Δεν τελείωσε η επανάσταση για τις γυναίκες της Μέσης Ανατολής

Αν και οι γυναίκες σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή συμμετείχαν ενεργά στις διαδηλώσεις της Αραβικής Άνοιξης η οποία ξεκίνησε στα τέλη του 2010, παραμένουν πολίτες Β’ κατηγορίας, ακόμη και σε χώρες όπου οι λαϊκές εξεγέρσεις κατάφεραν να ανατρέψουν τα δυναστικά καθεστώτα. Κάποιες ισλαμιστικές κυβερνήσεις μοιάζουν πιο αποφασισμένες κι από τους δεσπότες τους οποίους διαδέχτηκαν να κρατήσουν τις γυναίκες εκτός πολιτικής.

Σε συνεντεύξεις με γυναίκες στην περιοχή, με εξέπληξε η γενική τους απαισιοδοξία. Φοβούνται απώλεια των δικαιωμάτων τους. Βλέπουν οικονομική αποσύνθεση παντού γύρω τους, αυξάνοντας την πιθανότητα περαιτέρω αύξησης της βίας. Καθώς οι κοινωνικοί δεσμοί ατονούν, νιώθουν ολοένα και πιο ευάλωτες. Τις έχω ακούσει να λένε ότι τα πράγματα ήταν καλύτερα πριν από την επανάσταση.

Η γυναικεία εκπροσώπηση στις εκλογές ή στα υπουργικά συμβούλια μετά την Αραβική Άνοιξη ήταν είτε μηδενική είτε ασθενική και ακτιβίστριες ανησυχούν ότι τα ισλαμιστικά κόμματα θα επιβάλουν πολιτικές που κάνουν διακρίσεις με βάση το φύλο. Στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, το Κόμμα της Ελευθερίας και της Δικαιοσύνης, το οποίο κυριαρχεί στο κοινοβούλιο, ισχυρίζεται ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να γίνει πρόεδρος της Αιγύπτου. Οι Αιγύπτιες συμμετείχαν μαζικά στις διαδηλώσεις που έριξαν τον πρώην πρόεδρο Χόσνι Μουμπάρακ, το 2011, αλλά έκτοτε εξαιρέθηκαν και μαζικά από οποιονδήποτε ρόλο που θα τους επιτρέπει να λαμβάνουν αποφάσεις.

Στο Μαρόκο, ενώ στο προηγούμενο υπουργικό συμβούλιο υπήρχαν οκτώ γυναίκες, στην σημερινή ισλαμιστική κυβέρνηση υπάρχει μόνο μία. Τον Ιανουάριο το Κοινοβούλιο υιοθέτησε ένα διάταγμα που μειώνει την ηλικία γάμου των γυναικών από τα 18 στα 16 έτη. Οι μαροκινές φεμινίστριες διαμαρτυρήθηκαν έντονα, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

Η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση των γυναικών έχει δεχτεί πλήγμα επίσης. Οι γυναίκες κατέχουν λιγότερες από το 1% των εδρών στο σημερινό αιγυπτιακό κοινοβούλιο, ενώ κατά την προηγούμενη κυβερνητική σύνθεση, αυτό το ποσοστό ήταν 12%. Στη Λιβύη, ένα προσχέδιο του εκλογικού νόμου διατηρούσε αρχικά το μόλις το 10% των εδρών για τις γυναίκες, όμως αργότερα η συγκεκριμένη τροπολογία εγκαταλείφθηκε.

Στην Τυνησία, οι εκλογές του 2011 έφεραν 49 γυναίκες στην Βουλή των 217 εδρών. Όμως οι 42 από αυτές τις γυναίκες ήταν μέλη του Ενχάντα, που θεωρεί τη Σαρία, δηλαδή τον ισλαμικό νόμο ως πηγή νομοθεσίας. Πολλοί ακτιβιστές πιστεύουν ότι το Ενχάντα θα χρησιμοποιήσει την παρουσία αυτών των γυναικών για να περιορίσει τα δικαιώματα των γυναικών.

Δυστυχώς, συντηρητικές δυνάμεις στον αραβικό κόσμο στρέφονται επανειλημμένα εναντίον των γυναικών όταν ξεσπούν πολιτικές αναταραχές. Στο Μπαχρέιν, αρκετές διαδηλώτριες συνελήφθησαν και βασανίστηκαν. Στην Υεμένη, οι αρχές ζητούν από τους άρρενες συγγενείς των γυναικών να τις «τιθασεύσουν». Στην Τυνησία, την πλέον δυτικοποιημένη αραβική χώρα, γυναίκες έχουν δεχτεί επίθεση σε πανεπιστήμια και σχολεία και αναγκάζονται να φορούν μαντίλα.

Ολες αυτές οι χώρες βρίσκονται σε σταυροδρόμι. Οι γυναίκες αποτελούν τον μισό πληθυσμό της Μέσης Ανατολής και οποιαδήποτε ελπίδα για οικονομική και πολιτική ανάπτυξη πρέπει να αντανακλά αυτό το γεγονός. Οργανισμοί όπως το Πρόγραμμα Ανάπτυξης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών έχουν εκδώσει επανειλημμένα εκθέσεις που καταδεικνύουν τη σύνδεση μεταξύ οικονομικής κατάπτωσης και καταπίεσης των γυναικών. Για να το πούμε απλά, οι αραβικές χώρες δεν θα πετύχουν αν δεν ενταχθούν πλήρως οι γυναίκες στην πολιτική και οικονομική ζωή τους.

Στην ομιλία της για την αποδοχή του βραβείου Νομπέλ Ειρήνης το 2011, η πολιτική ακτιβίστρια από την Υεμένη Ταβακόλ Κάρμαν έθεσε το ζήτημα ξεκάθαρα: «Η λύση για τα προβλήματα των γυναικών μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε μια ελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία στην οποία απελευθερώνεται η ανθρώπινη ενέργεια, η ενέργεια αντρών και γυναικών μαζί.»

Οι χώρες της Μέσης Ανατολής θα έπρεπε να προστατεύσουν και να ενισχύσουν τα δικαιώματα των γυναικών ως μέσο εδραίωσης δημοκρατικών ιδεών και συνηθειών. Πρέπει να καθιερώσουν την Παγκόσμια Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και άλλους διεθνε4ίς νόμους και συμφωνίες ώστε να εξαλείψουν τις διακρίσεις και τα περιστατικά βίας με αφορμή το φύλο. Η ελπίδα των γυναικών για πρόοδο είναι πραγματικά η ελπίδα για μια αξιοπρεπή κοινωνία, στην οποία είναι πιθανή η εξέλιξη όλων.