Φόβος και οργή μετά το «Οχι»

Ισως το σοκ από το «κούρεμα» των καταθέσεων και από τον κίνδυνο της άτακτης χρεοκοπίας να ήταν μεγαλύτερο και από αυτό που υπέστησαν οι Κύπριοι πριν από 39 χρόνια με την εισβολή του Αττίλα στην Κύπρο. Τότε, το 1974, γνώριζαν ποιοι τούς πολεμούσαν, είχαν όμως συμμάχους. Τώρα δεν ήξεραν καλά-καλά ποιος είναι ο αντίπαλος: Οι αγορές, οι τράπεζες, ο κ. Σόιμπλε, η τρόικα ή η νεοεκλεγείσα πολιτική ηγεσία της Κύπρου; Και το σημαντικότερο, όσο κι αν προσπάθησαν, δεν βρήκαν πουθενά συμμάχους. Ούτε το αδελφικό χέρι των Ελλαδιτών μπορούσαν να ζητήσουν, αφού γνωρίζουν ότι η Ελλάδα είναι και αυτή όμηρος της τρόικας και των κελευσμάτων της.

Το σοκ διαδέχθηκε πολύ γρήγορα η οργή. Οι Κύπριοι είναι κομματικοποιημένα άτομα. Τόσο πολύ ώστε να έχουν και κομματικές προτιμήσεις ακόμη και στον καφέ ή στις μπίρες που πίνουν. Το ερώτημα για το ποιοι φταίνε για την κατάρρευση της οικονομίας κυριαρχεί τώρα παντού. Οι δεξιοί επιρρίπτουν τις ευθύνες στην προηγούμενη κυβέρνηση του κ. Δ. Χριστόφια, που δεν προέβλεψε τον κίνδυνο, που δεν αντάλλασσε ούτε «καλημέρα» με τον κεντρικό τραπεζίτη, που άφησε να διογκωθεί το τραπεζικό σύστημα. Οι αριστεροί επιρρίπτουν ευθύνες στον νεοεκλεγέντα πρόεδρο κ. Ν. Αναστασιάδη που, όπως λένε, δεν κατάλαβε τι επρόκειτο να συμβεί, που δεν διαπραγματεύθηκε και δέχθηκε χωρίς ουσιαστική αντίδραση το «κούρεμα».

Στην Κύπρο σε κάθε γειτονιά παρατηρεί κανείς δύο πράγματα. Σουβλατζίδικα που πωλούν σεφταλιές και υποκαταστήματα τραπεζών. Μέχρι πρότινος μπορούσε κάποιος να συναντήσει ουρά στα σουβλατζίδικα, αλλά στις τράπεζες ποτέ. Ούτε καν τότε με τη φονική έκρηξη στο Μαρί της Λεμεσού που κλόνισε συθέμελα την κυπριακή οικονομία. Αυτές τις ημέρες όμως, με την αγωνιώδη αναζήτηση των 5,8 δισ. ευρώ, οι ουρές όχι μόνον έκαναν την εμφάνισή τους, αλλά έγιναν καθημερινό φαινόμενο: «Θέλουμε τα ριάλια μας» έλεγαν με τη χαρακτηριστική κυπριακή προφορά. Το φώναζαν όλοι χωρίς καμία διάκριση. Και ο υπάλληλος τραπέζης που δεν γνώριζε αν την επομένη θα είχε δουλειά, αλλά και ο ιδιοκτήτης μιας απαστράπτουσας Aston Martin που στάθηκε και αυτός στην ουρά, προφανώς για να τραβήξει από το ΑΤΜ τα 260 ευρώ που δικαιούνταν για να βάλει μερικές σταγόνες βενζίνη στο πανάκριβο αυτοκίνητό του. Πανάκριβα δεξιοτίμονα αυτοκίνητα συναντάς παντού στην Κύπρο.

Η πλειονότητα όμως των Κυπρίων δεν είναι αυτοί με πολυτελή αυτοκίνητα. Είναι οι περισσότεροι καταχρεωμένοι με στεγαστικά δάνεια, για τα οποία εργάζονται σκληρά για να τα εξοφλήσουν. Και η οργή όλων αυτών ήταν ίσως η εντονότερη. Υπήρχαν, για παράδειγμα, μεροκαματιάρηδες Κύπριοι που εξασφάλισαν την περασμένη εβδομάδα στεγαστικό δάνειο 200.000 και 300.000 ευρώ και το κατάθεσαν αμέσως στην τράπεζα. Λίγες ημέρες αργότερα πληροφορούνταν το «κούρεμα» και, όπως ήταν φυσικό, έπαθαν τη μεγαλύτερη ζημιά. Η πραγματική κρίση στην Κύπρο –και αυτό οι πάντες το αναγνωρίζουν –ήρθε με το PSI των ελληνικών ομολόγων. Αρχισαν από τότε οι απολύσεις, έκαναν την εμφάνισή τους τα λουκέτα, δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι υπέστησαν οδυνηρές μειώσεις στους μισθούς, στις συντάξεις, τους κόπηκαν προνοιακά επιδόματα, τους επέβαλαν νέους φόρους. Αλλά ουδείς περίμενε να συμβεί τέτοιο κακό. Οι πιο σώφρονες καθόλου δεν πανηγύρισαν για την απόφαση της κυπριακής Βουλής να απορρίψει το «κούρεμα». Εκείνη τη βραδιά συναντούσε κανείς στις συνοικίες της Λευκωσίας, όπως ο Στρόβολος, οι Αγιοι Ομολογητές, ο Αγιος Δομέτιος, ανθρώπους σκεπτικούς, προβληματισμένους, που επέμεναν ότι τελικά «το «κούρεμα» στις καταθέσεις δεν θα το γλιτώσουμε» και ανησυχούσαν για την επερχόμενη οργή της τρόικας. Αυτοί δυστυχώς, όπως λένε σήμερα, αισθάνονται δικαιωμένοι. Ηταν αυτοί που δεν πίστεψαν (όπως μερικοί άλλοι) ότι «η μικρή Κύπρος αντιστάθηκε στην τρόικα και στην κυρία Μέρκελ», που δεν πανηγύριζαν που η πατρίδα τους έγινε πρώτο θέμα σε ολόκληρο τον κόσμο, που επεσκίασε, έλεγαν, ακόμη και την ενθρόνιση του Πάπα.

Η κατάσταση στην Κύπρο είναι όντως τραγική. Οι δρόμοι ερήμωσαν, καταστήματα λόγω έλλειψης τροφοδοσίας και εμπορευμάτων έκλεισαν, οι υπάλληλοί τους απολύθηκαν αμέσως. Αυτοκίνητα λόγω έλλειψης χρημάτων για καύσιμα περιόρισαν την κίνησή τους. Οι βενζινοπώλες δεν δέχονται πλέον πιστωτικές κάρτες, παρά μόνο μετρητά. Τα ράφια των σουπερμάρκετ αρχίζουν να αδειάζουν. Τα μακαρόνια, το ρύζι, το γάλα μακράς διαρκείας, το λάδι, το αλεύρι, οι κονσέρβες και τα κατεψυγμένα προϊόντα είναι σε πρώτη ζήτηση. Τα σουβλατζίδικα και τα γυράδικα παραμένουν ανοιχτά αλλά με αισθητά μειωμένη κίνηση. Το ίδιο και τα κάθε λογής και εθνικότητας εστιατόρια που φύτρωναν σαν μανιτάρια στη Λευκωσία, στη Λεμεσό και στην Αγία Νάπα.

Ακόμη και οι άνδρες των Ηνωμένων Εθνών παγιδεύτηκαν με τις τράπεζες, αλλά και οι Βρετανοί των βάσεων, που κοτζάμ Κάμερον αναγκάστηκε να στείλει στην Κύπρο ένα μεταγωγικό της RAF που μετέφερε 1 εκατ. ευρώ για τη μισθοδοσία των βρετανών στρατιωτών. Την όλη καταθλιπτική εικόνα ήρθαν να την αυξήσουν και τα ρωσικά πολυτελή τζετ των μεγιστάνων από τη Μόσχα στο αεροδρόμιο της Λάρνακας που περιμένουν να ανοίξουν οι τράπεζες για να «σηκώσουν» τα δισεκατομμύριά τους, αφήνοντας το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου (που ήταν από τα ισχυρότερα χαρτιά της) στην τύχη του.