Ρώμος Φιλύρας
Ποιήματα. Απαντα τα ευρεθέντα
Επιμέλεια Χ. Λ. Καράογλου, Αμαλία Ξυνογαλά.
Eκδόσεις University Studio Press, 2013,
2 τόμοι, σελ. 464+544, τιμή 19+21 ευρώ

Ο Ρώμος Φιλύρας (1889-1942), κατά κόσμον Ιωάννης Οικονομόπουλος, γεννήθηκε στο Κιάτο το 1889 και πέθανε στο Δρομοκαΐτειο Ψυχιατρείο το 1942. Η περίπτωσή του δεν διαφέρει από των άλλων νεορομαντικών και νεοσυμβολιστών ποιητών «της ποίησης της παρακμής» των αρχών του 20ού αιώνα και του πρώιμου Μεσοπολέμου –είναι εξίσου γοητευτική και εξίσου «καταραμένη». Πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους και εργάστηκε ως στρατιωτικός υπάλληλος. Απολύθηκε από την υπηρεσία του το 1924, λόγω αφροδίσιου νοσήματος, και τρία χρόνια αργότερα κατέληξε στο Δρομοκαΐτειο, όπως ο Γεώργιος Βιζυηνός, ο Μιχαήλ Μητσάκης, ο Αρίστος Καμπάνης, ο Γιώργος Μυλωνογιάννης.

Η εμφάνισή του στα γράμματα έγινε νωρίς, το 1903, όταν ήταν ακόμη μαθητής του γυμνασίου, με ποιήματά του στον περίφημο Νουμά. Ο διευθυντής του περιοδικού Δ. Π. Ταγκόπουλος παρουσίασε με ενθουσιασμό τον νέο ποιητή. Την επόμενη χρονιά, απόφοιτος πλέον του γυμνασίου, ο Φιλύρας αρχίζει να συνεργάζεται με λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής δίνοντας ποιήματα και μεταφράσεις. Εκτός από τον Νουμά έδωσε κείμενα στα Παναθήναια, στην Ηγησώ, στη Νέα Ζωή, στον Εικονογραφημένο Παρνασσό και αργότερα στη Νέα Εστία και στον Κύκλο, στα οικογενειακά Μπουκέτο και Οικογένεια, στις εφημερίδες Πατρίς, Σκριπ –και όχι μόνο. Η πρώτη ποιητική συλλογή του, Τα ρόδα στον αφρό, κυκλοφόρησε το 1911. Μεγάλο μέρος της άφθονης παραγωγής του έμεινε έξω και από αυτήν και από τις επόμενες συλλογές: Γυρισμοί (1919), Οι ερχόμενες (1920), Κλεψύδρα (1921), Ο πιερρότος (1922), Η θυσία (1923), σύνολο 182 ποιήματα.
Πολύ περισσότερα, 350 και πλέον, είναι τα ποιήματα που έγραψε μετά τον εγκλεισμό του στο Δρομοκαΐτειο. Οσοι τον επισκέπτονταν έφευγαν με χειρόγραφά του, λυρικά και παραληρηματικά ποιήματα σκαλισμένα σε σημειωματάρια, σε κουρελόχαρτα, σε κουτιά τσιγάρων. Με τον ίδιο τρόπο δραπέτευσε το ημερολόγιό του, το οποίο δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στην Καθημερινή το 1929 με τον τίτλο «Η ζωή μου στο Δρομοκαΐτειον».
Καθαρά λυρική, μελαγχολική και σατιρική, η ποίησή του αναφέρεται στη φύση και στον έρωτα, μιλάει με ομοιοκαταληξίες και δεκαπεντασύλλαβους και αγαπά τις σταθερές μορφές, δεκατετράστιχα και οκτάστιχα. Τα άπαντά του επιχείρησε να συγκεντρώσει και κυκλοφόρησε το 1939 ο Αιμίλιος Χουρμούζιος, ο οποίος είχε απευθύνει έκκληση σε όσους είχαν χειρόγραφα του ποιητή να του τα αποστείλουν. Μεσολάβησε όμως ο πόλεμος και η προσπάθεια έμεινε ημιτελής. Ανέκδοτα ποιήματά του εξέδωσε πολύ αργότερα ο Ναπολέων Παπαγεωργίου (Πορτραίτα και κειμήλια, 1981).
Με αφορμή τα 70 χρόνια από τον θάνατό του που έκλεισαν το 2012, κυκλοφορούν τώρα, σε δίτομη συγκεντρωτική έκδοση, με την επιμέλεια του Χ. Λ. Καράογλου και της Αμαλίας Ξυνογαλά, τα ποιήματα των έξι εκδομένων ποιητικών συλλογών του Φιλύρα και όλα τα ποιήματα τα εγκατεσπαρμένα σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής του. Η έκδοση ολοκληρώνεται με ευρετήρια τίτλων και πρώτων στίχων, σημειώσεις και γλωσσάρι. Ο βιβλιογραφικός μόχθος των επιμελητών είναι τιτάνιος, δεδομένων των δυσκολιών ανεύρεσης πολλών αυτογράφων του Φιλύρα. Δεν κατάφεραν να τα εντοπίσουν όλα και το ομολογούν. Τα ευρεθέντα που δημοσιεύουν όμως υλοποιούν το αρχικό σχέδιο του Χουρμούζιου και αρκούν για την επανεκτίμηση μιας πολύ ενδιαφέρουσας αλλά ξεχασμένης λυρικής φωνής.
Συγκεντρωμένα και ανθολογημένα

Γιάννης Ρίτσος
Υπερώον
Εκδόσεις Κέδρος, 2013,
σελ. 88, τιμή 11 ευρώ

Εξήντα έξι ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου γραμμένα το 1985, μία από τις περίπου πενήντα ανέκδοτες συλλογές. Την έκδοσή τους τώρα εξηγεί η κόρη του ποιητή Ερη Ρίτσου: «Είναι ποιήματα αυτοβιογραφικά, που ταυτόχρονα αντανακλούν το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο δημιουργήθηκαν. Εποχή κρίσης ηθικής τα χρόνια εκείνα, δεν μπορεί παρά να έχει συνάφεια με την κρίση την οικονομική που βιώνουμε ως συνέπεια και του ηθικού εκείνου ελλείμματος».

Γιάννης Κοντός
Τα ποιήματα, 1970-2010
Εκδόσεις Τόπος, 2013,
σελ. 479, τιμή 26 ευρώ

Συγκεντρωτική έκδοση των ποιητικών συλλογών του Γιάννη Κοντού, από την Περιμετρική (1970) ως τη Στάθμη του σώματος (2010). Από τις πιο χαρακτηριστικές φωνές της ποιητικής γενιάς του 1970, ο Κοντός πιάνει το νήμα από τον Καρυωτάκη και τον Σαχτούρη και το φέρνει κοντά στους νεότερους με μια ποίηση που βαίνει εντεινόμενα σαρκαστική, αγχώδης και εφιαλτική, με γλώσσα γυμνή αλλά ευφυώς μεταφορική, κρυπτική αλλά συνάμα παραστατική.

Μιχάλης Γκανάς
Ποιήματα 1978-2012
Εκδόσεις Μελάνι, 2013,
σελ. 280, τιμή 17 ευρώ

Η εξέλιξη της ποιητικής φωνής του Μιχάλη Γκανά σε επτά συλλογές, από τον Ακάθιστο Υμνο (1978) ως τον Αψινθο (2012). Αλλού ευρύστιχη και αφηγηματική, με τους τρόπους του δημοτικού τραγουδιού, αναστοχάζεται τις χαμένες οικειότητες της βουρκωμένης πατρίδας, αλλού ακούγεται σύντομη και ευθύβολη σαν επίγραμμα: «Οι λέξεις είναι σαν τα σκάγια./ Ποιες βρίσκουνε το στόχο τους/ ποιες δεν τον βρίσκουν./ Δε φταίει πάντα ο κυνηγός».


Χάρης Βλαβιανός
Η εύθραυστη επικράτεια των λέξεων.
Ποιήματα, σχεδιάσματα, μεταγραφές: 1991-2003
Εκδόσεις Νεφέλη, 2013,
σελ. 281, τιμή 16,50 ευρώ

Νοσταλγία των ουρανών (1991), Adieu (1996), Ο Αγγελος της Ιστορίας (1999), Μετά το τέλος της ομορφιάς (2003). Τέσσερις συλλογές από τη μέση ποιητική παραγωγή του Χάρη Βλαβιανού σε έναν τόμο. Είναι οι συλλογές όπου παγιώνεται η ποιητική του: η προσωπική εμπειρία που μετουσιώνεται σε στοχασμό για τα ανθρώπινα και συνδιαλέγεται με την Ιστορία και με άλλους δημιουργούς μεταπλάθοντας ή και παρωδώντας το ποιητικό τους ιδίωμα.

Μάνος Ελευθερίου
Τα λόγια και τα χρόνια.
1963-2013: Τα τραγούδια
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2013,
σελ. 523, τιμή 19,90 ευρώ

Στίχοι του Μάνου Ελευθερίου που ακούστηκαν σε αγαπημένα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, του Θάνου Μικρούτσικου, του Σταύρου Κουγιουμτζή, του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, του Διονύση Τσακνή κ.ά. σε έναν συγκεντρωτικό τόμο. «Οι ελεύθεροι κι ωραίοι», «Αλλος για Χίο τράβηξε», «Παραπονεμένα λόγια»… Κατάταξη χρονολογική και ανά δισκογραφική δουλειά, με πληροφορίες για τους συντελεστές των δίσκων, ευρετήριο συνθετών και ερμηνευτών και ευρετήριο πρώτων στίχων.

Ανθολογία της ελληνικής ποίησης
Ανθολόγηση – επιμέλεια Κώστας Γ. Παπαγεωργίου,
Βαγγέλης Χατζηβασιλείου.
Εκδόσεις Κότινος, 2013,τόμος Δ΄,
σελ. 472, τιμή 18 ευρώ

Ο τέταρτος τόμος της Ανθολογίας της ελληνικής ποίησης, με υπότιτλο «Από τη γενιά της άρνησης στη γενιά της διαδικτυακής μοναξιάς», ολοκληρώνει τη διαδρομή στην ποιητική παραγωγή του 20ού αιώνα. Ανθολογούνται ποιητές της γενιάς του ‘70 (Μαρκόπουλος, Βαρβέρης, Κοντός, Λιοντάκης, Βέης, Πατίλης, Λαϊνά, Παμπούδη κ.ά.), ποιητές της γενιάς του 1980 και νεότεροι που εμφανίστηκαν την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ