Η τραπεζική ένωση στην ΕΕ και η κρίση στην Κύπρο

Η τραπεζική κρίση στην Κύπρο και η περιδίνηση της ευρωζώνης λόγω του φαύλου κύκλου μεταξύ κρατών και τραπεζών όπου κάθε κραδασμός πλήττει ασύμμετρα την περιφέρειά της καταδεικνύουν την άμεση ανάγκη για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ενωσης (ΕΤΕ). Ως ΕΤΕ νοούνται οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί εποπτείας και διαχείρισης των τραπεζικών κρίσεων και απαρτίζονται από: α) την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ως επόπτη των μεγάλων συστημικών τραπεζών, β) έναν Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης και Ταμείο Εξυγίανσης των τραπεζών και γ) ένα Ευρωπαϊκό Σύστημα Εγγύησης Καταθέσεων. Γιατί άραγε η εξυγίανση και η εκκαθάριση μικρομεσαίων τραπεζών στις ΗΠΑ που έχουν αντίστοιχους μηχανισμούς είναι θέμα ρουτίνας και από την έναρξη της κρίσης έχουν εξυγιανθεί περισσότερες από 500 τράπεζες χωρίς το παραμικρό πρόβλημα, ενώ οι αντίστοιχες ενέργειες ανάγονται σε υπαρξιακή κρίση της ευρωζώνης;

Η σοβούσα κρίση της ευρωζώνης καθιστά επιτακτική τη λειτουργία δύο αλληλοσυνδεδεμένων μηχανισμών.

1. Του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (ΕΕΜ) που υιοθετήθηκε πριν από λίγες ημέρες, στις 19 Μαρτίου, και τίθεται σε εφαρμογή την άνοιξη του 2014. Η ΕΚΤ θα αποτελεί τον κεντρικό επόπτη του Ευρωπαϊκού Τραπεζικού Συστήματος, με τεράστιες άμεσες εξουσίες για τις 150 μεγαλύτερες συστημικές τράπεζες της Ευρώπης, αντικαθιστώντας τις εθνικές εποπτικές τραπεζικές αρχές. Στην Ελλάδα συγκεκριμένα σε έναν χρόνο από τώρα οι τρεις μεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες θα υπόκεινται στην εποπτεία της ΕΚΤ.

2. Του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Εξυγίανσης (ΕΜΕ) των τραπεζών (Single Resolution Mechanism), ο οποίος θα προταθεί τους αμέσως επόμενους μήνες από την Επιτροπή. Η Επιτροπή έχει ήδη προτείνει τη θεσμοθέτηση Εθνικών Μηχανισμών Εξυγίανσης και Εθνικών Ταμείων Εξυγίανσης σε κάθε κράτος-μέλος για τη διαχείριση των τραπεζικών κρίσεων, οι οποίοι όμως δεν κρίνονται επαρκείς για την αντιμετώπιση κρίσεων όπου εμπλέκονται τράπεζες με διασυνοριακές εργασίες. Ο ΕΜΕ θα αναλαμβάνει την εξυγίανση των προβληματικών τραπεζών σεβόμενος τις βασικές αρχές ότι δεν θίγονται οι εγγυημένες καταθέσεις και ότι δεν απαιτείται προσφυγή στους φορολογουμένους (bail-out), όπως συνέβη στην Ιρλανδία. Αντίθετα, ο ΕΜΕ θα βασίζεται στη διαδικασία του «bail-in», βάσει της οποίας καλούνται να συμβάλουν στη διάσωση της τράπεζας με ιεραρχική σειρά οι μέτοχοι, οι πιστωτές (ομολογιούχοι διαβαθμιζόμενοι ανάλογα με τις εγγυήσεις τους) και μόνο σε τελευταία λύση οι μη εγγυημένοι καταθέτες.

Αν και είναι δύσκολο να υπολογίσει κάποιος με ακρίβεια το πώς θα ήταν διαφορετική η διαχείριση της κρίσης των τραπεζών στην Κύπρο αν ήταν ήδη λειτουργούσα η ΕΤΕ, με βάση τις υπάρχουσες προτάσεις μπορεί να υποτεθούν τα παρακάτω:

α) Προληπτικά: Οι δύο μεγαλύτερες τράπεζες θα υπέκειντο στην εποπτεία της ΕΚΤ και συνεπώς θα αποφεύγονταν εκ των προτέρων πολλά τοπικά προβλήματα.

β) Κατασταλτικά: Θα υπήρχαν σαφείς κανόνες και τα αναγκαία μέσα χρηματοπιστωτικής παρέμβασης τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η όλη διεργασία θα λάμβανε χώρα υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Εξυγίανσης και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Εξυγίανσης που θα κάλυπτε όποιες ανάγκες δεν καλύπτονταν από το εθνικό ταμείο. Η διαδικασία θα ολοκληρωνόταν σε ένα Σαββατοκύριακο ώστε τη Δευτέρα οι τράπεζες που θα επεβίωναν θα συνέχιζαν κανονικά τις εργασίες τους, ενώ βέβαια δεν θα απαιτείτο η επιβολή περιορισμών στην κίνηση των κεφαλαίων.

Η κρίση της ευρωζώνης ανανεώνει το αίτημα της ταχύτατης εμπέδωσης της ΕΤΕ που συνιστά μια από τις βαθμίδες προς μια Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία η οποία είναι αναγκαία για την επιβίωση της Ελλάδας και της Κύπρου σε ένα γεωπολιτικό περιβάλλον όπου πολλαπλασιάζονται απειλητικά οι αινιγματικές πραγματικότητες.