Η πρόσφατη ανακοίνωση της 75χρονης βασίλισσας Βεατρίκης της Ολλανδίας ότι έπειτα από 32 χρόνια στον θρόνο παραδίδει το στέμμα στον γιο της πρίγκιπα Γουλιέλμο Αλέξανδρο προκάλεσε κύματα συγκίνησης στους συμπολίτες της, το 79% των οποίων δηλώνει πως τη στηρίζει ολόψυχα. Την ώρα που η ευρωζώνη σπαράσσεται από την κρίση και τα θεμέλια πολλών θεσμών τρίζουν, οι εστεμμένοι της Ευρώπης απολαμβάνουν «τρελά» ποσοστά δημοτικότητας, τα οποία οι σύγχρονοι πολιτικοί δεν τολμούν ούτε να ονειρευτούν. Τι κι αν κατά καιρούς πλήττονται από μικρότερα ή μεγαλύτερα σκάνδαλα; Τα διαμάντια καλύπτουν τη σκουριά στα στέμματα των 11 εν ενεργεία μοναρχών της Γηραιάς Ηπείρου. Γιατί άραγε;

Μπορεί όταν μιλάει κάποιος για «βασίλισσα» το μυαλό να πηγαίνει συχνότερα στην Ελισάβετ Β’ της Αγγλίας, όμως, ο φαινομενικά αναχρονιστικός θεσμός της βασιλείας ανθεί επίσης σε μερικές από τις πολιτικά και κοινωνικά προοδευτικότερες χώρες της Ευρώπης: η Σουηδία, η Νορβηγία, η Δανία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Ισπανία, το Λουξεμβούργο και τα μικροσκοπικά πριγκιπάτα του Μονακό, της Ανδόρας και του Λίχτενσταϊν έχουν όλα κληρονομικούς ηγέτες.

Οι δημοσκοπήσεις είναι αποκαλυπτικές: στη Δανία το 77% των πολιτών είναι ικανοποιημένοι με τη μοναρχία και μόλις το 16% είναι υπέρ της κατάλυσής της, στη Βρετανία, ο λαμπρός (και πανάκριβος, εξόδοις των φορολογουμένων…) εορτασμός του Αδαμάντινου Ιωβηλαίου της Ελισάβετ και η επικείμενη γέννηση του μωρού του πρίγκιπα Γουίλιαμ και της Κέιτ Μίντλτον στο Μπάκιγχαμ έχει εκτοξεύσει στα ύψη τη δημοτικότητα της μοναρχίας (69% – 72%), ενώ στην Ισπανία παρά το σκάνδαλο που προκλήθηκε όταν δημοσιοποιήθηκε ότι εν μέσω σκληρής λιτότητας ο βασιλιάς Χουάν Κάρλος είχε μεταβεί στην Μποτσουάνα για να κυνηγήσει… ελέφαντες –ταξίδι με εκτιμώμενο κόστος τα 10.000 ευρώ ημερησίως -, οι αντιμοναρχικοί Ισπανοί δεν ξεπερνούν το 41%.
Οπως εξηγεί στο «Βήμα» ο Τζο Λιτλ, διευθυντής του βρετανικού περιοδικού «Majesty», οι γαλαζοαίματοι συχνά είναι δημοφιλείς διότι «προσαρμόζονται στην εποχή τους, αλλά διατηρούν κάποιο μυστήριο και μία αύρα ρομαντισμού στον μάλλον κυνικό 21ο αιώνα.

Είναι σίγουρα πιο προσιτοί απ’ ό,τι στο παρελθόν: όλοι σχεδόν οι διάδοχοι των ευρωπαϊκών θρόνων έχουν επιλέξει για συντρόφους τους κοινούς θνητούς –ακόμη και ανύπαντρες μητέρες χωρίς πανεπιστημιακή μόρφωση, όπως η ιδιαιτέρως αγαπητή πριγκίπισσα της Νορβηγίας Μέτε Μάριτ».
Φυσικά, δεν λείπουν τα παρατράγουδα: οι εξωσυζυγικές περιπέτειες του βασιλιά της Σουηδίας Καρλ Γκούσταβ ΙΣτ’, το σκάνδαλο διαφθοράς στο οποίο ενεπλάκη ο ισπανός δούκας της Πάλμας Ινιάκι Ουρντανγκαρίν, το ύποπτο ατύχημα στο σκι του δεύτερου κατά σειρά για τον θρόνο της Ολλανδίας Γιόχαν Φρίσο και η μάλλον τυπική σχέση του πρίγκιπα Αλβέρτου του Μονακό με τη σύζυγό του Σαρλίν Γουίνστοκ.
Οι ευρωπαίοι μονάρχες όμως έχουν διακοσμητικό ρόλο, λειτουργούν ως ζωντανά σύμβολα και πρέσβεις των χωρών τους. Σπανίως ασκούν και υψηλή πολιτική, όπως συνέβη στο Βέλγιο, όπου ο θρόνος μεσολάβησε μεταξύ των κομμάτων για τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Κάποιοι έχουν τόσο προσαρμοστεί στον 21ο αιώνα που αυτοπροβάλλονται ως προστάτες των μεταναστών και πολέμιοι της ξενοφοβίας. Ο σουηδός βασιλιάς έχει δημοσίως καλωσορίσει τους «νέους σουηδούς πολίτες που έρχονται από ολόκληρο τον κόσμο», ενώ η απερχόμενη ολλανδή βασίλισσα απευθύνει συχνά εκκλήσεις για ανεκτικότητα, σε μία χώρα όπου αυξάνεται σταθερά η επιρροή της Ακροδεξιάς.
Εστεμμένοι και δημοφιλείς στο προσκήνιο


Του συγχωρούν τα ροζ σκάνδαλα
Ο 64χρονος Καρλ Γκούσταβ ΙΣτ’ της Σουηδίας, παντρεμένος με τη γερμανικής καταγωγής Σίλβια Σόμερλαθ –για τον πατέρα της οποίας έχει ακουστεί ότι συνεργάστηκε με τους ναζιστές -, έχει μεγάλη αδυναμία στις Porsche και στον ποδόγυρο. Οι περισσότεροι Σουηδοί, όμως, αντιμετωπίζουν με ανεκτικότητα τις φήμες ότι έχει επισκεφθεί ινκόγκνιτο «κλαμπ για κυρίους» και ότι διατηρούσε σχέση με ποπ τραγουδίστρια.

Εικονογράφος του Τζ. Ρ. Τόλκιν
Η 73χρονη Μαργκρέτε Β’ έγινε η πρώτη γυναίκα μονάρχης της Δανίας μετά τη Μαργκρέτε Α’ (1375 – 1412) και από το 1972 που ανέβηκε στον θρόνο παραμένει εξαιρετικά δημοφιλής. Είναι προσηνής και καλλιεργημένη, με ταλέντο στο σχέδιο: εικονογράφησε τη δανέζικη έκδοση της «Τριλογίας του Δαχτυλιδιού» του Τζ. Ρ. Τόλκιν, τη δεκαετία του 1970.
Φιλάνθρωπη και «οικονόμα»
Γεννημένη στο Ψυχικό το 1938, τελευταίο παιδί του τότε βασιλιά της Ελλάδας Παύλου, η βασίλισσα Σοφία συνδέθηκε άρρηκτα, μέσω του γάμου της με τον ισπανό βασιλιά Χουάν Κάρλος, με τη δυναστεία των Βουρβόνων, ουδέποτε όμως με τα κακώς κείμενα της μοναρχίας στη χώρα της. Με πλούσιο φιλανθρωπικό έργο, πάντοτε χαμογελαστή και γνωστή ως η πιο «οικονόμα» εστεμμένη της Ευρώπης, κέρδισε την αμέριστη συμπάθεια των Ισπανών.
Ο μόνος που κάνει κουμάντο
Το Λίχτενσταϊν είναι η τελευταία πραγματική μοναρχία της Ευρώπης και ο πρίγκιπας Αλόις Φίλιπ Μαρία ο σχεδόν απόλυτος άρχων της εθνικής πολιτικής του μικροσκοπικού κρατιδίου –γνωστού και ως φορολογικού παραδείσου. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη, ο άρχων του Λίχτενσταϊν δεν ξοδεύει τα χρήματα των υπηκόων του, αλλά πληρώνει τα κυβερνητικά κόστη από την προσωπική του περιουσία, μεγάλο μέρος της οποίας προέρχεται από την ιδιωτική του τράπεζα.
Τζο Λιτλ, διευθυντής του μηνιαίου βρετανικού περιοδικού «Majesty»
«Δεν κηλιδώνονται γιατί δεν ασκούν πολιτική»

«Οι ευρωπαίοι γαλαζοαίματοι μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι: ούτε τα στέμματα ούτε και τα κεφάλια τους κινδυνεύουν» εκτιμά μιλώντας στο «Βήμα», από το Λονδίνο, ο Τζο Λιτλ, διευθυντής του μηνιαίου βρετανικού περιοδικού «Majesty».

Πώς εξηγείτε ότι εν καιρώ κρίσης ο θεσμός της βασιλείας φαίνεται μάλλον απρόσβλητος στην Ευρώπη;
«Σε κάποιες περιπτώσεις μία κρίση μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά για τις μοναρχίες ευρωπαϊκού τύπου. Ο κόσμος προσβλέπει σε αυτές για να πάρει δύναμη, ενώ αποτελούν ισχυρό σύμβολο σταθερότητας, καθώς οι κυβερνήσεις έρχονται και φεύγουν, οι μονάρχες όμως παραμένουν στη θέση τους. Οι μονάρχες της Ευρώπης παραμένουν τόσο δημοφιλείς διότι δεν εμπλέκονται στις πολιτικές αποφάσεις των χωρών τους κι έτσι δεν κηλιδώνονται από πολιτικά σκάνδαλα ή από τις θεωρούμενες αντιλαϊκές πολιτικές. Ο τρόπος επίσης που λειτουργούν σήμερα είναι πολύ διαφορετικός από ό,τι ακόμα και πριν από 50 χρόνια: έχουν παλάτια και ζουν με πολυτέλεια, όμως, υπάρχει απόλυτη διαφάνεια για τα χρήματα που λαμβάνουν από το κράτος και φυσικά ο προϋπολογισμός τους προσαρμόζεται στην οικονομική πραγματικότητα της χώρας τους –πολλοί γαλαζοαίματοι έχουν δεχτεί μειώσεις των αποδοχών τους».

Πώς προδιαγράφετε το μέλλον της ευρωπαϊκής μοναρχίας;
«Δεν υπάρχει τίποτε επί της παρούσης που να υποδεικνύει ότι κινδυνεύει να ανατραπεί κάποια ευρωπαϊκή μοναρχία. Πριν από περίπου 100 χρόνια, όταν έληξε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, εξαφανίστηκαν αρκετοί βασιλικοί οίκοι, όπως π.χ. της Γερμανίας. Τότε όμως επρόκειτο για μία πολύ ασταθή περίοδο και έκτοτε ο θεσμός έχει ανανεωθεί. Πιστεύω ότι τα πράγματα θα παραμείνουν ως έχουν για πολλές δεκαετίες ακόμα».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ