Για πρώτη φορά δημιουργήθηκε ένα λειτουργικό ανθρώπινο ήπαρ με βάση βλαστικά κύτταρα που προήλθαν από το δέρμα και το αίμα δοτών. Το νέο επίτευγμα που ανήκει σε ιάπωνες ερευνητές δείχνει ένα μέλλον στο οποίο τόσο το ήπαρ όσο και άλλα όργανα απαραίτητα για μεταμοσχεύσεις θα δημιουργούνται στο εργαστήριο σώζοντας εκατομμύρια ζωές παγκοσμίως.

Δημιουργία τριών κυτταρικών τύπων

Σύμφωνα με δημοσίευση στην επιθεώρηση «Nature» η ερευνητική ομάδα από τη Σχολή Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Γιοκοχάμα χρησιμοποίησε κύτταρα iPS (induced pluripotent stem cells, τα κύτταρα αυτά προκύπτουν από μετατροπή ενηλίκων κυττάρων που με την προσθήκη των κατάλληλων γονιδίων λαμβάνουν τις πολυδύναμες ιδιότητες των εμβρυϊκών βλαστικών), προκειμένου να δημιουργήσει τρεις διαφορετικούς κυτταρικούς τύπους. Οι τρεις αυτοί τύποι κυττάρων συνδυάζονται υπό φυσιολογικές συνθήκες για τη δημιουργία του ήπατος στο αναπτυσσόμενο έμβρυο: πρόκειται για τα κύτταρα του ηπατικού ενδοδέρματος, τα μεσεγχυματικά κύτταρα καθώς και τα ενδοθηλιακά κύτταρα. Οι ερευνητές μετά τη δημιουργία των τριών τύπων κυττάρων προχώρησαν σε «ανάμειξή» τους ώστε να ανακαλύψουν αν θα μπορούσαν να «γεννήσουν» ήπαρ.

Είδαν λοιπόν ότι τα κύτταρα πράγματι αναπτύχθηκαν και άρχισαν να σχηματίζουν τρισδιάστατες δομές που ονομάζονται ηπατικά εκκολπώματα (πρόκειται για μια «συλλογή» ηπατικών κυττάρων που αποτελεί πρόδρομη δομή του ήπατος και έχει τη δυναμική να αναπτυχθεί σε ένα πλήρες όργανο).

Στο κέντρο των τρυβλίων φαίνονται τα μικρά ηπατικά εκκολπώματα που δημιούργησαν οι ιάπωνες ερευνητές από ανθρώπινα βλαστικά κύτταρα Credit:Takanori Takebe

Λειτουργία φυσιολογικού ήπατος

Όταν οι δομές αυτές μεταμοσχεύθηκαν σε ποντίκια ωρίμασαν, ενώ τα ανθρώπινα αιμοφόρα αγγεία συνδέθηκαν με εκείνα των ποντικών. Ετσι οι δομές άρχισαν να επιτελούν πολλές από τις λειτουργίες του φυσιολογικού ήπατος.

«Εξ όσων γνωρίζουμε, είναι η πρώτη επίσημη αναφορά η οποία αποδεικνύει τη δημιουργία ενός λειτουργικού ανθρώπινου οργάνου από πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα» γράφουν οι ερευνητές στο «Nature».

Ο δρ Τακανόρι Τακέμπε που ηγήθηκε της νέας μελέτης ανέφερε κατά τη διάρκεια τηλεδιάσκεψης ότι η επιτυχία αυτής της ερευνητικής δουλειάς τον κάνει να σχεδιάζει παρόμοιες μελέτες με άλλα όργανα όπως το πάγκρεας και οι πνεύμονες.

Σε 10 χρόνια ήπαρ για μεταμόσχευση σε ανθρώπους

Πάντως εκτιμάται ότι θα χρειαστούν άλλα 10 χρόνια προτού το ήπαρ εργαστηρίου μεταμοσχευθεί σε ασθενείς. Σε κάθε περίπτωση όμως, όπως σχολίασαν άλλοι ειδικοί, η μελέτη της ομάδας από τη Γιοκοχάμα δείχνει ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατόν να συμβεί. «Η υπόσχεση ενός ήπατος που θα έρχεται κατευθείαν από το… ράφι φαίνεται πολύ πιο κοντινή σήμερα από ό,τι θα πίστευε κάποιος πριν από μόλις έναν χρόνο» ανέφερε ο Ντούσκο Ιλιτς, ειδικός στα βλαστικά κύτταρα από το King’s College του Λονδίνου.

Από την πλευρά του ο Μάλκολμ Αλισον, επίσης ειδικός στα βλαστικά κύτταρα από το Πανεπιστήμιο Queen Mary στο Λονδίνο τόνισε ότι τα νέα ευρήματα «προσφέρουν την πιθανότητα δημιουργίας μίνι-ήπατος από τα δερματικά κύτταρα ενός ασθενούς που πεθαίνει από ηπατική ανεπάρκεια και τη μεταμόσχευσή τους στον οργανισμό του ώστε να δοθεί ώθηση στην ηπατική λειτουργία».

Σημειώνεται ότι τον περασμένο Απρίλιο αμερικανοί ερευνητές ανέφεραν ότι δημιούργησαν νεφρό αρουραίου στο εργαστήριο ο οποίος μάλιστα ήταν σε θέση να λειτουργεί όπως και ένας φυσιολογικός νεφρός. Η μέθοδός τους ωστόσο βασίστηκε στη χρήση ενός «εκμαγείου» για το «χτίσιμο» του οργάνου.

Για δοκιμές φαρμάκων

Η πρώτη χρήση τέτοιου είδους ηπατικών εκκολπωμάτων, όπως αυτά που δημιούργησαν οι ιάπωνες επιστήμονες αναμένεται πάντως να αφορά τις δοκιμές φαρμάκων, σύμφωνα με τον Κρις Μέισον, ειδικό στην αναγεννητική ιατρική από το University College του Λονδίνου. «Σήμερα προκειμένου να ελέγχουμε τον μεταβολισμό και την τοξικότητα των υποψήφιων νέων φαρμακευτικών θεραπειών, χρησιμοποιούμε ηπατικά κύτταρα από πτωματικούς δότες. Δυστυχώς όμως τέτοιου είδους κύτταρα είναι διαθέσιμα σε πολύ περιορισμένες ποσότητες. Η νέα μελέτη εκτός των άλλων δείχνει ότι ποντίκια στα οποία έχουν μεταμοσχευθεί τα ηπατικά εκκολπώματα που έχουν προκύψει από κύτταρα iPS θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δοκιμή νέων φαρμάκων, ώστε να αποδεικνύεται αν τα φάρμακα έχουν παρενέργειες ή αν προκαλούν ηπατοτοξικότητα» είπε ο επιστήμονας.