Οι Τιμπώ

Αθόρυβα κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας ένα από τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα, Οι Τιμπώ του Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ (1881-1958). Γραμμένο σε διάστημα περίπου 20 ετών, από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 ως το 1940, το σπονδυλωτό αυτό μυθιστόρημα (περισσότερες από 1.700 σελίδες, σε δύο τόμους, στην ελληνική έκδοση) ενσωματώνει στυλ και στυλιστικά χαρακτηριστικά αυτής της σημαντικής και ριζοσπαστικής περιόδου. Κυρίως χαρακτηρίζεται όμως από το ύφος και την τεχνική του Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ, αγάπη για τη λεπτομέρεια, που συνδέεται οπωσδήποτε με την ιδιότητα του συγγραφέα ως παλαιογράφου και αρχειοθέτη. Και η λεπτομέρεια δεν είναι διακοσμητική. Εχει δραματικότητα έτσι ώστε να γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της πλοκής. Οι Τιμπώ είναι μια μεγάλη κοινωνική τοιχογραφία της εποχής από τις αρχές του 20ού αιώνα ως τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην παράδοση του μεγάλου ρεαλιστικού μυθιστορήματος. Δεν πρόκειται όμως για μια τοιχογραφία-ιστορικό μυθιστόρημα. Ο Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ παρουσιάζει την ιστορία δύο οικογενειών, των καθολικών Τιμπώ και των προτεσταντών ντε Φοντανέν, των οποίων τα μέλη συνδέονται μεταξύ τους με ποικίλους τρόπους, για να αποκαλύψει τελικά την βαθύτερη ανθρώπινη συνθήκη. Οι ήρωες ζουν βεβαίως στον καιρό τους, μετακινούνται με μόνιππα, βλέπουν στον κινηματογράφο τα πρώτα ζουρνάλ, συγκλονίζονται από την πολιτική και τα γεγονότα του τότε, πίνουν σαρτρέζ αλλά ο συγγραφέας πηγαίνει πιο βαθιά, σε εκείνα τα στοιχεία που κάνουν ένα λογοτεχνικό έργο διαχρονικό. Ανατρίχιασα βρίσκοντας κομμάτια του δικού μου εαυτού, των παιδιών μου, στους ήρωες αυτής της μεγάλης αφήγησης. Φυσικά υπάρχει όλη η εποχή, κυρίως οι μεγάλες πολιτικές, κοινωνικές και θρησκευτικές αντιθέσεις, αυτές που κάνουν τους ανθρώπους να γίνονται έρμαια της ιστορίας. Οσοι εμπιστεύονται αυτή τη στήλη και τις προτάσεις που κάνει ας διαβάσουν τους Τιμπώ. Πρόκειται για έναν εκδοτικό άθλο αλλά και για έναν μεταφραστικό άθλο. Εχω πολλές παρατηρήσεις να κάνω για τη μετάφραση αλλά δεν μπορώ παρά να υποκλιθώ ενώπιον του μεταφραστικού άθλου του Γ. Νίκα. Αισθάνθηκα διαβάζοντας το βιβλίο ότι ο μεταφραστής είχε κάποιον παραπάνω λόγο για να κάνει τη μετάφραση – και όχι μόνο επαγγελματικό. Μια αναγνωστική ή συναισθηματική εμμονή – και αυτό μου άρεσε.