Oταν ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης κληροδοτούσε το 1959 την περιουσία του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, δεν φανταζόταν ίσως τις δραστηριότητες που το πνευματικό του τέκνο, με την ονομασία Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, θα είχε αναπτύξει μισόν αιώνα μετά… Με ένα εκδοτικό έργο που ξεπερνά τους 150 τίτλους και μια πλούσια ερευνητική δραστηριότητα, το Ινστιτούτο είναι ένας από τους πιο αξιόπιστους ερευνητικούς φορείς της χώρας στον τομέα των ανθρωπιστικών σπουδών. Οι εκδόσεις του καλύπτουν τα ακόλουθα πεδία:
  • περιγραφή της ελληνικής γλώσσας,
  • ιστορία της ελληνικής γλώσσας,
  • ελληνική διαλεκτολογία,
  • γενική γλωσσολογία,
  • λεξικογραφία,
  • διδασκαλία της νέας ελληνικής ως μητρικής και ως δεύτερης/ξένης γλώσσας,
  • αρχαία ελληνική γραμματεία,
  • νεοελληνική λογοτεχνία,
  • συγκριτική γραμματολογία,
  • λαογραφία.

Το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών διοικείται από επταμελές συμβούλιο, που το απαρτίζουν σήμερα οι καθηγητές της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γ. Μ. Παράσογλου (πρόεδρος), Μ. Σετάτος (αντιπρόεδρος), Χ. Τζιτζιλής, Γ. Κεχαγιόγλου, Δ. Ιακώβ και Θ.-Σ. Παυλίδου και ο καθηγητής της Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών Ν. Παρασκευόπουλος.

Η σειρά «Ιστορία της Θεωρίας της Λογοτεχνίας» του Cambridge University Press (The Cambridge History of Literary Criticism) αποτελεί μια συνολική ιστορική επισκόπηση της θεωρίας της λογοτεχνίας και της κριτικής πράξης από την κλασική αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Και οι εννέα τόμοι της σειράς συνιστούν ένα εντυπωσιακό συλλογικό κριτικό εγχείρημα στο πεδίο των γραμματολογικών σπουδών και της ιστορίας των ιδεών, ως προς την ακαδημαϊκή ευρυμάθεια και την ερευνητική τεκμηρίωσή τους. Η μετάφραση αυτού του σημαντικού έργου αναφοράς από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών καλύπτει ένα σημαντικό κενό στην ελληνική βιβλιογραφία και ανταποκρίνεται με επιστημονική και γλωσσική αρτιότητα στις απαιτήσεις και στις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει η ελληνική έκδοση. Κάθε τόμος είναι αυτόνομος, αλλά διαβάζεται και σε συνδυασμό με τους υπόλοιπους.

Μέχρι σήμερα έχουν μεταφραστεί τέσσερις τόμοι, ενώ προετοιμάζονται άλλοι δύο. Συγκεκριμένα, ο τόμος 1 Αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή κριτική (2008, θεώρηση: Α. Ρεγκάκος) εξετάζει την ιστορία της αρχαίας κριτικής συνολικά και παρακολουθεί τις ομοιότητες που υπάρχουν ανάμεσα στην εξέλιξή της και στην ευρύτερη ιστορία του αρχαίου ελληνικού πνεύματος.
Οι τόμοι 7, 8 και 9, Μοντερνισμός και Νέα Κριτική (2013, θεώρηση: Γ. Φαρίνου-Μαλαματάρη & Μ. Χρυσανθόπουλος), Από τον φορμαλισμό στον μεταδομισμό (2004, θεώρηση: Μ. Πεχλιβάνος & Μ. Χρυσανθόπουλος) και Ιστορικές και ψυχολογικές όψεις της θεωρίας της λογοτεχνίας στον 20ό αιώνα (2010, θεώρηση: Σ. Παρασχάς, Μ. Πεχλιβάνος & Ε. Σηφάκη) πραγματεύονται από κοινού τις θεωρίες της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα, εστιάζοντας ο καθένας σε συγκεκριμένες σχολές σκέψης και ρεύματα κριτικού στοχασμού.
Επισκεφθείτε την ανανεωμένη ιστοσελίδα του Ινστιτούτου www.ins.web.auth.gr, από όπου θα αντλήσετε περισσότερες πληροφορίες για το Ιδρυμα και τις ερευνητικές και εκδοτικές του δραστηριότητες.
Η παρουσίαση του έργου του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών θα συνεχιστεί την επόμενη Κυριακή.
Η έρευνα για τις νεοελληνικές διαλέκτους
Το υπό έκδοση συλλογικό έργο «Νεοελληνικές διάλεκτοι», µε επιµελητή τον καθηγητή Ιστορικής και Βαλκανικής Γλωσσολογίας του ΑΠΘ Xρήστο Tζιτζιλή, στοχεύει αφενός να συγκεντρώσει και να παρουσιάσει τα πορίσµατα της έως τώρα νεοελληνικής διαλεκτολογικής έρευνας, αφετέρου όµως να αποτελέσει την αφετηρία για καινούργιους επιστηµονικούς προβληµατισµούς, µε βάση νεότερα δεδοµένα και λαµβάνοντας υπόψη, επίσης, τη σύγχρονη γλωσσολογική θεωρία.
Ο ένας από τους δύο τόµους του έργου βρίσκεται στην τελική ευθεία για την ολοκλήρωσή του και αναµένεται να κυκλοφορήσει ως το τέλος του χρόνου. Περιλαµβάνει κείµενα έκτασης 80-100 σελίδων το καθένα, που περιγράφουν καθεµιά από τις νεοελληνικές διαλέκτους (ποντιακή, κυπριακή, κρητική, µανιάτικη, µεγαροκουµιώτικη, πελοποννησιακή, επτανησιακή, δωδεκανησιακή, κυκλαδίτικη, βόρεια ιδιώµατα, τσακωνική, κατωιταλική, καππαδοκική κτλ.). Με βάση 24 βασικά φωνητικά, µορφολογικά, συντακτικά και λεξιλογικά χαρακτηριστικά, επιχειρούνται η ταξινόµηση και η τοποθέτηση των διαλέκτων και των ιδιωµάτων στον νεοελληνικό διαλεκτικό χώρο. Περιγράφονται η φωνητική και η φωνολογία κάθε διαλέκτου, η µορφολογία, η σύνταξη, το λεξιλόγιο, η φρασεολογία, η παραγωγή και η σύνθεση, καθώς και οι σχέσεις της µε άλλες διαλέκτους και γλώσσες. Απαραίτητα στο τέλος κάθε κειµένου είναι τα σχολιασµένα διαλεκτικά κείµενα.
Το έργο αυτό εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο ενός ερευνητικού προγράµµατος το οποίο έχει καταστήσει το Ινστιτούτο το σηµαντικότερο κέντρο έρευνας των νεοελληνικών διαλέκτων στη Βόρεια Ελλάδα. Το Ιδρυµα διαθέτει σήµερα µια απολύτως ενηµερωµένη διαλεκτολογική βιβλιοθήκη µε βιβλία και άρθρα, και ένα αρχείο µε προφορικές καταγραφές από διάφορα µέρη του ελληνόφωνου χώρου. Στο πλαίσιο αυτό οργανώνει αποστολές σε διάφορες περιοχές, από την Τσακωνιά ως τη Βουλγαρία, για να καταγράψει νέο πρωτογενές υλικό. Στο πλαίσιο του Ινστιτούτου, τέλος, ένας πυρήνας ερευνητών ασκείται στη µελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων και αποκτά τα εφόδια για τη µελέτη τους και τον προβληµατισµό για τους σχετικούς τρόπους έρευνας.

Ο κ. Γιώργος Παπαναστασίου είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ