Στις μέρες μας, το βάθος και η ένταση της ζοφερής οικονομικής κρίσης δεν μας επιτρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας σε θέματα που διαδραματίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο στην ευμάρεια των κοινωνιών όπως η προστασία του περιβάλλοντος. Ως αναμενόμενο λοιπόν, το ενδιαφέρον των οικονομολόγων έχει εστιαστεί κυρίως στην κρίση χρέους των περιφερειακών χωρών της ζώνης του ευρώ και στην παγκόσμια οικονομική κρίση γενικότερά. Εντούτοις, γεγονότα όπως οι ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες στην Νότια Ευρώπη και οι πλημμύρες στη Βόρεια Ευρώπη και στις ΗΠΑ το καλοκαίρι που μας πέρασε μας υπενθυμίζουν πως η κλιματική αλλαγή ήρθε για να μείνει.
Η συσχέτιση, συνεπώς, των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής και των οικονομικών μεταβλητών (κυρίως της οικονομικής ανάπτυξης) δεν θα πρέπει αφήνει τους κοινωνικούς επιστήμονες αδιάφορούς. Ένα σημείο, επίσης, που δεν πρέπει να μας διαφεύγει είναι το ότι τα συμπτώματα της κλιματικής αλλαγής πλήττουν κυρίως τους οικονομικά ασθενέστερούς. Όλοι είμαστε εξοικειωμένοι με τις θλιβερές εικόνες από τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων που παρουσιάζουν με γλαφυρότητα την καταστροφή των παραπηγμάτων των απόκληρων των κοινωνιών στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Και στις βιομηχανικές κοινωνίες όμως, μια απλή καταγραφή της ανθρωπογεωγραφίας του αστικού χώρου, καταδεικνύει ότι τα κοινωνικά στρωματά και οι επαγγελματικές ομάδες που κατοικούν σε περιοχές με υψηλή περιβαλλοντική επιβάρυνση, αγγίζουν τα όρια της σχετικής, και όχι λίγες φορές της απόλυτης φτώχειας. Για πολλούς επιστήμονες, οι δαπάνες που πρέπει να αφιερώσουν τα κράτη για την προστασία του περιβάλλοντος, στερούν από την κοινωνία άλλες παροχές όπως υγείας, παιδείας κ.α., θέτοντας το ζήτημα σε διλλημματική βάση και ως τροχοπέδη για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.
Σε κάθε περίπτωση ομολογουμένως, οι επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει σαφής θετική συσχέτιση μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και ζήτησης ενέργειας η οποία προκαλεί ατμοσφαιρική επιβάρυνση, κυρίως λόγω της παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα . Πρέπει λοιπόν να θυσιάζουμε ένα μέρος της οικονομικής ανάπτυξης για την προστασία του περιβάλλοντος;
Υπάρχει τρόπος να συνδυαστεί η οικονομική μεγέθυνση με τη βελτίωση των οικολογικών δομών; Στα πλαίσια της μακροοικονομικής πολιτικής και διαχείρισης μπορούμε να προτείνουμε μια θέση προς την κατεύθυνση των επενδύσεων σε οικολογικά αγαθά. Θα εξυπηρετούσε εδώ να παραθέσουμε ένα παράδειγμα για να γίνει κατανοητό το επιχείρημα.
Ας υποθέσουμε ότι ένα κράτος επιθυμεί να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας και την παραγωγή ρύπων. Αρχικά μπορεί να αφιερώσει κάποιες δημόσιες δαπάνες (ενδεχομένως στερώντας αυτές από κάπου αλλού) για να δώσει στους πολίτες κάποιο οικολογικό μέσο π.χ. ποδήλατα, που μπορούν να τα χρησιμοποιούν αντί του ιδιωτικού τους αυτοκινήτου. Σε μια πόλη όπως η Αθήνα όπου η καταλληλότητα των δρόμων για τη χρήση ποδηλάτων από τους πολίτες είναι μηδαμινή, το άμεσο αποτέλεσμα θα ήταν μάλλον η αύξηση των ατυχημάτων, με άμεσο αποτέλεσμα την εγκατάλειψη του μέσου αυτού, η επιστροφή στη χρήση αυτοκίνητου και πιθανώς η επιβάρυνση του ασφαλιστικού συστήματος από τις αυξημένες δαπάνες περίθαλψης λόγω των ατυχημάτων. Επομένως, οι δημόσιες δαπάνες για κατανάλωση οικολογικών αγαθών δεν φαίνεται να έχουν ανταποδοτικότητα.
Εναλλακτικά, το κράτος μπορεί να αξιοποιήσει τα φορολογικά έσοδα για να παράσχει επενδυτικά αγαθά οικολογικού χαρακτήρα, στο παράδειγμα μας να κατασκευάσει ασφαλείς δρόμους για ποδήλατα. Πέρα από τις θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν για την κατασκευή και τη συντήρηση των δρόμων το κίνητρο για χρήση του οικολογικού μέσου από τους πολίτες θα είναι τώρα ισχυρό, αφού θα παρέχει ασφάλεια και μεγαλύτερη, ενδεχομένως, ευκολία. Η οικολογική επένδυση θα συντελέσει στην αύξηση του ΑΕΠ και η στροφή των πολιτών σε ένα οικολογικό μέσο θα μειώσει την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Συνδυάζεται, συνεπώς, η οικονομική με την οικολογική ανάπτυξη.
Αρκετά αντίστοιχα παραδείγματα μπορούμε να σκεφτούμε (βιολογικές καλλιέργειες κτλ.), μιας και υπάρχει τόσο η κατάλληλη τεχνολογία, αλλά και το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό που μπορεί να αξιοποιηθεί στις λεγόμενες «πράσινες» επενδύσεις. Στα πλαίσια του ορισμού της «πράσινης» επένδυσης θα πρέπει να εντάξουμε και την εκπαίδευση και κατάρτιση των πολιτών (κυρίως των νέων σε ηλικία) σε περιβαλλοντικά ζητήματα. Εντούτοις, αν και οι παραπάνω προτάσεις συντελούν σε μια αναπτυξιακή πρόταση οικολογικού χαρακτήρα, η διεθνής μακροοικονομική πραγματικότητα που χαρακτηρίζεται από στραγγαλισμό των δημοσίων επενδύσεων (παράλληλα με την απουσία ιδιωτικών επενδύσεων λόγω ύφεσης και υψηλών επιτοκίων) στο βωμό της δημοσιονομικής εξυγίανσης και της ανταγωνιστικότητας, κυρίως στην Ευρώπη, δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας αναφορικά με την ανάπτυξη αυτή καθαυτή , πολλω δε μάλλω για την «πράσινη» ανάπτυξη.
Αναφορές Asafu-Adjaye, J. (2000) The relationship between energy consumption, energy prices and economic growth: time series evidence from Asian developing countries, Energy Economics, 22, pp 615-625. Blanchard, O. (2006) Μακροοικονομική, Θεσσαλονίκη, Επίκεντρο. Chontanawat, J. et al. (2006) Causality between Energy Consumption and GDP: Evidence from 30 OECD and 78 Non-OECD Countries, Surrey Energy Economics Discussion Paper Series, University of Surrey. Κιντής, Α. (1982) Οικονομετρία , τ. Α’, Αθήνα, Gutenberg
