Tο σχέδιο «Αθηνά», όπως η φερώνυμη θεά, ξεπήδησε από ένα κεφάλι. Ο μύθος έχει κάπως έτσι: ενώ ο κ. Αρβανιτόπουλος επεξεργαζόταν τις αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τον έπιασε πονοκέφαλος και ζήτησε τη βοήθεια του κ. Σαμαρά.
«Τι έκανες και πονάς τόσο πολύ;» ρώτησε ο Πρωθυπουργός.
«Εφαγα πανεπιστήμια μαζεμένα, μου κάθησαν στο κεφάλι» απάντησε ο υπουργός Παιδείας.
Και τότε, ως άλλος Ηφαιστος, ο Σαμαράς άρπαξε ένα σφυρί και άνοιξε στα δύο το κεφάλι του υπουργού. Από μέσα ξεπετάχτηκε το νομοσχέδιο, έτοιμο για διαβούλευση. Σε αυτό το χρονικό σημείο αρχίζει ο διάλογος, δηλαδή το παζάρεμα. Τα αιτήματα έχουν εν πολλοίς ταπεινά κίνητρα. Καμία σχέση με την επιστήμη. Βουλευτές που πιέζουν «μη τυχόν και κλείσεις το ΤΕΙ Χαλκίδας» ή «φτιάξε τμήμα στο χωριό μου, στην Πρώτη Σερρών» (τα παραδείγματα εντελώς τυχαία). Διδάσκοντες που θέλουν να προσαρμόσουν την εθνική στρατηγική στην προσωπική τους μοίρα. Τρίτα πρόσωπα που βολεύτηκαν με προμήθειες ή σε προγράμματα. Και κάποιοι άλλοι που έχουν το δίκιο τους.
Με μια μονοκοντυλιά, ο κ. Αρβανιτόπουλος διαγράφει τις ξενόγλωσσες Φιλολογίες. Τι εγγλέζικα, τι σπανιόλικα: πέντε ξένες Φιλολογίες σε ένα τμήμα. Η λέξη που επελέγη για την παράξενη αυτή συνύπαρξη είναι η «απορρόφηση». Το πρόσχημα είναι η οικονομία. Το σκεπτικό είναι άγνωστο, αλλά παραπέμπει στο εξής άλμα λογικής: «Τα μάτια βρίσκονται στο κεφάλι. Ομοίως και τα δόντια. Ισχύει για ανθρώπους και ζώα. Τούτων δοθέντων, μπορούν να συγχωνευτούν τρεις πανεπιστημιακές σχολές: Ιατρική, Οδοντιατρική και Κτηνιατρική. Πάνω-κάτω, το ίδιο αντικείμενο έχουν».
Θα αντικρούσει κανείς ότι οι Φιλολογίες δεν έχουν την ίδια αξία με την Ιατρική. Οι φιλόλογοι κλωθογυρίζουν τις λέξεις και αναλύουν την κάθε ανάσα στην αφήγηση. Σπουδές άχρηστες και πολυτελείας. Αυτή την άποψη συμμερίζονται όσοι χρηματοδοτούν τα πανεπιστήμια στις ΗΠΑ, στην Κίνα και στη Βρετανία. Αυτό που θεωρείται σημαντικό παγκοσμίως είναι η τεχνολογία, έτσι οι περικοπές πλήττουν αποκλειστικά τις ανθρωπιστικές σπουδές. Φαίνεται δευτερεύον ότι οι ανθρωπιστικές επιστήμες καλλιεργούν την κριτική σκέψη, την ανάλυση αντί της περιγραφής, και αφήνουν χώρο για τη φαντασία και το συναίσθημα.
Υπάρχει, βεβαίως, απάντηση στις ενστάσεις για τη συνένωση των ξένων Φιλολογιών: «Τι λες, κυρά μου, δεν έχουμε φράγκο, η ποίηση μας μάρανε». Κι όμως. Η σύμπτυξη των πέντε ξενόγλωσσων τμημάτων σε ένα δεν έχει οικονομικό αποτέλεσμα. Οι λειτουργικές δαπάνες παραμένουν οι ίδιες, καθώς τα τμήματα διατηρούν το ανθρώπινο δυναμικό τους και συστεγάζονται στο κτίριο της Φιλοσοφικής Σχολής της Αθήνας, όπερ σημαίνει ότι μοιράζονται αίθουσες, αμφιθέατρα και λοιπές υποδομές. Αν το υπουργείο Παιδείας επιθυμεί να κάνει οικονομία, υπάρχει αντιπρόταση των διδασκόντων: να μειωθεί ο αριθμός των φοιτητών.
Υπάρχει στα ξενόγλωσσα τμήματα ένα κοινό στοιχείο, η ονομασία τους. Από εκεί και πέρα είναι αυτονόητο ότι πρόκειται για σπουδές άσχετες μεταξύ τους. Να σημειώσουμε ότι τα μαθήματα γίνονται αποκλειστικά στην ξένη γλώσσα. Θα αποτελέσει παγκόσμια πρωτοτυπία αν η γλωσσολογία διδάσκεται στα γαλλικά, ο ρομαντισμός στα γερμανικά, τα παιδαγωγικά στα ιταλικά, ο πολιτισμός στα αγγλικά. Για να το πούμε κι αλλιώτικα: άλλο επιστημονικό αντικείμενο έχει η γαλλική Φιλολογία και άλλο η αγγλική. Συναφή πεδία, δεν λέμε, αλλά, όπως και να το κάνουμε, ο ένας λαός επέλεξε την Επανάσταση, ο άλλος επέλεξε να ταΐζει τη βασίλισσα τον 21ο αιώνα. Επιπλέον, αν οι σπουδές επεκταθούν από τον Σαίξπηρ στον Ουελμπέκ και από τον Γκαίτε στον Μονταλμπάν, θα είναι η επιτομή του πασαλείμματος.
Οι ξενόγλωσσες Φιλολογίες ήδη συμπιέζουν σε μία τετραετία διευρυμένη γνώση: γλωσσολογία, διδακτική, λογοτεχνία, πολιτισμό. Λένε, λοιπόν, πηγές στο υπουργείο ότι δεν θα πειραχτούν τα προγράμματα των τμημάτων. Θα αλλάξει η ταμπέλα, αλλά θα συνεχίσουν όλοι τη δουλειά τους όπως την έκαναν. Αν είναι έτσι, πρόκειται για κοροϊδία που θα πετύχει ένα πράγμα: την υποβάθμιση του πτυχίου. Τι αντίκρισμα θα έχει ένα χαρτί που θα πιστοποιεί σπουδές στη «Σχολή Ξενόγλωσση απ’ όλα»;
Το μόνο καλό είναι ότι ο υπουργός Παιδείας είναι διαλλακτικός. Δεν θα επιμείνει απλά και μόνο για να δείξει ότι έχει δίκιο.
