Είναι ωραία να ασχολείσαι με τις εκλογές των άλλων: σημαίνει, πρώτον, ότι έχεις ξεμπερδέψει με τις δικές σου και, δεύτερον, ότι (νομίζεις πως) δεν έχεις σοβαρά προβλήματα να λύσεις. Εξ ου το 1992 ο ελληνικός Τύπος αφιέρωνε πρωτοσέλιδα στην εκλογή Κλίντον, το 2008 τα περιοδικά έκαναν εξώφυλλο τον Μπαράκ Ομπάμα – και το σωτήριον έτος 2012 έκρυβαν το ζήτημα κάτω από το χαλί των εσωτερικών σελίδων. Για τον επίμονο αναγνώστη, το φετινό περιορισμένο ενδιαφέρον των ελληνικών μέσων ενημέρωσης αντισταθμίζει η πρόσφατη μελέτη του Θανάση Διαμαντόπουλου Το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ. Ένας ιδιόρρυθμος δικομματισμός (Πατάκης, 2012), η οποία αναλύει σύντομα και διεξοδικά όρους και προϋποθέσεις δύο αιώνων πολιτικής. Για τον ολιγαρκή, στην προχθεσινή επανεκλογή του Μπαράκ Ομπάμα αρκούν τρεις παρατηρήσεις με αντίστοιχα ηθικά διδάγματα.

1. Οι εκλογές του 2012 αποτελούν αντιγραφή αυτών του 2004. Η μία πλευρά διέθετε τον πρόεδρο, η άλλη όλο τον ενθουσιασμό της διάχυτης απέχθειας προς το πρόσωπό του μεταξύ των οπαδών της. Το ένα κόμμα είχε την υπεροχή των μηχανισμών και του know-how μιας πρώτης επιτυχημένης εκλογής, το άλλο το οικονομικό προβάδισμα. Η μία παράταξη ήταν ήδη συντεταγμένη γύρω από ένα πρόσωπο, η έτερη επένδυε σε ένα φαινομενικά πολυτάλαντο ρόστερ ελπιδοφόρων υποψηφίων. Το αποτέλεσμα και στις δύο περιπτώσεις ήταν το ίδιο: η απέχθεια δεν άρκεσε για να ανατραπεί η παγιωμένη στην πολωμένη κοινή γνώμη όψη του εν ενεργεία θητεύοντος, το οικονομικό πλεονέκτημα αποδείχθηκε υπερεκτιμημένο, οι φερέλπιδες υποψήφιοι κατέρρευσαν ένας ένας, ο Τζορτζ Μπους και ο Μπαράκ Ομπάμα κέρδισαν άνετα με 3 εκατομμύρια ψήφους διαφορά έκαστος. Ηθικό δίδαγμα; Η εικόνα είναι το παν.

2. Η επανεκλογή Μπους υποτίθεται ότι σηματοδοτούσε την κυριαρχία μιας «ηθικής πλειοψηφίας» ευαγγελικών χριστιανών και κοινωνικών συντηρητικών, η οποία προοιωνιζόταν μακρόχρονη Ρεπουμπλικανική κυριαρχία. Η ανάγνωση δεν ήταν ακριβώς λανθασμένη, απλώς αναδεικνύει τις παρωπίδες της πολιτικής ανάλυσης – συχνά αρέσκεται σε αυθαίρετες μονοαιτιακές εξηγήσεις καφετζούς για να διαβάσει το πολιτικό μέλλον δεκαετιών ολόκληρων. Στην προκειμένη περίπτωση η κρίση του 2008 ανέτρεψε τα δεδομένα και η δημογραφία ήρθε να ανακατέψει την τράπουλα: οι διαρκώς αυξανόμενες ως ποσοστό επί του αμερικανικού πληθυσμού μειονότητες, οι νέοι των ηλικιών 18-29 και οι γυναίκες στοιχήθηκαν πίσω από τον Ομπάμα, με αποτέλεσμα τώρα οι πολιτικοί αναλυτές να κάνουν λόγο για επερχόμενη μακρόχρονη κυριαρχία των Δημοκρατικών – μέχρι να διαβάσουν τον επόμενο καφέ. Ηθικό δίδαγμα; Οι στρατιωτικοί προετοιμάζονται για τον προηγούμενο πόλεμο και οι πολιτικοί αναλυτές σχολιάζουν τις προηγούμενες εκλογές.

3. Το 2000 ο Τζορτζ Μπους εντυπωσίαζε φίλους και εχθρούς έχοντας συγκεντρώσει το πρωτοφανές τότε ποσό των 100 εκατ. δολαρίων από δωρεές ιδιωτών για την προεκλογική του εκστρατεία. Το οργανωτικό του παράδειγμα μιμήθηκαν έκτοτε όλοι οι υποψήφιοι, αρνούμενοι την κρατική επιχορήγηση και τους περιορισμούς της. Δώδεκα χρόνια μετά, Μπαράκ Ομπάμα και Μιτ Ρόμνεϊ σπατάλησαν 2,2 δις δολάρια (εκ των οποίων 710 εκατ. σε 12 διαμφισβητούμενες πολιτείες) προκειμένου να έχουν την τιμή να ηγηθούν των ΗΠΑ. Ο πληθωρισμός αξιών συνοδεύεται από δημοκρατική στένωση: οι εκλογές έγιναν τελικά για χάρη μόλις 9 πολιτειών, των λεγόμενων «swing states», στις υπόλοιπες το αποτέλεσμα ήταν τόσο προδιαγεγραμμένο εξαιτίας γεωπολιτικών και κοινωνικών παραγόντων, ώστε με το που έκλειναν οι κάλπες ο νικητής ανακοινωνόταν προτού καν ξεκινήσει η καταμέτρηση. Η γιγάντωση των πολιτικών δαπανών που αποκλείει εξ ορισμού ένα μεγάλο φάσμα πιθανών υποψηφίων ή η ακραία πόλωση που οδηγεί στο επίμονο φλερτ συγκεκριμένων ψηφοφόρων συγκεκριμένων περιφερειών ως πιο ίσων από τους άλλους δεν αποτελούν εχέγγυα άρτιας δημοκρατίας. Ηθικό δίδαγμα; Το χρήμα και η και πόλωση βλάπτουν σοβαρά την υγεία – του πολιτεύματος.