Οι τουαλέτες του Μπιλ Γκέιτς

Ο ιδρυτής της Microsoft έχει ενδιαφερθεί για τις ασθένειες που προκαλούνται στον Τρίτο Κόσμο από τις άθλιες και σε μερικές περιπτώσεις ανύπαρκτες τουαλέτες. Προκηρύχθηκε διαγωνισμός με σημαντικό χρηματικό έπαθλο για την κατασκευή μιας αυτόνομης εγκατάστασης και άρχισε ένας πολύ γόνιμος προβληματισμός σχετικά με το κόστος, τη λειτουργικότητα και τελικά την ίδια την αρχή λειτουργίας αυτού του εντελώς απαραίτητου κομματιού σε κάθε κτίριο. Κάνουμε κάτι λάθος κάθε φορά που επισκεπτόμαστε τον χώρο όπου και οι βασιλιάδες πηγαίνουν μόνοι;

Δυόμισι δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη όταν πρέπει να επισκεφθούν την τουαλέτα το κάνουν κάτω από συνθήκες που βάζουν σε κίνδυνο όχι μόνο τη δική τους υγεία αλλά και πολλών άλλων –τόσο ώστε το 1925 ο Μαχάτμα Γκάντι είχε πει: «Οι καλές συνθήκες υγιεινής είναι πιο σημαντικές και από την ανεξαρτησία». Διάφορες μολυσματικές και μεταδοτικές ασθένειες συνδέονται με αυτές τις «επισκέψεις» και το Iδρυμα του Μπιλ και της Μελίντα Γκέιτς έκανε έναν διαγωνισμό για την κατασκευή μιας πρότυπης τουαλέτας με κύριο προορισμό τον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο. Eλαβαν μέρος σοβαρά ερευνητικά ιδρύματα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αγγλία, την Ελβετία και αυτό επιβεβαιώνεται και από το ότι το πρώτο βραβείο, μαζί με τα 100.000 δολάρια ως έπαθλο, απέσπασε το Caltech, ένα από τα πιο φημισμένα αμερικανικά πανεπιστήμια, όπου δέκα άτομα δούλεψαν για έναν χρόνο και παρουσίασαν μια πρότυπη πραγματικά τουαλέτα, με φωτοβολταϊκή εγκατάσταση για να λειτουργεί χωρίς σύνδεση στο ενεργειακό δίκτυο, να έχει φως και τη νύχτα, να μη χρειάζεται σύνδεση σε αποχετευτικό δίκτυο και να έχει τη δυνατότητα να βγάζει τελικά χωριστά λίπασμα και νερό. Και από αυτό το νερό να παράγεται υδρογόνο, να τροφοδοτούνται στοιχεία καυσίμου (fuel cells) ώστε με την αποθηκευμένη σε αυτά ενέργεια να μαγειρεύεις κιόλας.

Σήμερα λοιπόν, που ακόμη οι στατιστικές δείχνουν πως σε κάθε 20 δευτερόλεπτα περίπου ένα παιδί πεθαίνει από διάρροια, ο καθένας θα έλεγε, χωρίς να το πολυσκεφθεί, πως μια τέτοια τουαλέτα είναι ένα θαύμα. Υπήρξαν όμως άλλοι, που έχουν ασχοληθεί για χρόνια με το πρόβλημα της τουαλέτας και των όσων συμβαίνουν εκεί μέσα με εντελώς διαφορετική άποψη. Και αυτοί άρχισαν να παραθέτουν τα δικά τους επιχειρήματα, για να διογκωθεί το θέμα τόσο ώστε να αναγκαστούν οι «New York Times» να φιλοξενήσουν ολόκληρο άρθρο με τον προκλητικό τίτλο: «Ο Μπιλ Γκέιτς δεν μπορεί να φτιάξει μια τουαλέτα» το οποίο υπογράφει ένας από τους πιο αυστηρούς επικριτές της τουαλέτας-Γκέιτς. Ο κ. Τζέισον Κας, μηχανικός με ειδίκευση στα οικολογικά προβλήματα, είναι πρόεδρος της εταιρείας με την εύγλωττη ονομασία: Toilets for the People (www.toiletsforpeople.org), και έχει περάσει χρόνια σε διάφορα μέρη του κόσμου –Καμπότζη, Υποσαχάρια Αφρική, Περού –μελετώντας ακριβώς το πώς πηγαίνουν εκεί οι άνθρωποι στην τουαλέτα. Γι’ αυτό θεώρησε πως μια τουαλέτα σαν και αυτή που πήρε το βραβείο είναι πιο πολύ σαν εγχείρημα της Microsoft παρά κάτι προσαρμόσιμο σε τριτοκοσμικές συνθήκες. Κόστιζε πριν από ενάμιση χρόνο 1.000 δολάρια (τώρα έχει ανέβει στα 1.500 με 2.000), άρα απρόσιτη για ανθρώπους με εισόδημα από 1 ως 5 δολάρια την ημέρα, με μικροεπεξεργαστές που ποιος θα τους συντηρεί σε ένα χωριό χαμένο σε αφρικανική έρημο, ποιος θα τις προφυλάσσει από πιθανές ληστείες, πού θα υπάρχουν ανταλλακτικά για προχωρημένες συσκευές όπως αυτή που διαχωρίζει οξυγόνο από υδρογόνο και μήπως τελικά θα συμφέρει κάποιον να την πουλήσει ολόκληρη παρά να τη χρησιμοποιήσει, σε περίπτωση που θα του δοθεί δώρο ή με δάνειο.

«Το Βήμα» επικοινώνησε με τον κ. Τζέισον Κας και εκείνος παραδέχθηκε ότι η δική του εταιρεία προσφέρει μια άλλη εκδοχή για τις τουαλέτες των πολύ φτωχών ανθρώπων. Κοστίζει μόλις 100 δολάρια και αποτελείται από λεκάνη που έχει στο κάτω μέρος της έναν κύλινδρο, στο μέγεθος περίπου ενός μεγάλου θερμοσίφωνα. Κάθε φορά που χρησιμοποιείται η τουαλέτα ο… επισκέπτης πρέπει να παίρνει από ένα δοχείο εκεί δίπλα ξερά φύλλα, πριονίδια και άλλα τέτοια άχρηστα υλικά και να τα ρίχνει στον κύλινδρο. Εκεί μέσα, δίνοντας κάθε φορά και μερικές στροφές στον κύλινδρο, συμβαίνει ένα είδος κομποστοποίησης και έπειτα από περίπου τρεις μήνες, όσο χρειάζεται να γεμίσει τον κύλινδρο μια ολιγομελής οικογένεια, προκύπτει ένα είδος χωνεμένου υλικού κατάλληλου να διασκορπιστεί σαν ωφέλιμο πρόσθετο υλικό στον αγρό ή να πωληθεί. Ακόμη και κόπρανα επιβαρυμένα με ασθένειες ή και δυνατά φάρμακα, όπως απήντησαν σε σχετική ερώτηση, θεωρούν ότι με την κομποστοποίηση εξουδετερώνονται.

Η δική τους πρόταση ονομάζεται CRAPPER (Compact, Rotating, Aerobic, Pollution-Prevention, Excreta Reducer) και όπως διευκρίνισε ο κ. Κας, το όνομα πέρα από τη σύνδεση με την αγγλική λέξη crap (=απόβλητο) απαθανατίζει και το όνομα του Τόμας Κράπερ, του άγγλου υδραυλικού που δημιούργησε μια μεγάλη επιχείρηση πουλώντας τουαλέτες.

Εντάξει, η αλήθεια είναι πως υπάρχει και οικονομικό συμφέρον πίσω από τη διαμάχη αυτή αλλά τα μεγέθη σίγουρα δεν είναι συγκρίσιμα. Ο CRAPPER κοστίζει μόλις 100 δολάρια, μπορεί όπως παραδέχεται ο κ. Κας να παίρνει η εταιρεία του, που δεν είναι ΜΚΟ και δεν έχει οποιαδήποτε κρατική ή φιλανθρωπική υποστήριξη, αλλά μόνο κάποιες ατομικές εισφορές μέσω Διαδικτύου, περίπου 75 δολάρια από τα εκατό, αλλά οι τουαλέτες τους μπορούν να φτιαχτούν από υλικά προσιτά σε έναν τόπο με πολύ λίγο πλούτο, δεν χρειάζονται σχεδόν συντήρηση και δουλεύουν καλά. Διότι οι άνθρωποι πέρασαν και περνούν πολύν καιρό μελετώντας τα προβλήματα των φτωχών οικογενειών επί τόπου.

Σήμερα φαίνεται πως σε άλλες χώρες αρχίζουν πλέον να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα των ανθρώπινων αποβλήτων πολύ διαφορετικά. Δεν τα θεωρούν καν «απόβλητα», αλλά υλικό που αντί να επιβαρύνει την ανθρωπότητα μπορεί να μετατρέπεται σε κάτι χρήσιμο. Οι τουαλέτες οι βραβευμένες από τον Μπιλ Γκέιτς δεν έμειναν στο εργαστήριο του Caltech. Αυτές τις ημέρες, αφού εμφανίστηκαν σε μια σχετική έκθεση στην Ινδία, θα εγκατασταθούν σε ένα Πανεπιστήμιο, στο Μαχάτμα Γκάντι, και σε έναν μικρό ινδικό συνοικισμό όπου θα χρησιμοποιηθούν κανονικά και δοκιμαστικά. Προτρέποντας γενικότερα τον κόσμο να σκεφθεί «μήπως είναι παράλογο αυτό που γίνεται με το δίκτυο της αποχέτευσης;».

Είναι ενεργειακά λογικό να στέλνεις ένα πακέτο με νερό και διάφορα άλλα από τους Θρακομακεδόνες στην Ψυττάλεια πατώντας ένα κουμπί; Μήπως θα έπρεπε ο καθένας να αναλαμβάνει και την ευθύνη των όσων… κακών κάνει;