Μια θρησκεία, δύο πρόσωπα

Πέρσι την άνοιξη, το ακραίο ισλάμ κατέλαβε το βόρειο Μάλι. Τρεις φονταμενταλιστικές πολιτοφυλακές «οικειοποιήθηκαν» μια εξέγερση των Τουαρέγκ και, αφού κατέλαβαν τα δυο τρίτα της χώρας, επέβαλαν με τα όπλα τον νόμο της Σαρία και κατέστρεψαν θρησκευτικά μνημεία πυροδοτώντας συγκρίσεις με τους Ταλιμπάν.

Σήμερα, μια δημοκρατική μορφή του ισλάμ καταλαμβάνει ειρηνικά το νότιο Μάλι. Το Ανώτατο Συμβούλιο του Ισλάμ (ΑΣΙ), μια ισλαμιστική οργάνωση πολιτών, αναδεικνύεται στην ισχυρότερη πολιτική δύναμη της χώρας.

Αφότου ένα πραξικόπημα από τον λοχαγό Αμαντού Χαγιά Σανογκό και χαμηλόβαθμους αξιωματικούς προκάλεσε αναταραχή στην πολιτική τάξη την περασμένη άνοιξη, το ΑΣΙ συμπληρώνει το κενό. Πολλοί κάτοικοι του Μάλι _ κατά το 90% μουσουλμάνοι _ σέβονται το ΑΣΙ επειδή παρέχει κοινωνικές υπηρεσίες μέσω ενός δικτύου από 165 ΜΚΟ.

Τον περασμένο Αύγουστο, το ΑΣΙ έλαβε το πρώτο υπουργείο _ Θρησκευτικών Υποθέσεων και Λατρείας _ το οποίο δημιουργήθηκε ειδικά γι’ αυτό.

Το ΑΣΙ λειτούργησε ως ο κύριος συνομιλητής του κράτους με τους εξτρεμιστές του Βορρά. «Αναγνωρίζουμε μόνο ένα κανάλι διαπραγματεύσεων με το Μάλι και είναι το κανάλι των αδερφών μας στο ΑΣΙ», δήλωσε ο Ιγιάντ αγκ Γκάλι, ηγέτης των Τουαρέγκ.

Οι ομοιότητες όμως είναι λίγες. Το ΑΣΙ απορρίπτει την επιβολή της Σαρία δια της βίας και υποστήριξε την πρόσφατη επέμβαση των γάλλων στρατιωτών για να ανακόψουν μια νέα επίθεση από Βορρά.

Τη Δευτέρα συνάντησα τον Μούσα Μπουμπακάρ Μπαχ, ένα σουφιστή δικαστή, στα γραφεία του ΑΣΙ στο Μπαμάκο. «Είμαι μετριοπαθής ισλαμιστής και δημοκράτης», μου είπε. «Ολες οι μάχες μας λαμβάνουν χώρα στα πλαίσια της δημοκρατίας. Δεν θα κατέστρεφα ένα μπαρ αλλά θα έπειθα τον κόσμο να μην πίνει αλκοόλ».

Ο Μπαχ και άλλοι ηγέτες των ΑΣΙ καταδικάζουν τη βία και υπερασπίζονται την σημασία της συνεργασίας με το κράτος _ αντίθετα προς τους τζιχαντιστές του Βορρά. Και δεν εμπνέονται από τις χώρες του Κόλπου, όπως οι τζιχαντιστές του Βορρά, αλλά συσπειρώνουν μουσουλμάνους με διαφορετική ιδεολογία. Ορισμένοι ασπάζονται τον σουφισμό (που αποδέχεται την μουσική και τον συγχρωτισμό των δύο φύλων) ενώ άλλοι τον συντηρητικό ουαχαμπιτισμό (που εισήχθη από την Σαουδική Αραβία).

Πρόσφατα οι δυο φράξιες συζήτησαν πώς θα εορτάζονταν τα γενέθλια του προφήτη Μωάμεθ (που φέτος έπεσαν στις 24 Ιανουαρίου). Η γιορτή αυτή στη Δυτική Αφρική αποκαλείται Μαουλούντ. Στο Μάλι, πολλοί την γιορτάζουν με μουσική και μεγαλοπρεπή πάρτυ όμως οι Σαλαφιστές θεωρούν ότι αυτό δεν συνάδει με το ισλάμ.

Τελικά το ΑΣΙ αποφάσισε να ματαιώσει φέτος τους δημόσιους εορτασμούς. «Δεν απαγορεύσαμε τον εορτασμό του Μαουλούντ», δήλωσε ο ηγέτης του ΑΣΙ Μαχμούντ Ντίκο. «Ζητήσαμε απλώς από τον κόσμο να το γιορτάσει με περισυλλογή και να περιορίσει τις συγκεντρώσεις σε δημόσιους χώρους». Αν και δικαιολόγησε την προτροπή αυτή αναφερόμενος σε ανησυχίες για την ασφάλεια, είναι σαφές ότι οφείλεται στην συντηρητική πτέρυγα του ΑΣΙ.

Αν το νότιο Μάλι οδεύει προς τον ισλαμισμό, πρόκειται για έναν ισλαμισμό βασισμένο στην πειθώ και όχι στη βία και την καταπίεση όπως στον Βορρά. Οι περισσότεροι μαύροι κάτοικοι του νότιου Μάλι, που υποστήριξαν την γαλλική επέμβαση, δεν θεωρούν ότι οι αραβικές χώρες κατχουν το μονοπώλιο στην ερμηνεία του Ισλάμ. Προτιμούν την δική τους αφρικανική εκδοχή, που χαρακτηρίζεται από πλουραλισμό και αναζήτηση συναίνεσης.