Το 2013 ξεκίνησε στραβά για την εθνικά διχοτομημένη πόλη Μόσταρ στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, η γέφυρα της οποίας έγινε σύμβολο του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου πολέμου τη δεκαετία του ’90. Δεν είναι μόνο το ότι η πόλη, που είναι εθνικά διχοτομημένη ανάμεσα σε Κροατική δύση και Βοσνιακή ανατολή, μόλις πρόσφατα εξέλεξε δήμαρχο, τον Λιούμπο Μπέσλιτς, αφού μέχρι τα τέλη του 2012 λειτουργούσε χωρίς εκλεγμένη τοπική αυτοδιοίκηση. Είναι και το γεγονός πως υπάρχει απόλυτη έλλειψη χρημάτων για τις βασικές δημόσιες λειτουργίες της πόλης των 70.000 κατοίκων, πολλοί εκ των οποίων ταλανίζονται από τη φτώχεια.
Πάνω από 600 κάτοικοι του Μόσταρ συνωστίζονται σε μια ουρά για να παραλάβουν ένα πιάτο φαγητό και λίγο ψωμί κάθε μέρα από δυο δημόσιες κουζίνες που λειτουργούν εν είδη συσσιτίου. «Αν δεν είχαμε κι αυτό, θα πεθαίναμε από τη πείνα», σημειώνει ο Σενάιντ Ρέπεσα, ένας άνεργος βετεράνος του βοσνιακού εμφυλίου μεταξύ 1992-’95.
Η πρόσφατα εκλεγείσα τοπική αυτοδιοίκηση, παρατημένη στο έλεος της μοίρας, δεν διαθέτει τα πλέον βασικά ώστε να καταφέρει να χρηματοδοτήσει τους δημόσιους παιδικούς σταθμούς, τους τοπικούς πυροσβέστες ή την θέρμανση σε δημόσια κτίρια και σχολεία.
Κι επειδή όπου φτωχός κι η μοίρα του, εύλογα η φτώχεια φέρνει γκρίνια. Κι ένταση ανάμεσα στις δυο κοινότητες, την βοσνιακή και την κροατική, οι οποίες δεν έμαθαν να ζουν σε καθεστώς ανυπόκριτης ομόνοιας.
Δεκαοκτώ χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, η πόλη διαθέτει τα πάντα εις διπλούν: δυο επιχειρήσεις ηλεκτρισμού, δυο δίκτυα τηλεφώνου, δυο ταχυδρομικές υπηρεσίες, δυο υπηρεσίες αερίου και δυο πανεπιστήμια. Κροάτες και Βόσνιοι μαθητές παρακολουθούν ξεχωριστά μαθήματα, διδάσκονται από διαφορετικά σχολικά βιβλία και συχνά εμπλέκονται σε μεταξύ τους βιαιοπραγίες σε αγώνες ποδοσφαίρου ή μπάσκετ. Την εξουσία μοιράζονται κυρίως τα δυο κόμματα εθνικής βάσης, το Βοσνιακό Κόμμα Δημοκρατικής Δράσης (SDA) και η Κροατική Δημοκρατική Ένωση (HDZ), στο οποίο ανήκει ο νυν δήμαρχος.
Οποιαδήποτε απόπειρα ένωσης της διπλής διοίκησης της πόλης έχει αποτύχει με τον αμερικανό διαμεσολαβητή Ρόντρικ Μουρ να προειδοποιεί ότι «η κατάσταση στο Μόσταρ είναι εξαιρετικά επικίνδυνη πλέον».
«Υπάρχουν δυο κοινότητες που έχουν απόψεις εκ διαμέτρου αντίθετες η μια από την άλλη. Δεν πιστεύω πως θα καταφέρουν ποτέ τους να συμφωνήσουν σε οτιδήποτε», σημειώνει ο Φαρούκ Καϊτάζ, έκδοτης της ειδησεογραφικής ιστοσελίδας www.starmo.ba.
Αυτή η κατάσταση, όπως είναι λογικό, καθυστερεί τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της χωράς στην Ε.Ε. Ήδη, η Κροατία θα γίνει τον ερχόμενο Ιούλιο η δεύτερη -μετα τη Σλοβενία- πρώην Γιουγκοσλαβική δημοκρατία που θα γίνει μέλος της Ε.Ε., ενώ αναμένεται να γίνει το ίδιο με το Μαυροβούνιο και τη Σερβία μέσα στα επόμενα χρόνια.
«Τον Ιούλιο, το Μόσταρ θα απέχει μόλις 40 χλμ. από την Ε.Ε. και κανονικά θα έπρεπε να κατευθυνόμαστε προς την σύγχρονη Ευρώπη κι όχι πίσω στο Μεσαίωνα», επισημαίνει με νόημα ο Σλάτζαν Μπεβάντα, ένας τοπικός Κροάτης ηγέτης.
Ωστόσο, ο διχασμός προκαλεί ένα πολιτικό αδιέξοδο όπου κανένα από τα δυο κυβερνώντα κόμματα δεν επιθυμεί να συμβιβαστεί, καθώς θα διακινδύνευαν να χάσουν τα εθνικιστικά… ψηφαλάκια. «Κι όταν οι δυο πλευρές σταματήσουν να εχουν επιχειρήματα, τότε θα βγουν από τη ντουλάπα οι βόμβες», λέει απαισιόδοξα ο Αλεν Καϊτάζ, γραμματέας του Ερυθρού Σταυρού της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης.
