Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και ο δισεκατομμυριούχος σύμβουλός του Ίλον Μασκ εξαπέλυσαν ολομέτωπη επίθεση στην Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID). Με το που ξεκίνησε τη δεύτερη θητεία του, ο Τραμπ διέταξε παύση όλης της εξωτερικής βοήθειας των ΗΠΑ – με ορισμένες εξαιρέσεις – και ο Μασκ απείλησε να κλείσει εντελώς την ανεξάρτητη κυβερνητική υπηρεσία, υποστηρίζοντας ότι δεν ευθυγραμμίζεται με τα αμερικανικά συμφέροντα.
Την περασμένη Τρίτη η κυβέρνηση ανακοίνωσε πως θα θέσει σε αργία όλο το προσωπικό της υπηρεσίας παγκοσμίως, ανακαλώντας χιλιάδες μέλη του προσωπικού από το εξωτερικό πίσω στις ΗΠΑ. Παρά τα λεγόμενα του Μασκ για «οριστικό κλείσιμο», ο απώτερος σκοπός φαίνεται να είναι η USAID να υπαχθεί στο υπουργείο Εξωτερικών – και, σύμφωνα με τα αμερικανικά Μέσα, από τους 10.000 εργαζόμενους, θα μείνουν λιγότεροι από 300.
Η παύση λειτουργίας της υπηρεσίας έχει βαθύ αντίκτυπο στα ανθρωπιστικά προγράμματα σε όλο τον κόσμο.
Τι είναι η USAID και τι κάνει;
Η Υπηρεσία των Ηνωμένων Πολιτειών για τη Διεθνή Ανάπτυξη (USAID) ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 για να διαχειρίζεται προγράμματα ανθρωπιστικής βοήθειας για λογαριασμό της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος πάροχος επίσημης εξωτερικής βοήθειας στον κόσμο, δαπανώντας συνολικά περίπου 70 δισ. δολάρια το 2022 (σ.σ. το πιο πρόσφατο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία). Τα περισσότερα από αυτά τα χρήματα τα διαχειρίζεται η USAID, η οποία λειτουργεί κυρίως εκταμιεύοντας κεφάλαια σε ΜΚΟ, διεθνείς οργανισμούς και ξένες κυβερνήσεις.
Το φάσμα των δραστηριοτήτων που αναλαμβάνει είναι τεράστιο. Για παράδειγμα, η USAID όχι μόνο παρέχει τρόφιμα σε χώρες όπου οι άνθρωποι λιμοκτονούν, αλλά χρησιμοποιεί επίσης ανάλυση δεδομένων για να προσπαθήσει να προβλέψει πού θα εμφανιστούν ελλείψεις τροφίμων. Παράλληλα, μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού της δαπανάται σε προγράμματα υγείας, όπως εμβολιασμούς κατά της πολιομυελίτιδας.
Ποιος είναι ο σκοπός της USAID;
Ο οργανισμός θεωρείται εδώ και καιρό ως όχημα έκφρασης της αμερικανικής καλής θέλησης στον κόσμο – με πακέτα επισιτιστικής βοήθειας που φέρουν την ετικέτα USAID σε μερικά από τα πιο φτωχά μέρη του κόσμου. Αλλά είναι επίσης ένα εργαλείο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, με το οποίο στέλνει κεφάλαια σε χώρες με στρατηγική γεωγραφική θέση και αποτρέπει τις ανθρωπιστικές κρίσεις από το να μετατραπούν σε κινδύνους εθνικής ασφάλειας.
Κατά τη δημιουργία του οργανισμού, ο πρόεδρος Τζον Κένεντι είχε πει ότι «η οικονομική κατάρρευση αυτών των ελεύθερων αλλά λιγότερο ανεπτυγμένων εθνών (…) θα ήταν καταστροφική για την εθνική μας ασφάλεια, επιζήμια για τη συγκριτική μας ευημερία και προσβλητική για τη συνείδησή μας».
Πού πηγαίνει η αμερικανική εξωτερική βοήθεια;
Η USAID χρηματοδότησε έργα σε περίπου 130 χώρες το 2023. Οι 10 κορυφαίοι αποδέκτες ήταν η Ουκρανία, η Αιθιοπία, η Ιορδανία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Σομαλία, η Υεμένη, το Αφγανιστάν, η Νιγηρία, το Νότιο Σουδάν και η Συρία.
Σημειώνεται πως η USAID διαχειρίζεται την αποστολή βοήθειας, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει όχι μόνο επείγουσα επισιτιστική και ανθρωπιστική βοήθεια, αλλά και στρατιωτική χρηματοδότηση για τους συμμάχους και εταίρους των ΗΠΑ, όπως το Ισραήλ και η Ταϊβάν. Η αποστολή βοήθειας για τη στήριξη της «ειρήνης και ασφάλειας» ανήλθε στο 18% του συνόλου το 2022.
Πόσα ξοδεύουν οι ΗΠΑ για εξωτερική βοήθεια;
Η ξένη βοήθεια αποτελεί λιγότερο από το 1% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού. Ωστόσο, έρευνες και δημοσκοπήσεις έχουν δείξει ότι οι Αμερικανοί γενικά πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ ξοδεύουν πολύ περισσότερα για ξένη βοήθεια, με πολλούς να πιστεύουν εσφαλμένα ότι αντιστοιχεί στο 25% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού.
Γιατί Τραμπ και Μασκ θέλουν να αναθεωρήσουν τη λειτουργία της USAID;
Ο Τραμπ έχει καταστήσει σαφές ότι επιθυμεί οι δαπάνες στο εξωτερικό να ευθυγραμμιστούν στενά με την προσέγγισή του «Πρώτα η Αμερική». Για τη USAID είχε δηλώσει πως οι ανώτεροι αξιωματούχοι της είναι «ριζοσπαστικοί τρελοί». Γι’ αυτό λοιπόν και μια από τις πρώτες ενέργειές του μετά την επιστροφή του στην εξουσία ήταν η υπογραφή εκτελεστικού διατάγματος με το οποίο έπαυε σχεδόν όλη τη διεθνή βοήθεια για 90 ημέρες.
Τα προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που παρέχουν φάρμακα στους φτωχότερους του κόσμου και τους εξασφαλίζουν αποθέματα καθαρού νερού, έπρεπε να σταματήσουν εν μία νυκτί.
Οι εντάσεις μεταξύ του Λευκού Οίκου και της USAID κλιμακώθηκαν το προηγούμενο Σαββατοκύριακο όταν συνεργάτες του Ίλον Μασκ – στον οποίο ο Τραμπ έχει αναθέσει να εντοπίσει πιθανές περικοπές δαπανών του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού – δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν πρόσβαση σε οικονομικά δεδομένα στα κεντρικά της USAID.
Τη Δευτέρα (3/2), ο Μασκ δήλωσε στο Χ πως «σε ό,τι αφορά τα θέματα της USAID, το εξέτασα λεπτομερώς με [τον πρόεδρο] και συμφώνησε ότι πρέπει να την κλείσουμε».
Η έντονη αποστροφή του Μασκ προς τον οργανισμό διεθνούς στήριξης φαίνεται να ξεκίνησε μόλις στα τέλη του περασμένου έτους, καθώς τότε άρχισε να τον επικρίνει δημόσια. Αφορμή στάθηκε μια συνέντευξη του συντηρητικού ακτιβιστή Μάικ Μπενζ στο podcast του Τζο Ρόγκαν. «Ο εγκέφαλός σας ξεγελιέται όταν βλέπετε τη φράση «USAID». Δεν είναι μια οργάνωση βοήθειας, είναι ‘’βιτρίνα’’ της CIA» είπε ο Μπενζ, πυροδοτώντας έναν καταιγισμό σχολίων από τον Μασκ τον περασμένο Δεκέμβριο, όπως ότι πρόκειται περί «εγκληματικής οργάνωσης» και ότι πρέπει «να πεθάνει».
Παράλληλα, στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας, ο Λευκός Οίκος δημοσίευσε μια λίστα με έργα της USAID, τα οποία είπε ότι αποδεικνύουν «σπατάλη και κατάχρηση», συμπεριλαμβανομένης επιχορήγησης 1,5 εκατ. δολαρίων σε ομάδα LGBTQ στη Σερβία, 2,5 εκατ. δολαρίων για ηλεκτρικά οχήματα στο Βιετνάμ και 6 εκατ. δολαρίων για τον τουρισμό στην Αίγυπτο. Η Washington Post αναφέρει πως 11 από τους 12 ισχυρισμούς που υπάρχουν σε αυτό το δελτίο τύπου είναι ψευδείς ή ανακριβείς.
Μπορεί ο Τραμπ να κλείσει τη USAID;
Ενώ είναι σαφές ότι ο Λευκός Οίκος ασκεί σημαντική επιρροή στη USAID, η εξουσία του είναι περιορισμένη. Αυτό σημαίνει ότι ο Τραμπ δεν μπορεί να καταργήσει απλώς τη USAID υπογράφοντας ένα εκτελεστικό διάταγμα – και οποιαδήποτε τέτοια απόπειρα θα αντιμετωπίσει ισχυρές προκλήσεις στα δικαστήρια και στο Κογκρέσο.
Για να κλείσει εντελώς η USAID πιθανότατα θα απαιτούσε την έγκριση του Κογκρέσου – όπου το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα του Τραμπ κατέχει μικρή πλειοψηφία και στα δύο σώματα. Γι’ αυτό η βασική επιλογή που εξετάζει η κυβέρνηση είναι να καταστήσει την USAID παράρτημα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Ήδη πάντως, το μεγαλύτερο συνδικάτο κυβερνητικών εργαζομένων στις ΗΠΑ και μια ένωση εργαζομένων σε ξένες υπηρεσίες μήνυσαν την κυβέρνηση Τραμπ την περασμένη Πέμπτη, σε μια προσπάθεια ανατροπής της ξαφνικής διάλυσης της USAID. Βέβαια, η ενδεχόμενη κατάργηση της USAID πιθανότατα θα είχε λαϊκή υποστήριξη στις ΗΠΑ. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν εδώ και καιρό ότι οι αμερικανοί ψηφοφόροι τάσσονται υπέρ της μείωσης των δαπανών για ξένη βοήθεια.
Ποιος θα ήταν ο αντίκτυπος του κλεισίματος της USAID;
Δεδομένου του πόσο μεγάλη είναι η χρηματοδότηση που προέρχεται από τις ΗΠΑ, οποιεσδήποτε αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο δαπανώνται αυτά τα χρήματα θα γίνουν αναμφίβολα αισθητές σε όλο τον κόσμο. Οι δραστηριότητες της USAID ποικίλλουν από την παροχή προσθετικών μελών σε στρατιώτες που τραυματίστηκαν στην Ουκρανία, μέχρι την εκκαθάριση ναρκών ξηράς και τον περιορισμό της εξάπλωσης του Έμπολα στην Αφρική.
Αφού ανακοινώθηκε το πάγωμα των δαπανών στο εξωτερικό για 90 ημέρες, ο αμερικανός ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο είπε ότι «κάθε δολάριο» πρέπει να «δικαιολογείται» με στοιχεία που δείχνουν ότι κάνει τις ΗΠΑ ασφαλέστερες και ισχυρότερες.
Για την ώρα, σε όλη την Αφρική, εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά που βασίζονται στα σχολικά γεύματα της USAID έχουν μείνει χωρίς τροφή, φάρμακα παραμένουν στις αποθήκες, ενώ σταμάτησαν πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα για κορίτσια που στόχο είχαν τη μόρφωσή τους και την αποτροπή του γάμου στην παιδική ηλικία.
