Σ. Τ. ΓΙΑΟΥ – Σ. ΝΕΪΝΤΙΣ
Κρυφές διαστάσεις:
Η θεωρία χορδών και η κβαντική γεωμετρία
Εκδόσεις Τραυλός, 2012,
σελ. 592, τιμή 22 ευρώ

«Φυσική είναι η μελέτη του κόσμου, ενώ μαθηματικά είναι η μελέτη όλων των δυνατών κόσμων»

Κλιφ Τομπς, Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ
(σελ. 467 του βιβλίου)
Οταν είσαι 14 ετών και ο πατέρας σου είναι καθηγητής πανεπιστημίου, είναι μάλλον φυσικό επόμενο να σε απασχολούν τα παντοτινά ερωτήματα του ανθρώπου για το τι υπάρχει πέρα από τη Γη ή τον θάνατο ή τι θα μπορούσε να συναντήσει κανείς αν έβλεπε πέρα από τα τηλεσκόπια και τα μικροσκόπια… Επειτα, αν ο πατέρας σου πεθάνει αφήνοντας πίσω του εννέα πεινασμένα στόματα, είναι μάλλον αφύσικο να συνεχίσεις την ενασχόληση με τα επέκεινα. Ο Κινέζος Σινγκ-Τανγκ Γιάου όμως γλίτωσε από τη μοίρα του χηνοβοσκού και έφθασε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας προτού κλείσει τα είκοσι. Με ένα τέτοιο εχέγγυο «ταλέντου επιβίωσης» εύλογο είναι να θέλει να ακούσει κανείς τη συνέχεια…
Ο διάσημος πλέον μαθηματικός Γιάου ξεκινά το βιβλίο του με ένα πρελούδιο αφιερωμένο στον Πλάτωνα, την «υποκείμενη συμμετρία» και τη «γεωμετροποίηση της φυσικής» που εισήγαγε. Επειτα μας αποκαλύπτει τον λόγο αναζήτησης μιας πλουσιότερης «γεωμετρίας του Σύμπαντος»: οι τέσσερις διαστάσεις της φυσικής των ανθρώπων (τρεις του χώρου και μία του χρόνου) δεν επαρκούν για μια ενοποιημένη εξήγηση της ηλεκτρομαγνητικής, της ασθενούς, της ισχυρής δύναμης και της βαρύτητας. Μια λύση που προτείνεται είναι να προσθέσουμε στο μοντέλο του κόσμου έξι ακόμη διαστάσεις, κρυμμένες σε μονοδιάστατα σωματίδια ονόματι χορδές, που θα πάρουν τη θέση των νυν γνωστών στοιχειωδών σωματιδίων της φυσικής. Αλλά, για να επαληθευθούν οι εξισώσεις ενός τέτοιου Μοντέλου Χορδών, θα έπρεπε να καθορίσουμε τη γεωμετρία της «επιφάνειας» όπου κρύβονται υπερσυμπιεσμένες αυτές οι έξι διαστάσεις.
Στο δεύτερο κεφάλαιο ο 63χρονος συγγραφέας περιγράφει το ξεκίνημα της σταδιοδρομίας του και μας εισάγει στη θεωρία του Αϊνστάιν για τη βαρύτητα. Στο τρίτο μάς εξηγεί τα της εικασίας του Πουανκαρέ –που επέλυσε το 2002 ο ρώσος μαθηματικός Γκρίσα Πέρελμαν –και αφηγείται το πώς αυτή τον οδήγησε στην από πλευράς του επίλυση της εικασίας του Εουτζένιο Καλάμπι. Στο επόμενο κεφάλαιο εξηγεί το τι ακριβώς σήμαινε αυτή η εικασία Καλάμπι και στο μεθεπόμενο το πώς προσπάθησε αρχικά να την καταρρίψει, για να φθάσει –έπειτα από τρία χρόνια προσπαθειών –να την αποδείξει ως αληθή.
Αν ως εδώ είχαμε μια μαθηματική περιπέτεια, στο 6ο κεφάλαιο αρχίζει η εμβάπτιση στη φυσική, καθώς οι υποστηρικτές της θεωρίας χορδών ανακάλυψαν πως η απόδειξη του Γιάου για την εικασία Καλάμπι τούς προσέφερε το όχημα για την «υπερσυμμετρία» των έξι κρυμμένων διαστάσεων που αποζητούσαν. Αλλά ποιες από τις 10.000 πιθανές περιελίξεις των χορδών θα ήταν αυτές που αποδεδειγμένα καταλήγουν στα στοιχειώδη σωματίδια; Ο Γιάου επεξηγεί στο τέλος αυτού του κεφαλαίου τη θεωρία των βρανών (M-theory) που είχε αναπτύξει ο Edward Witten. Στο κεφάλαιο εννέα ο συγγραφέας περιγράφει τη δική του προτίμηση «συμμετριών» αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Στα επόμενα δύο περιγράφει τις προσεγγίσεις άλλων στο θέμα και στο κεφάλαιο 12 μας αφηγείται το πώς ψάχνουν να «δουν» αυτές τις συμμετρίες στο Σύμπαν μέσω τηλεσκοπίων ή στον μικρόκοσμο του CERN.
Στα δύο τελευταία κεφάλαια και στον επίλογο ο συγγραφέας επισκοπεί τον ρόλο των μαθηματικών στην προσπάθεια του ανθρώπου «να ανέβει επίπεδο», εξυμνεί την αλήθεια και ομορφιά που κρύβουν και… παίζει με τα νεύρα μας για «το τέλος της γεωμετρίας» δίνοντάς μας πρόγευση της κβαντικής γεωμετρίας που θα αναδυθεί.
Τελικά, έχουμε ένα βιβλίο που μπαίνει στα βαθιά και εξηγεί πάμπολλα χωρίς να μοιράζει ψευδαισθήσεις για το τι είναι «προ των πυλών». Κι ευτυχώς, διότι τα πρόσφατα ευρήματα του CERN διέψευσαν παταγωδώς τις ελπίδες πολλών θεωρητικών των χορδών… Οσο όμως κι αν η «φυσικομαθηματική άσκηση» είναι δύσπεπτη από τους μη μυημένους, το βιβλίο είναι γραμμένο με ιδιαίτερα καλή συνταγή εκλαΐκευσης που την οφείλει στον έτερο των συγγραφέων, τον αρθρογράφο του Astronomy Magazine, Στιβ Νέιντις (Steve Nadis). Η εξαιρετικά επιμελημένη απόδοσή του στα ελληνικά το καθιστά απολαυστικό. Για κάθε ανήσυχο νου που πασχίζει να συλλάβει τις κρυφές συμμετρίες του Σύμπαντος είναι ένα βιβλίο απαραίτητο. Ακόμη κι αν γνωρίζει πως θα μείνει «πλατωνικός εραστής».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ