Πολιτικές θέσεις, όχι πανηγύρια

Ενώ πλησιάζει το πρώτο συνέδριο του «όλου» αλλά μικρού ΠαΣοΚ όλο και περισσότεροι είναι αυτοί που θα πάρουν μέρος για λόγους θεσμικούς. Πολλοί από αυτούς δεν έχουν εμπλακεί στην αντιπαράθεση μηχανισμών είτε γιατί κανένας από τους υφισταμένους δεν τους ενθουσιάζει είτε γιατί αυτή καθαυτή η πρακτική της στοίχισης πίσω από υποψηφίους ή τέως αρχηγούς τούς είναι απεχθής. Η αμηχανία όλων αυτών κορυφώνεται γιατί τα επίσημα κείμενα που προέρχονται από την ηγεσία έχουν έντονα τελετουργικό χαρακτήρα.

Βεβαίως τα ελληνικά κόμματα πέραν του κομμουνιστικού χώρου είχαν έντονα προσωπικό χαρακτήρα. Στους κομμουνιστικούς σχηματισμούς κυριαρχούσε η γραφειοκρατική τάση που εκείνη τη στιγμή εξέφραζε με τη μεγαλύτερη συνέπεια την αγωνιώδη ανάγκη στασιμότητας που έχει αυτός ο χώρος.

Τα υπόλοιπα κόμματα που θα δημιουργηθούν στη Μεταπολίτευση εξέφραζαν χονδρικά ιδεολογίες που είχαν εισαχθεί από την Ευρώπη. Και ήταν δημιουργήματα μιας προικισμένης προσωπικότητας. Ετσι στη Μεταπολίτευση ιδρύθηκαν από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή η Νέα Δημοκρατία λίγο-πολύ στον χριστιανοδημοκρατικό χώρο και για πρώτη φορά στην ελληνική πολιτική ιστορία σοσιαλιστικός δημοκρατικός φορέας από τον μεγαλοφυή Ανδρέα Παπανδρέου.

Τους δύο αυτούς ηγέτες διαδέχθηκαν ήσσονος σημασίας προσωπικότητες και η τάση είναι τα κριτήρια επιλογής τους να υποχωρούν συστηματικά.

Ο Σημίτης και ο Μητσοτάκης διέθεταν, ο καθένας για διαφορετικούς λόγους, μια αξίωση ιδεολογικής παρέμβασης και εκσυγχρονισμού. Οταν κατέρρευσαν, οι διάδοχοί τους ήταν πρόσωπα που ανασύρθηκαν στο πρώτο επίπεδο επικαιρότητας αποκλειστικά γιατί θεωρήθηκε ότι η ηγεσία τους θα μπορούσε να είναι μια συμβιβαστική, ενωτική λύση. Δεν έγιναν, δηλαδή, πρόεδροι γιατί είχαν επιβληθεί πολιτικά και ιδεολογικά αλλά γιατί υπό την ηγεσία τους μειώνονταν και καθίστατο σχεδόν απίθανες οι αποσκιρτήσεις. Ιδιαίτερα όταν το κόμμα ασκούσε ή είχε προοπτική άσκησης της εξουσίας.

Είναι σαφές ότι αυτό το κατακουρελιασμένο σκηνικό δεν αντέχει πλέον. Η ηγεσία των κομμάτων πρέπει να προκύπτει από ιδεολογική πάλη και σύγκρουση. Οι σύγχρονες κοινωνίες γίνονται όλο και πιο σύνθετες. Τα κοινωνικά στρώματα διασπώνται, διαφοροποιούνται με τεράστια ταχύτητα. Τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας κάνουν την οποιαδήποτε πράξη και τον οποιονδήποτε λόγο σύνθημα και έμπνευση για χιλιάδες πολίτες, που πολλές φορές μπορεί να βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση από τα γραφεία του κόμματος.

Ως τώρα εκλέγαμε ένα πρόσωπο και μετά ψάχναμε να δούμε ποια ιδεολογία μπορεί να του κολλήσει καλύτερα. Ηρθε πιστεύω η ώρα που θα πρέπει να διατυπωθούν προτάσεις, να αποσαφηνιστούν απόψεις, να συγκροτηθούν προγράμματα και μετά να επιλεγεί το πρόσωπο που θα εκφράσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την πολιτική και ιδεολογική κατάσταση του χώρου που καλείται να υπηρετήσει.

Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν τα μελλοντικά καθοδηγητικά όργανα του ΠαΣοΚ εκλεγούν με απλή αναλογική από κατάλογο υποψηφίων –ψηφοδέλτιο που θα καταστρωθεί κατά την επιθυμητή σειρά εκλογής και θα αναλάβει την ευθύνη της μιας ή της άλλης πολιτικο-ιδεολογικής πλατφόρμας.

Ο μελλοντικός αρχηγός του κόμματος θα είναι απλώς το πρώτο όνομα που θα συνυπογράφει την πρόταση πολιτικού προσανατολισμού που θα έχει προηγηθεί. Τα ονόματα που θα ακολουθούν θα δεσμεύονται να υπηρετήσουν αυτές τις ιδέες και την ηγεσία που τις εκφράζει. Πριν από την εκλογή θα είναι δυνατόν να γίνει συναινετική σύνθεση δύο ή περισσοτέρων από τις πλατφόρμες.

Η πρόταση που μόλις διαβάσατε δεν είναι πρωτοφανής. Κάπως έτσι πορεύονται, αγωνίζονται, νικούν ή ηττώνται, κυβερνούν ή αντιπολιτεύονται, μετέχουν σε συμμαχίες όλα σχεδόν τα σοσιαλιστικά κόμματα της Ευρώπης.

Εχει η σημερινή ηγεσία του ΠαΣοΚ τη δυνατότητα να ανοίξει έναν τέτοιο διάλογο; Τότε το συνέδριο της επόμενης εβδομάδας θα αποτελέσει σταθμό στην πολιτική ιστορία της χώρας.

Αν πάλι περιοριστεί η συζήτηση στα τετριμμένα και ξεπερασμένα τελετουργικά πλαίσια που ως τώρα έχουν εκφραστεί, θα πλήξουν και οι σύνεδροι και οι νυν και πρώην οπαδοί και όλος ο ελληνικός λαός. Για μία ακόμη φορά.

Ο κ. Θεόδωρος Πάγκαλος είναι πρώην υπουργός.