Μανώλης Κουπέ-Καλομοίρης: Πορτρέτα της Γης από ψηλά

Το γεγονός ότι ο Μανώλης Κουπέ-Καλομοίρης μεγάλωσε σε καλλιτεχνικό περιβάλλον επηρέασε αναμφίβολα την προσωπικότητα και τις επιλογές του. Ο δισεγγονός του συνθέτη του «Πρωτομάστορα» δεν ασχολήθηκε όμως με τη μουσική. Τον κέρδισε η φωτογραφία και δη το τοπίο. Τα δύο πρώτα βραβεία σε σημαντικούς διεθνείς διαγωνισμούς που κατέκτησε τον περασμένο Σεπτέμβριο ήρθαν να προστεθούν στην ήδη εντυπωσιακή συλλογή του. Στην αρχή της κουβέντας μας όμως αποκαλύπτει και ένα τρίτο, ακόμη πιο πρόσφατο. Τι σημαίνουν, άραγε, για τον ίδιο αυτές οι διακρίσεις;

«Σίγουρα δεν αφήνω να ορίζουν τη δουλειά μου οι διαγωνισμοί» λέει ο 39χρονος ελληνογάλλος φωτογράφος. «Ωστόσο, μου δίνουν την ευκαιρία να την κάνω πιο προσβάσιμη σε ένα ευρύτερο κοινό. Ο κόσμος πηγαίνει σε τέτοιου είδους διαγωνισμούς όπου έχει τη δυνατότητα να βλέπει συγκεντρωμένες πολλές και καλές δουλειές. Κυρίως αυτόν τον ρόλο παίζουν. Από εκεί και πέρα αναμφίβολα είναι μια ευχάριστη αναγνώριση της δουλειάς σου…».

Γεννημένος στο Παρίσι το 1974, ο Μανώλης Κουπέ-Καλομοίρης μετακόμισε στην Αθήνα σε μικρή ηλικία. Σε τρυφερή ηλικία άρχισε να σπουδάζει μουσική, στο γενικότερο πνεύμα της οικογενειακής παράδοσης. Ωστόσο, εξηγεί, είτε γιατί ο τρόπος διδασκαλίας για τα μικρά παιδιά εκείνη την εποχή δεν ήταν τόσο εξελιγμένος όσο σήμερα είτε γιατί αισθανόταν ότι οι προσδοκίες που γεννούσε το «βαρύ» επώνυμό του ήταν μεγάλες, κάποια στιγμή διέκοψε και δεν συνέχισε ποτέ. Αλλωστε, στράφηκε νωρίς στη φωτογραφία. «Εφηβος ακόμη, 14-15 ετών, έκανα ταξίδια με τον πατέρα μου, ο οποίος ήταν ερασιτέχνης φωτογράφος αλλά κυρίως ταξιδιώτης. Κάπου εκεί απέκτησα τα πρώτα ερεθίσματα. Αργότερα γνώρισα τον Πλάτωνα Ριβέλλη, σπούδασα στον Φωτογραφικό Κύκλο στην Αθήνα και αργότερα συνέχισα στο Λος Αντζελες…».

Κατά την παραμονή του στις ΗΠΑ η δουλειά του επικεντρώθηκε κυρίως στη φωτογράφιση ταξιδιωτικών θεμάτων και τοπίων. Εκείνη την προ-ψηφιακή εποχή, εξηγεί, αυτά τα πράγματα δεν είχαν ακόμη αποκτήσει τη διάδοση την οποία έχουν γνωρίσει σήμερα στην Ευρώπη. Ηταν κάτι το οποίο εξελισσόταν μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες και στις σαξονικές χώρες. «Παρ’ όλο που αγαπούσα και ασχολιόμουν πολύ με τη φύση, πήγαινα για μεγάλα διαστήματα στις Αλπεις και έκανα ορειβασία, δεν είχα ποτέ σκεφθεί να συνδυάσω την αγάπη μου αυτή με τη φωτογραφία. Δεν είχα φανταστεί ότι εκεί όπου έκανα ορειβασία, ας πούμε, θα μπορούσα να πάρω μια μηχανή» λέει ο Μανώλης Κουπέ-Καλομοίρης. Στις ΗΠΑ ανακάλυψε τη δυνατότητα να συνδυάσει τις δύο αγάπες του. «Οταν το συνειδητοποίησα, είπα μέσα μου: Καλά, πώς δεν το είχα σκεφθεί νωρίτερα;» λέει και πάλι ο καλλιτέχνης. Και συνεχίζει: «Πήγα όμως σε μια χώρα όπου υπήρχε η αντίστοιχη παράδοση και έτσι αντιλήφθηκα ότι πράγματι μπορεί να γίνει…».

Από το 2005 ο Μανώλης Κουπέ-Καλομοίρης εγκαταστάθηκε και πάλι στην Ευρώπη: αρχικά στο Παρίσι και πρόσφατα στην Αθήνα, από όπου εξορμά προς διάφορα μέρη σε διαρκή αναζήτηση του κατάλληλου συνδυασμού φωτός και τοπίου. Ο καλλιτέχνης αντλεί την έμπνευσή του και είναι αφοσιωμένος κυρίως στην άγρια φύση. Το κύριο θέμα της φωτογραφικής δουλειάς του είναι το φυσικό τοπίο από διάφορα μέρη του κόσμου. «Αν έπρεπε να επιλέξω κάτι, θα ‘λεγα ότι το βουνό μού ασκεί ίσως μια παραπάνω γοητεία» λέει και πάλι ο φωτογράφος. «Γενικότερα ό,τι είναι πιο απόμακρο έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για μένα. Αυτό δεν είναι καθαρά φωτογραφικό, έχει να κάνει με τον χώρο στον οποίο προτιμώ να κινούμαι. Ωστόσο, τα πιο απομακρυσμένα μέρη, τα οποία κατά κανόνα είναι και πιο αφιλόξενα για τον άνθρωπο, μου ασκούν μια περίεργη έλξη… Μια έρημος, για παράδειγμα…».

Τόσο το χρώμα όσο και το ασπρόμαυρο εξάπτουν τη φαντασία του και παίζουν σημαντικό ρόλο στην καλλιτεχνική του έκφραση. «Η αλήθεια είναι ότι το ασπρόμαυρο με γοητεύει πολύ» εξηγεί. «Είναι πιο καθαρή η φόρμα, δεν έχεις την ευκολία του χρώματος… Οταν όμως πήγα στην Αμερική και ασχολήθηκα με το τοπίο, τα πράγματα άλλαξαν. Δεν υπήρχε η δυνατότητα να κάνεις καριέρα αποκλειστικά με το ασπρόμαυρο. Επομένως, όταν έφυγα από τον Φωτογραφικό Κύκλο και την καλώς εννοούμενη ερασιτεχνική φωτογραφία, ανοίχτηκα στον κόσμο του έγχρωμου. Εχοντας την παιδεία του ασπρόμαυρου, μπορούσα να χειριστώ και το έγχρωμο και έτσι είμαι ανοικτός και στα δύο…».

Ο καλλιτέχνης παραδέχεται ότι η φωτογραφία είναι μια τέχνη η οποία απευθύνεται σε πλατύ κοινό. Ο κόσμος έχει διαρκή ερεθίσματα. Η ευκολία όμως έχει και κάποιες αρνητικές, θεωρεί ο ίδιος, πτυχές. «Ενώ βλέπουμε πολλές εμπορικές δουλειές, τη δημιουργική φωτογραφία δεν τη βλέπουμε τόσο πολύ» σχολιάζει. «Υπάρχει κι αυτή» προσθέτει «αλλά μέσα στον βομβαρδισμό των εικόνων δεν μπορεί εύκολα κανείς να τη διακρίνει. Είναι μεν δημοφιλής τέχνη η φωτογραφία, αλλά ο κόσμος, ακόμη και αυτοί που ασχολούνται μαζί της, έχει λιγότερη παιδεία σε σχέση με άλλες. Ενας μουσικός, ας πούμε, είναι αδύνατον να μη γνωρίζει τον Μπαχ ή τον Μπετόβεν. Στην περίπτωση της φωτογραφίας διοργανώνεις ένα εργαστήριο και όταν ρωτήσεις έναν συμμετέχοντα «ποιος σε ενέπνευσε;» υπάρχουν φορές που δεν είναι σε θέση να απαντήσει. Κι όμως όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας έχουμε κρατήσει μια κάμερα. Πιάνο μπορεί να μην παίζουμε, αλλά κάμερα έχουμε κρατήσει…».