβαια από την αρχή ως το τέλος η παρουσία του συγγραφέα είναι όσο καταλυτική και η παρουσία της πόλης. Ο αναγνώστης ακολουθεί και εκείνος τα βήματα του Ροτ βυθισμένος σε μια υπνωτική γραφή που του μένει αλησμόνητη.

Σταύρος Ζουμπου­λάκης
Ο στεναγμός των πενήτων.
Δοκίμια για τον Παπαδιαμάντη
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2016,
σελ. 192, τιμή 14 ευρώ

Με λεπτότητα, διακριτικότητα αλλά και καθαρή ματιά ο Σταύρος Ζουμπουλάκης εισέρχεται στον κόσμο του Παπαδιαμάντη, έναν κόσμο πενήτων, προκειμένου και εκείνος να ακούσει τον στεναγμό τους. Αυτός ο «μικρόκοσμος» των ταπεινών και των καταφρονεμένων αναδύεται από το έργο του Σκιαθίτη που τον αντιμετωπίζει όχι μόνο με συμπάθεια αλλά κάποτε και με μια γλυκιά ειρωνεία. Ο Ζουμπουλάκης θεωρεί τον Παπαδιαμάντη κορυφαίο ευρωπαίο διηγηματογράφο, ισάξιο του Τσέχοφ και του Μωπασάν – και τον διαβάζει με μεγάλη προσοχή κι άλλον τόσο θαυμασμό.

Πωλ Μέϊσον
Μετα­κα­πιταλισμός.
Ενας οδηγός για το μέλλον μας
Μετάφραση Αλκης Καφετζής.
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2016,
σελ. 528, τιμή 19,08 ευρώ

Ο καπιταλισμός στη σημερινή του μορφή δεν είναι όπως τον παρουσιάζουν οι νεοφιλελεύθεροι. Κρύβει πολλές νέες πτυχές εξαιτίας της ανάπτυξης των επικοινωνιών και της κοινωνίας της πληροφορικής που επηρεάζουν σημαντικά την εργασία και την κοινωνική συμπεριφορά και αξίζει να διερευνηθούν. Αυτό πραγματοποιεί στο ογκώδες βιβλίο του ο επιφανής βρετανός δημοσιογράφος Πωλ Μέισον. Το μέλλον δεν ορίζεται από τη σημερινή κυριαρχία των αγορών και η ατομική ιδιοκτησία δεν θα αποτελεί φετίχ στο μέλλον.

James K. Galbraith
Καλώς όρισες στη μαρτυρική αρένα.
Μαρτυρία μιας Ευρώπης που καταστρέφοντας
την Ελλάδα αυτοκαταστρέφεται
Μετάφραση Τρισεύγενη Παπαϊωάννου.
Εκδόσεις Πατάκη, 2016,
σελ. 314, τιμή 14 ευρώ

Ο γνωστός οικονομολόγος Τζέιμς Γκαλμπρέιθ ανήκει σε μια σχολή σκέψης η οποία βρίσκεται σε αντίθεση με την πολιτική λιτότητας που έχει επιβληθεί στην Ελλάδα, σχολή στην οποία ανήκουν και άλλοι επιφανείς οικονομολόγοι, όπως ο Στίγκλιτζ και ο Πολ Κρούγκμαν. Η καταστροφή της Ελλάδας συνεπάγεται και την καταστροφή της Ευρώπης, συμπεραίνει. Για τη δοκιμασία της χώρας όμως ευθύνεται πρωτίστως το εγχώριο πολιτικό σύστημα – και τούτο είναι αυτονόητο για τον μέσο έλληνα πολίτη. Το βιβλίο του Γκαλμπρέιθ αξίζει να διαβαστεί, ανεξαρτήτως του κατά πόσο συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς μαζί του.

Αδωνις
Βία και Ισλάμ.
Συζητήσεις με τη Χουρία Αμπνελουάχεν
Μετάφραση Ανδρέας Παπάς.
Εκδόσεις Πατάκη, 2016,
σελ. 256, τιμή 11,5 ευρώ

Τι συνέβη και τόσο μεγάλο τμήμα του Ισλάμ βρίσκεται σε φανερό ή κρυφό πόλεμο με τη Δύση; Πού οφείλονται το φαινόμενο ISIS και η απίστευτη αγριότητα που επιδεικνύουν τα μέλη του; Ο Αδωνις, ο διασημότερος σήμερα ποιητής του αραβικού κόσμου, συνομιλώντας με την ψυχαναλύτρια Χουρία Αμπνελουάχεν δίνει τις δικές του απαντήσεις, εκ των έσω, ανατέμνοντας το Κοράνιο, αναφερόμενος στις μακραίωνες περιπέτειες του ισλαμικού κόσμου, διαλύοντας μύθους ένθεν και ένθεν και απαντώντας σε κρίσιμα ερωτήματα όπως η θέση των γυναικών στο Ισλάμ, ο ρόλος της θρησκείας, ο φανατισμός και η βία.

Ομέρο Αρίτζις
Η Σμύρνη στις φλόγες
Μετάφραση Χριστίνα Θεοδωροπούλου.
Εκδόσεις Πατάκη, 2016,
σελ. 174, τιμή 9,90 ευρώ

Ο Ομέρο Αρίτζις ανήκει στους σημαντικότερους ποιητές του Μεξικού. Ελληνικής καταγωγής, από την πλευρά του πατέρα του, έγραψε το μυθιστορηματικό χρονικό του τελευταίου όταν με τη Μικρασιατική Καταστροφή ξεριζώθηκε από τη Σμύρνη και κατέφυγε στο Μεξικό. Αλλά το υποβλητικό αυτό χρονικό δεν είναι μόνο η ιστορία του Νικία, πατέρα του αφηγητή. Είναι και τα δραματικά περιστατικά του διωγμού και οι συγκλονιστικές εικόνες της Σμύρνης που έχει σωριαστεί σε ερείπια, όπου κυκλοφορούν τα φαντάσματα του παρελθόντος της χρυσής εποχής.

Τάσος Γιαννίτσης
Το ασφαλιστικό και η κρίση
Εκδόσεις Πόλις, 2016,
σελ. 2016, τιμή 12 ευρώ

Ο Τάσος Γιαννίτσης ανήκει στους διακριτικούς και σοβαρούς πολιτικούς αυτής της χώρας. Στο βιβλίο του αυτό παραθέτοντας αδιάσειστα στοιχεία αποδεικνύει πως αν το μεταρρυθμιστικό του σχέδιο για το Ασφαλιστικό είχε υιοθετηθεί, σήμερα τα Ταμεία δεν θα είχαν τα τρομερά προβλήματα που αντιμετωπίζουν, οι συντάξεις θα ήταν καλύτερες αλλά και η οικονομική κρίση θα ήταν διαχειρίσιμη και δεν θα είχε πάρει διαστάσεις εφιάλτη. Ο Γιαννίτσης αντιμετωπίζει βέβαια κριτικά την τρόικα αλλά εμείς, σε τελική ανάλυση, τη φέραμε εδώ θέτοντας τη χώρα μας σε κατάσταση ομηρείας.