BBC: Η μεταναστευτική πολιτική και το άσυλο στην Ευρώπη

Το κύμα των ανθρώπων που τους ξεριζώνει από τις πατρίδες τους ο πόλεμος και η ανάγκη δεν έχει τελειωμό. Το βρετανικό δίκτυο BBC θέτει και κατόπιν απαντάει σε έξι καίρια ερωτήματα σχετικά με την πραγματικότητα σήμερα, την μεταναστευτική πολιτική και τη χορήγηση ασύλου στην «Ευρώπη-φρούριο».

Λόγω της Αραβικής Άνοιξης ολοένα και μεγαλώνει ο αριθμός των ανθρώπων που είναι διατεθειμένοι να ρισκάρουν την ίδια τους τη ζωή προκειμένου να περάσουν τη Μεσόγειο σε αναζήτηση καλύτερης τύχης στην Ευρώπη. Η αρχή έγινε το 2011, όταν χιλιάδες Τυνήσιοι άρχισαν να καταφτάνουν στο ιταλικό νησάκι Λαμπεντούζα, κατόπιν οι Λίβυοι που προσπαθούσαν να βρουν έξοδο κινδύνου από τη εμπόλεμη Λιβύη και σήμερα είναι το κύμα των Σύρων που μεταναστεύουν λόγω του εμφυλίου πολέμου στη πατρίδα τους. Πριν από το περασμένο καλοκαίρι, το επίκεντρο ήταν η Ελλάδα, επειδή αποτελούσε το μονοπάτι απ’ όπου οι μετανάστες περνούσαν από την Τουρκία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά πλέον η Ιταλία και η Μάλτα αντιμετωπίζουν επίσης μεγάλο πρόβλημα. Η ιταλική κυβέρνηση μιλάει για 35.085 ανθρώπους που πέρασαν στις ακτές της χώρας στο διάστημα Ιανουαρίου-Οκτωβρίου του τρέχοντος ετους. Απ’ αυτούς, το 73% πληρούσε – σύμφωνα με μία πρώτη εκτίμηση -, τα κριτήρια για την απόκτηση ασύλου. Τα κέντρα υποδοχής μεταναστών σε Ελλάδα και Μάλτα δέχονται δριμεία κριτική από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, η οποία κάνει λόγο για καταπάτηση των δικαιωμάτων των μεταναστών. Όπως τονίζει η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Φύλαξης των Συνόρων (Frontex), μέσα στο 2012 υπήρξαν 344.928 περιπτώσεις μεταναστών που διέμεναν παράνομα σε κάποια χώρα-μέλος της Ε.Ε.

Το 2012 η οδός της Ανατολικής Μεσογείου –μέσω Ελλάδας – χρησιμοποιούνταν για τις περισσότερες καταγεγραμμένες παράνομες εισόδους προσφύγων, συγκεκριμένα 37.214 περιπτώσεις ( 51% επί του συνολικού αριθμού των καταγεγραμμένων παράνομων εισόδων). Ωστόσο ο αριθμός αυτός μειώθηκε τον Αύγουστο του 2012, όταν η ελληνική κυβέρνηση, σε συνεργασία με την αστυνομία της Frontex, αύξησαν τα μέτρα ασφαλείας στα σύνορα της χώρας με την Τουρκία. Η οδός της Κεντρικής Μεσογείου –μέσω Ιταλίας – χρησιμοποιείται περισσότερο και δι’ αυτής καταγράφηκαν 10.379 παράνομες είσοδοι προσφύγων το 2012, ( 14% επί του συνολικού αριθμού). Τέλος, στην οδό της Δυτικής Μεσογείου –μέσω Ισπανίας – σημειώθηκαν 6,397 παράνομες είσοδοι μεταναστών μέσα στο 2012, γεγονός που οφείλεται στο ότι η Ισπανία έχει εντατικοποιήσει τους συνοριακούς της έλεγχους σε συνεργασία με το Μαρόκο.

Αυτή τη στιγμή από την οδό της Κεντρικής Μεσογείου, μέσω Ιταλίας. Οι περισσότεροι προέρχονται από τη Συρία και την Ερυθραία, ακολουθούν αυτοί από τη Σομαλία. Με τον πόλεμο να μαίνεται στη Συρία και τη Σομαλία, όντως αναζητούν άσυλο, ενώ στην περίπτωση των προσφύγων από την Ερυθραία πολλοί είναι νέοι άνθρωποι που επιθυμούν να αποφύγουν την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία. Το 2012 ο μεγαλύτερος αριθμός αιτήσεων για χορήγηση ασύλου στην Ε.Ε. ήρθε από Αφγανούς (28,010). Ακολουθούν Ρώσοι (24,285), Σύροι (21,100), Πακιστανοί (19,685), Σέρβοι (19,060) και Σομαλοί (14,270).

Η Ε.Ε. έχει δεσμευτεί για τη δημιουργία ενός Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου, που θα βασίζεται στην πλήρη και απόλυτη εφαρμογή της Σύμβασης της Γενεύης του 1951, θεματοφύλακας της οποίας είναι η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ. Ωστόσο, άλλο πράγμα είναι οι νόμοι και άλλο η εφαρμογή τους σε ένα σύμπλεγμα 28 κρατών-μελών της Ε.Ε., η καθεμία εκ των οποίων έχει επίσης εθνική νομοθεσία. Γενικά διατηρείται η κυρίαρχη λογική του «Δουβλίνο ΙΙ»: ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ζητήσει άσυλο μόνο στην πρώτη «χώρα εισόδου» στην Ε.Ε., η οποία είναι επιφορτισμένη με το καθήκον να εξετάσει και να ερευνήσει την αίτηση του κάθε αιτούντα ασύλου. Όμως χώρες όπως η Ελλάδα διαμαρτύρονται πως λόγω της γεωπολιτικής τους θέσης, είναι αυτές που κατακλύζονται από χιλιάδες αίτησης χορήγησης ασύλου. Η Κομισιόν ενθαρρύνει τις κυβερνήσεις των κρατών της Ε.Ε. να επεκτείνουν τις επιθεωρήσεις ανα την Μεσόγειο, από τη Κύπρο μέχρι την Ισπανία, προκειμένου να αποφευχθούν τραγωδίες όπως η πρόσφατη στη Λαμπεντούζα.

Πρέπει να πείσουν τις Αρχές κάθε χώρας πως φεύγουν από κάπου όπου είναι κυνηγημένοι και θα κινδύνευε η ζωή τους αν έμεναν ή αν αναγκάζονταν να επιστρέψουν εκεί. Ωστόσο, αρκετοί αιτούντες έχουν απελαθεί χωρίς να προηγηθεί πλήρης και δίκαιη αξιολόγηση των αιτήσεών τους, κατά παραβίαση της αρχής της μη επαναπροώθησης (non-refoulement). Θεωρητικά, οι αιτούντες ασύλου έχουν δικαίωμα σίτισης, στέγασης καθώς και μιας θέσης εργασίας εντός εννιά μηνών από τη στιγμή που εισήλθαν στη χώρα.

Το 2012 υποβλήθηκαν 335.365 αίτησης ασύλου στην Ε.Ε., με την Ομοσπονδιακή Γερμανία να είναι πρώτη στη σχετική λίστα και να χειρίζεται το 25% εξ’ αυτών. Σχεδόν το 75% των αιτήσεων έλαβαν πρωτόδικα αρνητική απάντηση. Από το 25% που έλαβαν θετική απάντηση, πάνω από τις μισές (52%) αναγνωρίστηκε ότι αφορούν σε «καθεστώς πρόσφυγα» που ισχύει για όσους διώκονται ή υφίστανται κατατρεγμό. Οι υπόλοιπες (48%) αφορούν σε καθεστώς «επικουρικής προστασίας», δηλαδή οι αιτούντες δεν υποχρεούνται να επιστρέψουν στη πατρίδα τους, επειδή κάτι τέτοιο θα έβαζε σε κίνδυνο τη ζωή τους.