Τελικά οι πάντες βγαίνουν χαμένοι από την απόφαση των Βρετανών να αποχωρήσουν από την ΕΕ. Μπορεί πρόσκαιρα οι υποστηρικτές του Brexit να νοιώθουν πιο ανεξάρτητοι από τις Βρυξέλλες, αλλά η ευφορία αυτή είναι απατηλή. Ο πλούτος της βρετανικής κοινωνίας θα περιοριστεί και η χώρα θα αντιμετωπίσει αποσχιστικές τάσεις. Οι Σκωτσέζοι θέλουν κατά πλειοψηφία να παραμείνουν στην ΕΕ, ενώ οι φωνές για μια ενωμένη Ιρλανδία θα ενισχυθούν, καθώς μετά την ολοκλήρωση του Brexit τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ θα διχοτομούν την Ιρλανδία.
Βαρύτατες θα είναι και οι συνέπειες για την υπόλοιπη ΕΕ. Ο ευρωπαϊκός κορβανάς χάνει μια χώρα που συνεισέφερε στα κοινοτικά ταμεία περισσότερα από όσα έπαιρνε. Η Ευρώπη χάνει επίσης ένα μέλος με διπλωματική και στρατιωτική βαρύτητα, μια χώρα επίσης που έκανε την ένωση πιο ανοιχτή στον κόσμο και στον διεθνή ανταγωνισμό. Υπάρχει επίσης μια σημαντική πολιτική συνέπεια που θα προσδιορίσει το μέλλον, εάν δηλαδή το βρετανικό παράδειγμα βρει μιμητές. Όχι με την έννοια ότι θα ακολουθήσουν σύντομα και άλλες αποχωρήσεις, αλλά με την έννοια ότι πολλοί θα μπουν στον πειρασμό με την απειλή παρόμοιων δημοψηφισμάτων να αποσπάσουν από τις Βρυξέλλες ειδικά προνόμια, ακριβώς όπως είχε κάνει και το Λονδίνο. Στο τέλος αυτής της διαδικασίας θα απέμενε μια ΕΕ, τα μέλη της οποίας θα μοιράζονταν οφέλη αλλά όχι και υποχρεώσεις. Μια τέτοια ΕΕ δεν θα μπορούσε να ληφθεί πλέον σοβαρά υπόψη στη διεθνή σκακιέρα.
H αυτοκριτική της Ευρώπης
Για όλους αυτούς τους λόγους η ΕΕ χρειάζεται να ασκήσει εδώ και τώρα αυτοκριτική. Είναι προφανές ότι οι πολίτες δεν ικανοποιούνται πια με τα θέσφατα των Βρυξελλών, δεν αρκούνται στη γενικόλογη παρηγοριά ότι όλα τα προβλήματα μπορούν να λυθούν με «περισσότερη Ευρώπη». Το παράδειγμα της προσφυγικής κρίσης, της μεγαλύτερης πρόκλησης για την ήπειρό μας αυτή τη στιγμή, είναι ενδεικτικό. Σ’ αυτή την περίπτωση η συνταγή «περισσότερη Ευρώπη» εκφραζόταν κυρίως στο (γερμανικό) αίτημα να κατανεμηθεί στην Ευρώπη ένας θεωρητικά απεριόριστος αριθμός προσφύγων. Μόνο που οι άλλες χώρες αυτό ακριβώς δεν ήθελαν. Αλλά και η «ευρωπαϊκή λύση» στην κρίση χρέους μάλλον το χάσμα διεύρυνε: οι πλούσιες χώρες νιώθουν ότι ο Νότος τις εκμεταλλεύεται και οι φτωχές ότι ο Βορράς τις κηδεμονεύει.
Είναι λοιπόν προφανές ότι στο μέλλον δεν αρκεί πια να υπενθυμίζει κανείς απλά ότι η ΕΕ είναι το μεγαλύτερο πρότζεκτ ειρήνης των τελευταίων αιώνων στην Ευρώπη. Σε αυτό το μέλλον η υπεραξία της ευρωπαϊκής συνεργασίας πρέπει να τεκμηριώνεται πολύ σαφέστερα στην κάθε μεμονωμένη περίπτωση. Το μέλλον αυτό ξεκίνησε κιόλας με το Brexit.
Κρίστοφ Χάσελμπαχ
