Ναουάλ Ελ Σααντάουι: «Εχω για στήριγμα τη δύναμη των νέων ανθρώπων»

Η 83χρονη αιγύπτια συγγραφέας Ναουάλ Ελ Σααντάουι, γνωστή και ως «νονά του αιγυπτιακού φεμινισμού», μένει στον 26ο όροφο ενός μουντού κτιρίου στη Σούµπρα, μισή ώρα μακριά από την πλατεία Ταχρίρ. «Οχι, δεν είμαι πλούσια» προσδιόρισε μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα «Guardian» με αφορμή την επανέκδοση μερικών εκ των πιο σημαντικών βιβλίων της στη Βρετανία και την επικείμενη επίσκεψή της στη χώρα. «Οι εκδότες πάντα κέρδιζαν από εμένα. Είμαι, ωστόσο, προνομιούχα παρότι είμαι φτωχή. Ανήκω στο 5% των συμπατριωτών μου: έχω ένα διαμέρισμα και κλιματισμό. Κάποιοι άνθρωποι στην Αίγυπτο ζουν σε τάφους και μπορεί να είναι τυχεροί. Αλλοι δεν έχουν ούτε αυτό» επισήμανε.

Η Ελ Σααντάουι, η οποία έχει γράψει πάνω από 50 βιβλία, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν το «Κρυφό πρόσωπο της Εύας», όπου παρουσιάζει και αναλύει την καταπίεση των γυναικών στον αραβικό κόσμο, και το «Γυναίκα στο Σημείο Μηδέν», στο οποίο αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας η οποία έπεσε θύμα σεξουαλικής κακοποίησης ενώ σήμερα βρίσκεται σε μια φυλακή του Καΐρου περιμένοντας την εκτέλεσή της, δηλώνει πως για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια αισθάνεται ασφαλής. Χάρη στην Επανάσταση του 2011 η οποία –ισχυρίζεται η ίδια –προστάτεψε τους συγγραφείς. «Περιβάλλομαι από νεαρούς ανθρώπους, μέρα και νύχτα. Χιλιάδες νέους (ανθρώπους). Η κυβέρνηση φοβάται τους νέους και δεν πρόκειται να με αγγίξουν γιατί γνωρίζουν ότι έχω για στήριγμα τη δύναμη των νέων ανθρώπων».

Ωστόσο η Ελ Σααντάουι, όπως αρκετοί από τους μεγαλύτερους σε ηλικία αριστεριστές και διανοούμενους που ενώθηκαν με τα πλήθη που κατέκλυσαν την πλατεία Ταχρίρ πριν από περισσότερο από μία τετραετία, δείχνει απρόθυμη να παραδεχθεί ότι ο νυν πρόεδρος της Αιγύπτου, στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, ο οποίος ανήλθε στην εξουσία έπειτα από το πραξικόπημα του 2013 το οποίο είχε ως αποτέλεσμα την ανατροπή του Μοχάμεντ Μόρσι, κυβερνά την Αίγυπτο ως ένας αυταρχικός αντεπαναστάτης, όπως ακριβώς έκανε και ο προκάτοχός του. «Κάθε άλλο. Ο Σίσι ξεφορτώθηκε τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, κάτι που δεν συνέβη ποτέ με τον Μουμπάρακ ή με τον Σαντάτ» υποστήριξε.

Παρότι επιθυμούσε να απαλλαχθεί η Αίγυπτος από τον Μουμπάρακ, η Ελ Σααντάουι δεν θεωρεί πως οι εκλογές που ακολούθησαν μετά την εντυπωσιακή ανατροπή του ήταν ελεύθερες και δίκαιες. Υποστηρίζει πως ο Μόρσι και η Μουσουλμανική Αδελφότητα κατάφεραν να κερδίσουν την εξουσία εξαπατώντας και δωροδοκώντας τον αιγυπτιακό λαό και έχοντας την υποστήριξη τόσο των ΗΠΑ όσο και της Βρετανίας.

«Οχι, δεν είμαι ευτυχής που ο Μόρσι βρίσκεται στη φυλακή» τόνισε. «Είμαι εναντίον των φυλακών. Αλλά είμαι ευτυχής που ο αιγυπτιακός λαός, με τη βοήθεια του στρατού, τον έθεσε στο περιθώριο. Διαπιστώσαμε πως τόσο ο ίδιος όσο και οι οπαδοί του είναι τρελοί. Οσο για τον Σίσι, εξαρτάται από τον λαό. Δεν πιστεύω στα άτομα. Ο Σίσι είναι προσωρινός. Οι άνθρωποι αποφασίζουν εάν εργάζεται για αυτούς ή όχι, και εάν συμπεριφέρεται σαν τον Μουμπάρακ, θα τεθεί στο περιθώριο».

«Ως γυναίκα αισθάνομαι ότι δεν έχω απελευθερωθεί»

Η ασφάλεια, όμως, δεν είναι συνώνυμο της ελευθερίας και η Ελ Σααντάουι το γνωρίζει καλά αυτό καθώς κατά τη διάρκεια της ζωής της βίωσε πολλές φορές την καταπίεση. Το μακρινό 1937, στην τρυφερή ηλικία των μόλις 6 ετών, υπέστη τη βάρβαρη πρακτική της κλειτοριδεκτομής. Τέσσερα χρόνια μετά, οι γονείς της αποφάσισαν να την παντρέψουν αλλά εκείνη εναντιώθηκε, καταφέρνοντας να μεταπείσει τη μητέρα της. Ηταν τυχερή, υποστηρίζει η ίδια σήμερα, που ήταν κορίτσι γιατί «αυτό ήταν μια αναπηρία που της έδωσε ώθηση» στη ζωή.

Πράγματι, η Ελ Σααντάουι κατάφερε όχι μόνο να σπουδάσει Ψυχιατρική στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου και να εργαστεί ως γιατρός αλλά και να διοριστεί σε υψηλόβαθμη θέση στο υπουργείο Υγείας της Αιγύπτου. Παντρεύτηκε τρεις φορές και χώρισε άλλες τόσες, φυλακίστηκε, το 1981, για τις απόψεις της όσον αφορά την καταπίεση και την κακοποίηση των γυναικών, λογοκρίθηκε και διώχτηκε από τις Αρχές. Αλλά δεν πτοήθηκε και συνέχισε να προκαλεί μηνύοντας, μάλιστα, την κυβέρνηση Μουμπάρακ για τη φυλάκισή της και συνεχίζοντας να γράφει ελεύθερα, γεγονός το οποίο την ανάγκασε να αυτοεξοριστεί για κάποιο διάστημα στην Ευρώπη και στην Αμερική.

Στην πατρίδα της επέστρεψε το 1996, περίοδο κατά την οποία «ο Μουμπάρακ εξακολουθούσε να επιμένει ότι η Αίγυπτος ήταν μια δημοκρατία», ενώ οκτώ χρόνια μετά επέλεξε να του εναντιωθεί και να μποϊκοτάρει τις εκλογές του 2005. Η πρώτη φορά, ωστόσο, που η αιγύπτια συγγραφέας ένιωσε πως τα πράγματα επρόκειτο να αλλάξουν, αργά ή γρήγορα, ήταν το 2009, όταν μετακόμισε στη γειτονιά όπου κατοικεί έως σήμερα. «Ηταν πάντα κατάμεστη με νέους ανθρώπους που είχαν διαβάσει τα έργα μου. Η αρχή έγινε με μικρές πορείες διαμαρτυρίας, κατά του γιου του Μουμπάρακ, κατά της ιδέας ότι η προεδρία θα ήταν κληρονομική. Αρχισε να διαδίδεται η ιδέα της επανάστασης έως τη στιγμή που βγήκαν όλοι στην πλατεία Ταχρίρ».

Ερωτώμενη, ωστόσο, από τον βρετανό δημοσιογράφο εάν αισθάνεται ότι απελευθερώθηκε, τόσο η ίδια όσο και οι υπόλοιπες γυναίκες της Αιγύπτου, η Ελ Σααντάουι εμφανίζεται αρνητική. «Λοιπόν, αισθάνομαι πως δεν έχω απελευθερωθεί» δήλωσε. Οσον αφορά το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό των γυναικών που εξακολουθούν να υπόκεινται σε κλειτοριδεκτομή, την ευρεία χρήση της μαντίλας και τη χειραφέτηση, γενικότερα, των γυναικών στην Αίγυπτο και στον υπόλοιπο αραβικό κόσμο, η Ελ Σααντάουι αναγνωρίζει πως «η μάχη για τις γυναίκες της Αιγύπτου συνεχίζεται», υπογραμμίζοντας πως αυτό που επείγει είναι η αλλαγή της νοοτροπίας, όχι μόνο των ανδρών αλλά και των γυναικών, των πατέρων και των μητέρων, αλλά ακόμη και των μικρών κοριτσιών. Δεν είναι όμως αισιόδοξη. «Κάτι συνέβη στην Αίγυπτο κατά τη διάρκεια των τελευταίων 45 ετών. Τα μυαλά των ανδρών και των γυναικών καταστράφηκαν» ανέφερε χαρακτηριστικά.