Μερικοί κριτικοί τέχνης χρησιμοποιούν ποσοτικές μεθόδους προκειμένου να αναλύσουν ένα ποίημα. Για να βρουν τα βαθύτερα κίνητρα του ποιητή και την ουσία του έργου του, εξετάζουν τη συχνότητα των χαρακτηριστικών λέξεων που χρησιμοποιεί ο ποιητής, όπως π.χ. φωτιά, αίμα, λιοντάρι, άβυσσος κτλ. Από τη συχνότητα των λέξεων και τον συσχετισμό τους μπορούν να εξαχθούν διάφορα συμπεράσματα.
Ισως είναι ενδιαφέρον να επεκτείνουμε αυτό το είδος της προσέγγισης και στην κατανόηση της σύγχρονης ζωής της χώρας μας και να δούμε ποιες λέξεις εμφανίζονται πιο συχνά στις δημόσιες συζητήσεις (τηλεόραση, καφενεία κ.λπ.) και στα δημόσια κείμενα (εφημερίδες, περιοδικά κ.ά.) και τι καταστάσεις και συναισθήματα υποδηλώνουν. Από μια πρόχειρη έρευνα του γράφοντος προκύπτει το συμπέρασμα ότι μεταξύ των λέξεων που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη συχνότητα (πλην εκείνων που έχουν σχέση με την ερωτική ζωή, και τις οποίες παραλείπω) είναι οι εξής:

1.
Κρίση-Χρεοκοπία, που εκφράζουν το οικονομικό δράμα που ζούμε εδώ και τέσσερα χρόνια.
2. Απατεώνας-Λαμόγιο-Φακελάκι, που εκφράζουν την αγανάκτηση για το μεγάλο φαγοπότι των ισχυρών σε βάρος του απλού λαού.
3. Καλάσνικοφ, δηλωτικό του τρόμου μέσα στον οποίο ζουν όλοι οι Ελληνες, πλην εκείνων που προστατεύονται από στρατιές φρουρών, τους οποίους πληρώνουν άλλοι.
4. Συγκέντρωση-Διαδήλωση, έκφραση της καθημερινής διαμαρτυρίας, άλλοτε δικαιολογημένης, άλλοτε όχι.
5. Πολιτικό σύστημα, που συνήθως αναφέρεται ως υπόμνηση των στρεβλώσεών του.
6. Δημοκρατία, που χρησιμοποιείται, σχεδόν αποκλειστικά, από πολιτικούς για να καλύψουν την ευθύνη τους για το χάος στο οποίο έχουν ρίξει και τη δημοκρατία και τη χώρα.
7. Αλληλεγγύη, που δείχνει την ανάγκη που αισθάνονται οι πολίτες για βοήθεια και προστασία.
8. Φυλακή-Τιμωρία, λέξεις που λέγονται με την ελπίδα ότι οι κακοί θα τιμωρηθούν.
9. Μέρκελ-Γερμανία, ο εχθρός που δημιουργούμε για να καλύψουμε τις ευθύνες μας.
Πολλές φορές πιο ενδιαφέρον σε μια έρευνα είναι αυτό που δεν βρίσκει κάποιος παρά αυτό που βρίσκει. Το πιο εντυπωσιακό στη μικρή μου έρευνα είναι ότι απουσιάζουν λέξεις που εκφράζουν αυτά που θα έπρεπε να αισθάνεται και να συζητά κάθε Ελληνας. Π.χ. σχεδόν ποτέ δεν ακούγεται η λέξη καθήκον που σημαίνει την ηθική υποχρέωση να κάνω αυτό που έχω αναλάβει ή έχω αποδεχθεί να κάνω. Επίσης, λείπει η λέξη νομοταγής (πολίτης) σαν να μη γνωρίζουμε ότι υπάρχουν νόμοι που πρέπει να τηρούνται. Ακόμη, μεγάλη εντύπωση προκαλεί η απουσία από το λεξιλόγιό μας της λέξης αμοιβαιότητα.
Ισως σκεφθεί κάποιος ότι οι λέξεις αυτές δεν χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ζωή διότι, απλούστατα, οι Ελληνες ζουν μ’ αυτές τις αρχές και άρα δεν χρειάζεται να τις αναφέρουν στις συζητήσεις τους. Αυτό φαίνεται μάλλον απίθανο αν κρίνουμε από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα.
Πιο πιθανόν είναι να υποθέσουμε ότι δεν έχουμε καταλάβει ότι χωρίς εκπλήρωση καθηκόντων, χωρίς νομιμότητα και χωρίς αμοιβαιότητα, η κοινωνία δεν μπορεί να αναπτυχθεί, ούτε ο λαός να ευημερήσει. Δυστυχώς, φαίνεται πως για εμάς το καθήκον, η νομιμότητα και η αμοιβαιότητα έχουν πλέον γίνει άγνωστες λέξεις.
tplianos@aueb.gr
Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ