Δεν μπορώ να ξέρω αν αρχίζει μια νέα περίοδος για τη χώρα, το μόνο που θέλω να ελπίζω είναι ότι θα γίνει μια συλλογική προσπάθεια να αναστηθεί η ελπίδα. Μια τέτοια προοπτική όμως απαιτεί περιβάλλον εμπιστοσύνης. Ο λόγος είναι απλός: οι πολίτες δεν μπορούν να δουλέψουν για το κοινό καλό, αν δεν αναστείλουν τη μεταξύ τους καχυποψία.
Το δίκαιο φορολογικό σύστημα και η αξιόπιστη εφαρμογή του εμπεδώνουν την έννοια της εμπιστοσύνης στην κρατική οντότητα. Βέβαια, πρέπει πρώτα οι ενέργειες των πολιτικών μας να διαχέουν περιβάλλον εμπιστοσύνης στους πολίτες, καθιστώντας την αλήθεια δημόσιο αγαθό. Ο βιασμός της αλήθειας εδώ και χρόνια είχε ως αποτέλεσμα την ανυποληψία του πολιτικού συστήματος και την άνθηση της διαφθοράς.
Είναι ανάγκη να γίνει κατανοητό στους πολίτες ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των φόρων προορίζεται είτε για την εξόφληση παρελθόντων χρεών, είτε για επένδυση σε μελλοντικές δαπάνες. Για το λόγο αυτό, υπάρχει μια σιωπηρή σχέση εμπιστοσύνης και αμοιβαιότητας ανάμεσα στους παλιούς φορολογούμενους και στους ωφελημένους του σήμερα, ανάμεσα στους φορολογουμένους του σήμερα και στους παλιούς και μελλοντικούς λήπτες και φυσικά στους μελλοντικούς φορολογούμενους που θα καλύψουν το κόστος των σημερινών μας εκταμιεύσεων.
Άλλωστε, η κοινωνία είναι ένας συνεταιρισμός μεταξύ μεταξύ των ζωντανών, εκείνων που έχουν εκλείψει και εκείνων που πρόκειται να γεννηθούν. Είμαστε λοιπόν καταδικασμένοι να εμπιστευόμαστε όχι μόνο ανθρώπους που δεν τους γνωρίζουμε σήμερα, αλλά και ανθρώπους που δεν μπορούσαμε να τους γνωρίζουμε, καθώς και άλλους που δεν θα τους γνωρίσουμε ποτέ, με τους οποίους έχουμε μια σύνθετη σχέση αμοιβαίου συμφέροντος. Είμαστε μέρος μιας κοινότητας πολιτών που εκτείνεται από γενιά σε γενιά.
Το πρόβλημα έγκειται στις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες οι άνθρωποι δείχνουν μεταξύ τους εμπιστοσύνη. Η γλώσσα και η θρησκεία, που δηλώνουν ομοιογένεια, είναι κάποιες από αυτές, αλλά και το εισόδημα αποτελεί σημαντικό παράγοντα. Όσο πιο ίση είναι μια κοινωνία, τόσο μεγαλύτερη εμπιστοσύνη υπάρχει. Όπου οι άνθρωποι έχουν παρεμφερή ζωή και παρεμφερείς προοπτικές, εκεί είναι πιθανόν ότι έχουν και κοινή ηθική ματιά στα πράγματα.
Όπως είναι φυσικό, η απουσία εμπιστοσύνης βαίνει ενάντια στην εύρυθμη λειτουργία μιας κοινωνίας. Αν δεν εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλον, οι πόλεις θα γίνουν αβίωτες, οι δημόσιες υπηρεσίες θα παραμείνουν αναξιόπιστες και το κοινό καλό θα αποτελεί απολεσθέν θέλγητρο.
Το μέγα πρόβλημα είναι ότι την εμπιστοσύνη δεν μπορείς να την θεσμοθετήσεις και, όταν αυτή κλονιστεί, είναι σχεδόν αδύνατο να την αποκαταστήσεις.
Η χώρα μας δεν υπήρξε ο χώρος που καλλιεργήθηκε η εμπιστοσύνη και το αποτέλεσμα το βιώνουμε με τον πλέον δραματικό τρόπο. Τώρα όμως βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας συλλογικής προσπάθειας (;) και πρέπει να σκεφτούμε τα πράγματα από την αρχή.
Οι πολιτικοί και οι πολίτες πρέπει να ανταποκριθούν στο διανοητικό, ηθικό και πολιτικό καθήκον τους για να δώσουν μια νέα πνοή στην κοινωνία μας.
Ο περιορισμός των ανισοτήτων είναι η βασική παράμετρος για τη νέα εποχή γιατί το κρίσιμο δεν είναι πόση αφθονία απολαμβάνει μια χώρα, αλλά πόσο άνιση είναι. Εμπεδώνοντας οι πολίτες την έννοια της εμπιστοσύνης προωθείται και η προοπτική της χώρας…
*Ο Καθηγητής ΧρήστοςΒ. Μασσαλάς είναι π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
E-mail: cmasalas@cc.uoi.gr
