Δεν βρήκαν στόχο τα τόξα του Αμπε

Δεν είναι απολύτως ασφαλές το κριτήριο, αλλά αν κρίνει κανείς από την αντίδραση του ΝΙΚΚΕΙ, το τρίτο «τόξο μέτρων» για την ανάκαμψη της ιαπωνικής οικονομίας που ανακοίνωσε την περασμένη Τετάρτη ο πρωθυπουργός Σίνζο Αμπε δεν έχει καμία σχέση με τα δύο πρώτα. Για την ακρίβεια, είναι σκέτη απογοήτευση. Ο γενικός δείκτης του Χρηματιστηρίου του Τόκιο, ο οποίος από το περασμένο φθινόπωρο, που ανέλαβε φουριόζος ο Αμπε διακηρύσσοντας τη μεγάλη αντεπίθεση της ιαπωνικής οικονομίας για την έξοδο από το τέλμα του αποπληθωρισμού και την ανάπτυξη εκτινάχθηκε κατά 80% υψηλότερα, τέλειωσε την ημέρα (Τετάρτη) με απώλειες 3,8%. Ηταν πρωτοφανές: όσο μιλούσε για οικονομική ανάκαμψη, για αύξηση των εισοδημάτων των Ιαπώνων και για καταπολέμηση του αποπληθωρισμού τόσο έπεφταν οι τιμές των μετοχών στο Χρηματιστήριο.

Ο Αμπε ανακοίνωσε ότι θα μειώσει τη φορολόγηση για να ενθαρρύνει την εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων, ότι θα χαλαρώσει την υφιστάμενη νομοθεσία για να διευκολύνει την πώληση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων μέσω του Internet, ότι θα δημιουργήσει οικονομικές ζώνες και θα λάβει μέτρα για την ενθάρρυνση της δημιουργικότητας της νέας γενιάς και να επιταχύνει τη διαδικασία παράδοσης της οικονομικής σκυτάλης από την παλαιά φρουρά στους νεότερους που φέρουν φρέσκες ιδέες περί εταιρικής διακυβέρνησης.

Εντάξει, είναι κάπως ασαφείς οι διακηρύξεις του «τρίτου τόξου» σε σύγκριση με τον εντός δύο ετών διπλασιασμό του ρυθμού αγοράς ιαπωνικών ομολόγων από την Τράπεζα της Ιαπωνίας που διακήρυξε το «πρώτο τόξο» εκτοξεύοντας στη στρατόσφαιρα τις ιαπωνικές μετοχές. Αλλά δεν υπολείπονταν σε αισιοδοξία, σε φρεσκάδα και σε ορμή οι διατυπώσεις του Σίνζο Αμπε για το μέλλον της Χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου. «Τα 20 χρόνια του αποπληθωρισμού η Ιαπωνία έχασε πολλή από την εμπιστοσύνη που απολάμβανε διεθνώς. Τώρα έφθασε η ώρα για την Ιαπωνία να γίνει η ατμομηχανή για την ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας» είπε ο ιάπωνας πρωθυπουργός.

Γιατί ξαφνικά τα περίφημα «Αμπενόμικς» έχασαν τη γοητεία που ασκούσαν στην αγορά; Γιατί έπαψαν να συνεγείρουν τους επενδυτές, που για πρώτη φορά εδώ και δύο ολόκληρες δεκαετίες διέβλεψαν «κάτι το διαφορετικό», διαπίστωσαν ότι πνέει ένας αέρας ανανέωσης και ελπίδας στο τελματωμένο οικονομικό τοπίο της Ιαπωνίας; Την απάντηση επιχειρεί να δώσει ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Σινσού (Shinshu University) της Κεντρικής Ιαπωνίας Ακίο Μακάμπε. «Στην αρχή υπήρχε η ελπίδα ότι ο κ. Αμπε είναι προσηλωμένος στην προώθηση καινοτόμων μεταρρυθμίσεων, όπως αυτών που αφορούν τη νομισματική πολιτική και την πολιτική δημοσίων δαπανών. Κρίνοντας όμως από την οικονομική πλατφόρμα που ανακοίνωσε, η προσήλωση αυτή μοιάζει να χαλαρώνει. Πού είναι η μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας; Πού είναι η πραγματική αλλαγή; Φαίνεται πως ρίχνει λευκή πετσέτα στους αρνητές των μεταρρυθμίσεων και απλώς απαριθμεί πολιτικές που ηχούν όμορφα στ’ αφτιά» δηλώνει στους «New York Times» ο Ακίο Μακάμπε.

Το «τρίτο τόξο»

Αν είναι έτσι, αν δηλαδή το «τρίτο τόξο» των «Αμπενόμικς» δεν ερμηνεύθηκε έτσι επειδή έτσι εξυπηρετεί τις προκαθορισμένες (πτωτικές εν προκειμένω) τάσεις της αγοράς, τότε ο ιάπωνας καθηγητής αποκαλύπτει μια αρκετά «χυδαία» αλλά πιθανότατα πραγματική σκοπιμότητα που η αλήθεια είναι ότι ανιχνεύεται και σε πολλές ακόμη γωνιές του πλανήτη. Αν το ελάττωμα των «Αμπενόμικς» είναι η απουσία εργασιακών μεταρρυθμίσεων, τότε αυτό σημαίνει ότι οι αγορές ανέχθηκαν τελείως «μη συμβατικά μέτρα και μεταρρυθμίσεις», όπως χαρακτήρισε το ΔΝΤ την άσκηση πληθωριστικής πολιτικής και την πολιτική διόγκωσης του ιαπωνικού χρέους των δύο πρώτων «τόξων» του Αμπε, για να επιτευχθεί η ανατροπή του εργασιακού status quo της Ιαπωνίας.

Εδώ πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι στην Ιαπωνία ισχύει παραδοσιακά ο θεσμός της «ισόβιας εργασίας». Ενας 20χρονος μηχανικός που προσλαμβάνεται, ας πούμε, στην Toyota συνδέει τον εργασιακό του βίο και το επαγγελματικό του μέλλον με την εταιρεία αυτή. Απαντά ότι είναι «ο Σέιζι της Toyota» σε κάποιον που του συστήνεται ως «ο Ακίρα της Subaru» διότι θεωρεί δεδομένο (όπως άλλωστε και ο Ακίρα) ότι θα συνταξιοδοτηθεί από την εταιρεία στην οποία προσλήφθηκε για πρώτη φορά. Η εργασιομανία των Ιαπώνων συνδέεται συναισθηματικά με την εταιρεία στην οποία δουλεύουν.

Δεν γίνονται απολύσεις στην Ιαπωνία, όπου η ανεργία ουδέποτε ξεπέρασε το 4% ή 5%. Η νεοφιλελεύθερη αντίληψη περί «κινητικότητας» των εργαζομένων είναι τελείως ακατανόητη και απούσα από την εργασιακή κουλτούρα των Ιαπώνων. Αν δώσουμε βάση στη δήλωση του καθηγητή Μακάμπε, ήρθε η ώρα να αναθεωρηθεί η εργασιακή αυτή τάξη (και) στην Ιαπωνία.

Η δυναμική της αγοράς
Κάποιοι θεωρούν ότι πρόκειται για μια νέα φάση της «διόρθωσης» της αγοράς του Τόκιο, που ξεκίνησε πριν από δύο εβδομάδες, έπειτα από το επτάμηνο ή οκτάμηνο «ράλι» που ξεκίνησε με την ανάληψη από τον Αμπε της εξουσίας και την ανακοίνωση του πρώτου «τόξου μέτρων». Πρόκειται γι’ αυτούς που υπαινίσσονται ότι ένα και το αυτό οικονομικό γεγονός μπορεί να ερμηνευθεί κατά καιρούς με εντελώς διαφορετικό τρόπο για να προκαλέσει αντίθετα και αντιφατικά αποτελέσματα, τα οποία εξυπηρετούν όμως τις ήδη διαμορφωμένες τάσεις στην αγορά.

Είναι η περίπτωση που σε μια χρονική συγκυρία ανακοινώνεται, ας πούμε, μείωση της ανεργίας σε μια χώρα και το χρηματιστήριό της πηγαίνει «σφαίρα» επειδή δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας, άρα και προοπτικές αύξησης της κατανάλωσης, αύξησης των πωλήσεων και των κερδών των εισηγμένων επιχειρήσεων και εν τέλει άνοδος της μετοχής τους, σε μια άλλη χρονική συγκυρία όμως η ανακοίνωση της μείωσης της ανεργίας προκαλεί πτώση των μετοχών, επειδή η «αγορά» ερμηνεύει τις προσλήψεις ως ένδειξη χαλάρωσης των μέτρων τόνωσης της ρευστότητας στην αγορά που λαμβάνει η κυβέρνηση ή η κεντρική τράπεζα της χώρας (συνέβη την περασμένη εβδομάδα στη Wall Street που έπεσε επειδή η βελτίωση της αγοράς εργασίας και της οικονομίας εν γένει που ανακοινώθηκε προκάλεσε ανησυχίες για χαλάρωση του προγράμματος αγοράς ομολόγων από τη Fed).