Τα ανοιχτά μέτωπα του Πολιτισμού

Με πολλά προβλήματα μπαίνει ο πολιτισμός στο 2013, χωρίς όμως να έχουν όλα σχέση με την οικονομική κρίση και τα μειωμένα κονδύλια που διατίθενται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Αντίθετα, μεγάλα έργα που είναι ενταγμένα στο ΕΣΠΑ προχωρούν ικανοποιητικά, παρά τις δυσκολίες, ενώ προνομιούχα φυσικά είναι τα έργα των μεγάλων χορηγών.

Η κατάσταση διαφοροποιείται σημαντικά προκειμένου για ζητήματα που έχουν σχέση με δομές, οργανισμούς, φορείς του πολιτισμού, όπου επιβάλλεται λήψη αποφάσεων. Εκεί παρατηρούνται ανεπίτρεπτες καθυστερήσεις που δημιουργούν –αντί να επιλύουν –προβλήματα και εμφανίζονται αγκυλώσεις ή υιοθετούνται παρωχημένες μέθοδοι πολιτικής. Φυσικά όλα αυτά έχουν τις επιπτώσεις τους, οι οποίες ήδη φαίνονται.

Ποιος θα λύσει το πρόβλημα της επαρκούς φύλαξης μουσείων και αρχαιολογικών χώρων, ώστε και το κοινό να τα βρίσκει ανοιχτά όλες τις ημέρες της εβδομάδας και όσο το δυνατόν περισσότερες ώρες την ημέρα, αλλά και οι εργαζόμενοι να είναι ικανοποιημένοι; Μέχρι στιγμής ουδείς το έχει κατορθώσει και η κατάσταση διαιωνίζεται, με τους επισκέπτες να βρίσκουν συχνά πόρτες κλειστές επειδή είτε έληξε το ωράριο λειτουργίας είτε γίνεται κάποια απεργία είτε είναι Σαββατοκύριακο. Οι φύλακες, από την άλλη, μπορεί να απεργούν, γιατί διεκδικούν δεδουλευμένα που το κράτος καθυστερεί να καταβάλλει ή γιατί δεν τήρησε υποσχέσεις του. Και εκείνοι όμως συχνά αρνούνται την τροποποίηση του ωραρίου τους, παρ’ ότι μπορεί να το επιβάλλουν οι συνθήκες, εμμένοντας έτσι στην τήρηση του δημοσιοϋπαλληλικού κώδικα.

Ασφαλώς και είναι σπουδαίο το έργο που επιτελούν οι φύλακες αρχαιοτήτων, τα τελευταία ιδίως χρόνια όμως έχει γίνει φανερό ότι η λειτουργία του όλου συστήματος χωλαίνει επικίνδυνα. Και σε αυτό συντελεί πολύ το γεγονός ότι ο αριθμός τους δεν επαρκεί πλέον για να καλύπτονται οι ανάγκες –γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο υπήρξε η εξαίρεση διά νόμου της Γενικής Γραμματείας Πολιτισμού όσον αφορά την πρόσληψη συμβασιούχων. Ενα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι η έλλειψη επιμόρφωσης που απαιτείται για την ειδικότητά τους.

Σοβαρό θέμα εξάλλου που αμαυρώνει την εικόνα των φυλάκων είναι οι αναφορές για περιπτώσεις ιδιωτικών ξεναγήσεων σε ώρες που κανονικά ένας αρχαιολογικός χώρος είναι κλειστός. Μπορεί να μπει σε όλα αυτά τάξη το 2013 ή θα υπάρξουν για μία ακόμη φορά ημίμετρα; Το δεύτερο είναι το ευκολότερο, αλλά με τις νέες συνθήκες δεν θα μπορέσει να κρατήσει για πολύ.

Στην πραγματικότητα το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου δεν είναι απλώς ακέφαλο. Το σωστό είναι ότι… δεν έχει τίποτε. Κυρίως όμως οι καταγγελίες για μεροληπτικές αποφάσεις έθιξαν την τιμή του, έτσι ώστε πολλοί να αμφισβητούν σήμερα ακόμη και τον λόγο ύπαρξης ενός τέτοιου φορέα. Η άμεση αντίδραση του αναπληρωτή υπουργού Παιδείας για θέματα Πολιτισμού κ. Κ. Τζαβάρα να ζητήσει την παραίτηση ολόκληρου του ΔΣ μπορεί να έδειξε ετοιμότητα στην αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων, για να τεθεί όμως εκ νέου η μηχανή σε κίνηση απαιτείται και αντίστοιχη ταχύτητα στην αναπλήρωση προσώπων. Το με ποιες διαδικασίες θα γίνει αυτό είναι ένα σοβαρό ζήτημα. Παράλληλα πολλοί θεωρούν ότι η λειτουργία του ΕΚΕΒΙ τέθηκε εξαρχής σε λάθος βάσεις, οι οποίες θα πρέπει να επανεξεταστούν.

Φυσικά εξακολουθεί και η ιλαροτραγωδία του Ελληνικού Φεστιβάλ, η οποία μπορεί να φαίνεται ότι ως κεντρικό πρόσωπο έχει τον κ. Γ. Λούκο –βασικό υποψήφιο για τη διεύθυνσή του -, στην πραγματικότητα όμως το θέμα είναι η νέα του μορφή, λόγω της οικονομικής κρίσεως αλλά των εξαγγελιών του κ. Τζαβάρα για την επιζητούμενη ελληνικότητα του θεσμού. Σε κάθε περίπτωση πάντως η καθυστέρηση στον ορισμό διευθυντή έχει ξεπεράσει κάθε όριο, ενώ δείχνει και έλλειψη συνεννόησης και συνεργασίας τόσο μεταξύ των υπουργών όσο και μεταξύ των κομμάτων της κυβέρνησης.

Παρόμοια παιχνίδια ενδεχομένως παίζονται και στο Εθνικό Θέατρο, ακέφαλο επίσης από τον περασμένο Αύγουστο, αφού δεν έχει ΔΣ ούτε πρόεδρο, ενώ την άνοιξη λήγει και η θητεία του διευθυντή του Γιάννη Χουβαρδά.

Στα τέλη του 2013 αναμένεται η παράδοση του αναπλασμένου κτιρίου του Φιξ, που θα αποτελέσει τη μόνιμη στέγη του μουσείου. Θα έχουν συμπληρωθεί έτσι δεκατρία χρόνια από την απόφαση της εγκατάστασής του στο εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο ζυθοποιίας, έργο του πρόωρα χαμένου αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτου, το οποίο παρά την κατεδάφιση τμήματός του από την Αττικό Μετρό για δικές της ανάγκες παραμένει ιδανικό για ένα μουσείο της σύγχρονης εποχής. Με ενιαίους χώρους συνολικής επιφάνειας 20.000 τ.μ. και ύψος σχεδόν 30 μ. το κτίριο αναμένεται να γίνει το νέο στέκι της σύγχρονης τέχνης στην Αθήνα.

Μετά τις τεράστιες καθυστερήσεις, για διάφορους λόγους ασύμβατους προς τον πολιτισμό, η πορεία του είναι σήμερα ταχύτατη. Να σημειωθεί ότι το έργο ανακατασκευής του κτιρίου εντάχθηκε και υλοποιείται από το ΕΣΠΑ 2007-2013 με προϋπολογισμό 33.760.980,92 ευρώ.

Στο σημείο μηδέν, που δεν σημαίνει όμως το τέλος αλλά αντίθετα την αρχή μιας νέας εποχής, βρίσκεται η Εθνική Πινακοθήκη. Ανάπλαση και επέκταση προβλέπονται στο υπάρχον κτίριο, το οποίο έτσι θα αποκτήσει επιπλέον 11.020 τ.μ. που θα επιτρέψουν την πλήρη αναδιάταξη και αναδιοργάνωση των λειτουργιών του όσον αφορά τις προδιαγραφές –τα μέτρα ασφαλείας που προβλέπονται θα είναι τα πλέον σύγχρονα -, τους εκθεσιακούς χώρους και τους βοηθητικούς. Πλήρης η αλλαγή και στην πρόσοψή του, που θα είναι καλυμμένη από γυάλινο αλεξίσφαιρο πέτασμα.

Η έναρξη των εργασιών αναμένεται να γίνει σύντομα, γιατί τυχόν καθυστερήσεις δεν είναι επιθυμητές. Το έργο έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ με 32 εκατ. ευρώ αλλά μπορεί να ολοκληρωθεί μόνο χάρη στη χορηγία ύψους 13 εκατ. ευρώ του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Πάντως, για κατασκευαστικούς λόγους, πρώτα θα πρέπει να εκτελεστεί ένα μεγάλο τμήμα του έργου από την Πολιτεία και εν συνεχεία θα αναλάβει το Ιδρυμα το δικό του μέρος.

Ενας χρόνος θα συμπληρωθεί τον Φεβρουάριο από την πυρκαγιά που κατέκαψε τους δύο ιστορικούς κινηματογράφους της Αθήνας και ακόμη δεν έχει γίνει απολύτως τίποτε. Η βεβιασμένη κίνηση του τότε υπουργού Πολιτισμού να αναγγείλει την αποκατάστασή τους από την Πολιτεία μάλλον περιέπλεξε τα πράγματα, δεδομένου ότι το κτίριο μπορεί να είναι χαρακτηρισμένο, αλλά δεν αποτελεί κρατική περιουσία. Φυσικά επιδότηση δεν δόθηκε, ενώ το Ιδρυμα Δεκόζη – Βούρου, στο οποίο ανήκει, δεν έχει ανακοινώσει ως σήμερα τις προθέσεις του.

Μόνη ελπίς φαίνεται να είναι τώρα η Εθνική Ασφαλιστική στην οποία ήταν ασφαλισμένοι οι δύο κινηματογράφοι. Προκειμένου να καταβάλει τις αποζημιώσεις στους δικαιούχους θα πρέπει να υπάρχουν μελέτες για την αποκατάσταση των ζημιών που έγιναν και ανάλογες κοστολογήσεις. Αλλά μελέτες ακόμη δεν υπάρχουν. Οψόμεθα λοιπόν. Σημειωτέον ότι το πακέτο αφορά μόνο τους κινηματογράφους και όχι όλο το κτίριο.

Τα τελευταία χρόνια το πρώην ξενοδοχείο βρίσκεται πάντα στη λίστα των έργων που αναμένεται να υλοποιηθούν, αλλά εις μάτην. Το 2013 όμως, όπως επιμένουν οι πληροφορίες, θα είναι η χρονιά του. Ενταγμένο στο ΕΣΠΑ με 14 εκατ. ευρώ και αφού έχουν ολοκληρωθεί οι απαραίτητες και χρονοβόρες διαδικασίες, φαίνεται ότι θα εγκατασταθεί ο εργολάβος προκειμένου να αρχίσουν οι εργασίες. Αδιευκρίνιστη ωστόσο είναι ακόμη η χρήση του, καθώς η λειτουργία του ως βοηθητικού κτιρίου του υπουργείου Πολιτισμού –για την ακρίβεια, γραφεία της ηγεσίας του –δεν είναι εντελώς αποφασισμένη. Σύμφωνα με τη μελέτη πάντως προβλέπονται όντως γραφεία αλλά και χώροι εκδηλώσεων, εκθέσεων κτλ.

Ούτε μέσα στο 2013 θα είναι έτοιμο το Λύκειο του Αριστοτέλη. Το θετικό είναι όμως ότι οι εργασίες προχωρούν –άλλωστε το έργο έχει εξασφαλισμένα κονδύλια από χορηγία του ΟΠΑΠ. Μεγαλύτερη ωστόσο είναι η καθυστέρηση της ολοκλήρωσης του παρακείμενου Βυζαντινού Μουσείου, παρ’ ότι και εκεί συνεχίζονται τα έργα, αν και με μεγάλη βραδύτητα. Εν τω μεταξύ αλλαγή προβλέπεται στο σχέδιο της ενοποίησης των δύο χώρων, δηλαδή του περιβάλλοντος του Βυζαντινού Μουσείου και του Λυκείου, καθώς νέες απόψεις τούς θέλουν να συνδέονται απλώς με μία πόρτα.