Αρκεί κανείς να διαβάσει τα σχόλια που ακολουθούν τα άρθρα που στηλιτεύουν τη Χρυσή Αυγή (συμπεριλαμβανομένων πιθανότατα αυτών που συνοδεύουν την ηλεκτρονική μορφή του παρόντος άρθρου), για να συνειδητοποιήσει ότι η μάχη ενάντια στη νοοτροπία του εθνικισμού και του φασισμού δεν μπορεί να γίνει με έλλογα επιχειρήματα.

Δεν πιστεύω ότι μπορεί να γίνει ούτε με φυσική βία, αν εκεί πηγαίνει ο νους σας. Αν όμως τα λόγια είναι φτώχεια και η βία καταδικαστέα, μπορούμε να βρούμε μία τρίτη οδό;

Θα μου πείτε βέβαια ότι οι άνθρωποι που υιοθετούν εθνικιστικές απόψεις είναι φανατισμένοι, δεν πείθονται με τίποτα. Ο φανατισμός τους όμως δεν είναι τυχαίος.πηγάζει από μία ηθική στάση υπέρ του ιδεώδους του έθνους. Όλοι κατά καιρούς νιώθουμε ότι πρέπει να στηρίζουμε τους δικούς μας ανθρώπους, την οικογένειά μας, τους φίλους αλλά και ευρύτερα τους Έλληνες συμπολίτες μας είτε, για παράδειγμα, με το να πληρώνουμε τους φόρους μας είτε με το να στηρίζουμε τα ελληνικά προϊόντα. Δεν είναι ηθικά σωστό αυτό;
Δεν χρειάζεται να πω οτιδήποτε ώστε να σας πείσω για τα παραπάνω. Οι ηθικές θέσεις μας άλλωστε είναι πολύ συχνά προϊόν διαίσθησης, γεγονός που στηρίζεται από σύγχρονες ψυχολογικές έρευνες (όσοι ενδιαφέρεστε, αναζητείστε το άρθρο τουHaidtτο 2001).

Η διαίσθηση αυτή προκύπτει από εξελικτικά διαμορφωμένες ανθρώπινες τάσεις ή από κοινωνικές νόρμες που επηρεάζουν την κρίση μας με τρόπο μη συνειδητό. Μάλιστα, τείνουμε να εκλογικεύουμε αυτή την αρχική διαίσθηση και να απορρίπτουμε οτιδήποτε έρχεται σε αντίθεση με αυτή. Σπάνια καταφέρνουμε να τιθασεύσουμε τις αρχικές μας τάσεις και να προσεγγίσουμε τα ίδια ηθικά θέματα με άλλο μάτι. Ίσως για αυτό το λόγο οι Χρυσαυγίτες δεν παίρνουν από λόγια.

Η διαίσθηση των Χρυσαυγιτών λέει ότι η Ελλάς είναι πάνω από όλα. «Όλοι οι Έλληνες μία γροθιά», λένε. Μία γροθιά απέναντι σε τί όμως; Σε αυτό το ερώτημα, οι ίδιοι απαντούν με τις θέσεις και τη συμπεριφορά τους ότι επιθυμούν να στρέψουν αυτή τη γροθιά ενάντια σε ολόκληρες κοινωνικές ομάδες και να καταφέρουν παράλληλα πλήγματα στη δημοκρατία, στην ελευθερία, στην ισότητα, στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ενώ προσωπικά σέβομαι την αγάπη τους για την πατρίδα, αυτός ο τσαμπουκάς –τον οποίο ονομάζω φασισμό- δεν μου «κολλάει» καθόλου σε μία ηθική θεώρηση των πραγμάτων.
Θα μπορούσα να αντιτάξω την κατηγορική προσταγή του Καντ ή το πέπλο άγνοιας τουRawlsγια να υποστηρίξω πως όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι- συμπεριλαμβανομένων των Ελλήνων και των μη Ελλήνων- αλλά δεν θα έπειθα κανένα που να βασίζεται κυρίως στη διαίσθησή του. Από την άλλη ίσως κι εγώ βασίζομαι σε σημαντικούς διανοητές για να εκλογικεύσω τη δική μου αρχική διαίσθηση. Τι νόημα έχει λοιπόν να τους χρησιμοποιήσω…
Ας επιστρέψω απλά στη διαίσθηση των παιδικών μου χρόνων, όταν υπήρχαν παιδιά που ύψωναν τη φωνή τους και ενίοτε τη γροθιά τους απέναντι σε παιδιά που ήταν διαφορετικά. Θυμάστε; Δεν έχει σημασία αν τα θύματα ήταν παιδιά από την Αλβανία, αν ήταν πιο κοντά, πιο παχουλά ή πιο θηλυπρεπή, αν είχαν κάποιο κινητικό πρόβλημα ή κάποια νοητική στέρηση.

Δεν μπορούσα διαισθητικά να ενώσω τη φωνή μου, πόσο μάλλον τη γροθιά μου, ενάντια στους συμμαθητές μου. Δεν το έκανα ποτέ απέναντι σε συμμαθητές μου που ήταν «διαφορετικοί» και δεν θα το κάνω ποτέ απέναντι στους «διαφορετικούς» συμπολίτες μου, δήθεν για να υποστηρίξω «την ελληνική ψυχή». Αυτό προτάσσει η δική μου ηθική διαίσθηση.

Αν κι εσείς δεν θέλατε να στραφείτε ενάντια στους «διαφορετικούς» συμμαθητές σας, τότε ίσως διαισθητικά δεν σας ταιριάζει ο χώρος της Χρυσής Αυγής. Δυστυχώς κάποιοι απο εσάς μπορεί να οδηγηθείτε να ψηφίσετε Χρυσή Αυγή, δίχως να σας εκφράζει πραγματικά. Αλλά δεν μπορώ απαραίτητα να σας πείσω με το λόγο. Ούτε μπορώ να σας πιέσω με τη βία. Η διαίσθησή σας, αλήθεια, τί λέει;


* Ο Δρ. Αλέξης Αρβανίτης διδάσκει κοινωνική ψυχολογία στο Οικονομικό Κολλέγιο Αθηνών