Δυο χρόνια συμπληρώνονται από την επανάσταση που ανέτρεψε τον Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο, αλλά η πολιτική του κληρονομιά συνεχίζει να επηρεάζει τις εξελίξεις στη χώρα. Το BBC επιχειρεί μια αποτίμηση της 30χρονης προεδρίας του.
Οταν ο Μουμπάρακ ανέλαβε πρόεδρος το 1981, μετά τη δολοφονία του Ανουάρ αλ-Σαντάτ από ισλαμιστές, είχε την φήμη αποτελεσματικού, ακόμη και μεταρρυθμιστή. Αν και προσπάθησε να ανακόψει την ανοδική πορεία των ισλαμιστών, επί προεδρίας του η απήχησή τους συνέχισε να διογκώνεται.
Ο Μουμπάρακ, πρώην αξιωματικός της πολεμικής αεροπορίας, έβαλε στο στόχαστρο να πατάξει οργανώσεις όπως η αλ-Τζιχάντ και η Γκαμάατ αλ-Ισλαμίγια που είχε συντονίσει την δολοφονία του Σαντάτ. Χιλιάδες Αιγύπτιοι συνελήφθησαν στα κύματα βίας που ξέσπασαν στη δεκαετία του ’80.
Παράλληλα, η κυβέρνηση προσπάθησε να διχάσει τους ισλαμιστές σε μετριοπαθείς και ακραίους, δίδοντας για παράδειγμα στους πρώτους τηλεοπτικό χρόνο υψηλής τηλεθέασης.
Στη δεκαετία του ’90, όταν δεκάδες δυτικοί τουρίστες σκοτώθηκαν σε τρομοκρατική επίθεση στο Λούξορ, ο ακραίος ισλαμισμός άρχισε να χάνει έδαφος. Ομως, η κοινωνία είχε ήδη διχαστεί. Στο βιβλίο του για το Κάιρο, ο δημοσιογράφος Μαξ Ρόντενμπεκ αναφέρει ότι «η θρησκεία ανάκτησε τον κεντρικό της ρόλο στην αιγυπτιακή ταυτότητα ο οποίος ήταν υπό αμφισβήτηση επί 100 χρόνια».
Επί Μουμπάρακ, η ξένη βοήθεια έρεε προς την Αίγυπτο. Για τη Δύση, ο δικτάτορας παρέμεινε ένας ισχυρός, αξιόπιστος ηγέτης σε μια ασταθή περιοχή. Ως το 2011, η Ουάσινγκτον έστελνε ένα ετήσιο πακέτο βοήθειας ύψους 1,3 δισ. ευρώ, κυρίως με τη μορφή στρατιωτικής βοήθειας.
Ο Μουμπάρακ πάτασσε συστηματικά όλες τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Οταν τον επέκριναν γι’ αυτό οι δυτικοί σύμμαχοί του, εκείνος δικαιολογούσε τις ενέργειές του υπερβάλλοντας για την απειλή που αποτελούσαν οι ισλαμιστές.
Ομως, όπως διαπιστώνει το BBC, ο Μουμπάρακ ήταν τελικά εκείνος που δημιούργησε τις συνθήκες στις οποίες ένας πρώην ηγέτης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, ο Μοχάμεντ Μόρσι, εξελέγη για να τον διαδεχθεί στην προεδρία.
Η Αδελφότητα αύξησε την δημοτικότητά της μέσω ενός εκτεταμένου δικτύου φιλανθρωπίας στην κοινωνία. Σύμφωνα με αναλυτές, εκμεταλλεύτηκε πλήρως το ότι ήταν μια απαγορευμένη αλλά εν πολλοίς ανεκτή οργάνωση.
«Ο Μουμπάρακ βοήθησε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους άθελά του όταν περιόρισε τις δραστηριότητες των νόμιμων κομμάτων», λέει ο Μουσταφά Καμάλ αλ-Σαγίντ, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου. «Τους έδωσε το ελεύθερο να εργαστούν κοντά στον λαό, μέσω φιλανθρωπικών οργανώσεων, τζαμιών, ορισμένων εφημερίδων και επαγγελματικών οργανώσεων».
Η υψηλή διαφθορά της αιγυπτιακής κυβέρνησης ενίσχυσε την απήχηση της Αδελφότητας.
Οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές αύξησαν το ΑΕΠ στα 145 δισ. δολάρια αλλά διεύρυναν το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Το 40% των Αιγυπτίων συνέχισε να ζει με λιγότερα από 2 δολάρια τη μέρα. Και ενώ η κυβέρνηση δεν βελτίωσε την υγεία και την παιδεία, προώθησε ένα πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων από το οποίο ωφελήθηκαν οι «κολλητοί» του Μουμπάρακ.
Ολα αυτά συνέβαλαν στη λαϊκή οργή όμως η σταγόνα που έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει ήταν η τροποποίηση του Συντάγματος για να περάσει η εξουσία στον υιό Μουμπάρακ, Γκαμάλ. Αυτό δυσαρέστησε ιδιαιτέρως τον στρατό.
«Η επιθυμία της συζύγου του να διαδεχθεί τον Μουμπάρακ ο γιος τους οδήγησε στην πτώση του», συνεχίζει ο αλ-Σαγίντ.
Οι ένοπλες δυνάμεις, που είχαν ανατρέψει τη μοναρχία το 1952, αντιτάχθηκαν στην ιδέα ότι ένας μη στρατιωτικός θα αναλάμβανε αρχηγός τους. Οι στρατιωτικοί αποφάσισαν να υποστηρίξουν τους εξεγερμένους και όχι τον Μουμπάρακ.
Ο μακροβιότερος πρόεδρος της Αιγύπτου βρίσκεται σήμερα στη φυλακή αναμένοντας νέα δίκη για διαφθορά και για την εντολή να ανοίξει πυρ εναντίον των διαδηλωτών που ζητούσαν την ανατροπή του.
