Οχι στον πολιτιστικό εθνικισμό

Την εποχή που αφυπνίζονται ακραίοι πολιτικοί χώροι στην Ευρώπη –στην Ελλάδα ιδιαίτερα αλλά όχι μόνο -, που διάφορες μορφές πολιτικού, οικονομικού ή πολιτιστικού εθνικισμού εκδηλώνονται με τρόπο ολοφάνερο, έρποντα ή και υπόγειο, δεν μπορεί κανείς παρά να αναρωτηθεί για τα πραγματικά κίνητρα όσων διαδίδουν αυτές τις θέσεις, και πιο συγκεκριμένα στους χώρους της τέχνης και του πνεύματος. Κυρίως όταν πρόσφατα ανακαλύπτουμε κατάπληκτοι στον Τύπο αναφορές στην ξενική καταγωγή ή ακόμα και στις εβραϊκές καταβολές ορισμένων εκπροσώπων του γαλλικού πολιτισμού, ο οποίος μπορεί έτσι να στερηθεί την «καθαρότητά» του, να χάσει ταυτόχρονα το κύρος του και, σύμφωνα με όσα διαβάζουμε, να γίνει ασήμαντος, χωρίς ρωμαλέους εκπροσώπους καθαρών, «ακραιφνώς Γάλλων»…

Οι ρίζες διακλαδώνονται και, ευτυχώς, δυναμώνουν καθώς έρχονται σε επαφή με νέα εδάφη. Η Γαλλία υπερήφανα συνεχίζει να υποδέχεται καλλιτέχνες και ταλαντούχους ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο που έρχονται να συναντήσουν το ακόμα κυρίαρχο και ελεύθερο πνεύμα, αυτό που ενθαρρύνει τη δημιουργία σε κάθε της μορφή. Οι Γάλλοι χαίρονται πολύ που, ακόμα και σε περίοδο κρίσης, το 1% του κρατικού προϋπολογισμού προορίζεται για τον πολιτισμό τους αλλά και τον πολιτισμό των άλλων: φέρνουμε κοντά στο αναγνωστικό κοινό ξένα έργα μεταφράζοντάς τα στα γαλλικά, ετοιμάζουμε κινηματογραφικές συμπαραγωγές, όπως την επόμενη ταινία του Πάνου Κούτρα. Συχνά η Γαλλία αναγνωρίζει καλλιτέχνες πρώτης γραμμής πριν κι από την ίδια τους την πατρίδα, όπως τον Δημήτρη Δημητριάδη. Αυτές τις μέρες η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών παρουσιάζει ένα τιμητικό αφιέρωμα στο έργο του, όπως και πιο πριν το Φεστιβάλ Αθηνών. Ο πολιτιστικός εθνικισμός ποτέ δεν έφερε κανένα άλλο αποτέλεσμα παρά τον αποκλεισμό και, κατά βάθος, τη μετριότητα. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, σε έναν κόσμο που βρίσκεται σε διαρκή κίνηση, η διασταύρωση των πολιτισμών, οι πνευματικές και οι καλλιτεχνικές ανταλλαγές αποτελούν ένα από τα πιο καρποφόρα δημιουργικά πεδία, κάτι που σίγουρα δεν ισχύει για τη λιγόψυχη αναδίπλωση στο θέμα της ταυτότητας.

Αυτό είναι το «πιστεύω» μιας Γαλλίας ανοιχτής και γενναιόδωρης, που εδώ και πάρα πολλά χρόνια δεν θέτει πλέον την εξωτερική πολιτιστική της δράση στην υπηρεσία της λογικής της εξάπλωσης ή της «προπαγάνδας», αλλά γνωρίζει ότι υπάρχουν προσδοκίες για ανταλλαγή και αμοιβαιότητα. Η τόσο ξεχωριστή, στενή και πλούσια σχέση Γαλλίας και Ελλάδας αποτελεί άλλωστε ένα θαυμάσιο παράδειγμα. Η σχέση αυτή θα αναδειχθεί σε όλο της το εύρος με ένα βιβλίο που πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντομα από τον οίκο Εστία και το Γαλλικό Ινστιτούτο. Η έκδοση αυτή συνθέτει μέσα από πολλές μαρτυρίες, σαν ένα καλειδοσκόπιο, τις σύγχρονες πολλαπλές όψεις μιας σχέσης που ακόμα και οι μεγάλες συρράξεις δεν μπόρεσαν να αμαυρώσουν ποτέ. Θα έχουμε επίσης την ευκαιρία να εκτιμήσουμε αυτή τη σχέση μέσα από το σύνολο των εκδηλώσεων «Ελλάς Γαλλία Συμμαχία 2014», που διοργανώνονται σε συνεργασία με ελληνικούς φορείς με την ευκαιρία της ελληνικής Προεδρίας στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης και με τη συμπλήρωση σαράντα χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Απέναντι στη δικτατορία, ιδιαίτερα στη δικτατορία της σκέψης, η Ελλάδα και η Γαλλία θα βρίσκονται πάντοτε η μια δίπλα στην άλλη.