Το δικό της καλοκαίρι της απογοήτευσης ζει η Ισπανία, με τη δημοσιονομική, πολιτική και κοινωνική κατάσταση να μυρίζουν μπαρούτι – και να θυμίζουν όλο και πιο έντονα το άγριο, από κάθε άποψη, ελληνικό καλοκαίρι του 2011. Μάταια προσπαθεί ο Μαριάνο Ραχόι να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα: την ίδια στιγμή που η ανεργία χτυπάει κόκκινο (24,63% στο δεύτερο τρίμηνο) και εκατοντάδες χιλιάδες ισπανοί «αγανακτισμένοι», άνεργοι, ανθρακωρύχοι και δημόσιοι υπάλληλοι ανακαταλαμβάνουν τα κέντρα των πόλεων, διατρανώνοντας την αντίθεσή τους στα νέα μέτρα λιτότητας ύψους 65 δισ. ευρώ του κεντροδεξιού πρωθυπουργού, οι αγορές καταδικάζουν τη Μαδρίτη σε μια βασανιστική «γκαρότε», αργό θάνατο διά στραγγαλισμού, οδηγώντας το επιτόκιο των δεκαετών ομολόγων της πάνω από τη «σκανδάλη» βιωσιμότητας του 7%. Ταυτόχρονα, οι χρεοκοπημένες περιφέρειες της χώρας, ξεκινώντας από τη Βαλένθια, τη Μούρθια και την Καταλονία, καταφεύγουν η μία μετά την άλλη στο εσωτερικό ταμείο δανεισμού, ύψους 18 δισ. ευρώ, που έχει στήσει για λογαριασμό τους η Μαδρίτη.

Μέσα σε αυτόν τον καταιγισμό των αρνητικών εξελίξεων, η θέση της Ισπανίας μοιάζει λοιπόν να χειροτερεύει από ώρα σε ώρα, αφού η νέα δέσμη μέτρων του Ραχόι με στόχο να αποφύγει μια συνολική προσφυγή στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης – και το απαραίτητο ασφυκτικό μνημόνιο – πέφτει στο κενό, όπως και οι προηγούμενες της κυβέρνησης του Χοσέ Λουίς Θαπατέρο. Λίγους μόλις μήνες μετά τη θριαμβευτική εκλογή του, που βασίστηκε στην υπόσχεση πως «η Ισπανία δεν θα γίνει ποτέ Ελλάδα», ο Ραχόι βρίσκεται σε απελπιστική θέση, καθώς έχει εξαντλήσει όλα τα χαρτιά που είχε στη διάθεσή του: αυξήσεις στη φορολογία, περικοπές δαπανών, μισθών και συντάξεων και απελευθέρωση στην αγορά εργασίας και άλλους τομείς-κλειδιά της ισπανικής οικονομίας.

Οι αγορές όμως δεν καταλαβαίνουν τίποτε: την Τρίτη η απόδοση των διετών ισπανικών ομολόγων σκαρφάλωσε πάνω από το 7,1%, ενισχύοντας τους φόβους ότι η Μαδρίτη κινδυνεύει να αποκλειστεί από τις αγορές, ενώ η απόδοση των δεκαετών ομολόγων έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ, 7,751%! Είχε προηγηθεί βέβαια η απόφαση της αυτόνομης περιφέρειας της Βαλένθια να σπάσει το ρόδι και να ανακοινώσει ότι θα χρειαστεί οικονομική βοήθεια από τη Μαδρίτη, δίνοντας το έναυσμα για το μεγάλο ξεπούλημα στις αγορές.
Απόρροια της μεγάλης πτώσης ήταν να ανακοινώσουν οι ισπανικές αρχές ότι απαγορεύουν το short selling για τους επόμενους τρεις μήνες. Η απαγόρευση η οποία θα αφορά μετοχές και παράγωγα θα ισχύσει ως τις 23 Οκτωβρίου με δυνατότητα παράτασης αν καταστεί αναγκαίο. Η «επιθετική» αυτή κίνηση όμως δεν απέδωσε, καθώς οι κερδοσκόποι συνεχίζουν να επιτίθενται στην Ισπανία κάνοντας χρήση των ομολόγων και των ασφαλίστρων κινδύνου (CDS).
Οσο για τη βόμβα της ανεργίας, αυτή έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο: σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσαν την Παρασκευή οι ισπανικές αρχές, οι άνεργοι πλέον πλησιάζουν τα 6 εκατομμύρια ή 5.693.100 και η ανεργία σε ποσοστό ανέρχεται στο 24,63% από 24,44% στο πρώτο τρίμηνο 2012. Μέσα σε ένα χρόνο προστέθηκαν 860.000 άνεργοι, ενώ επίσης αυξήθηκαν και τα νοικοκυριά των οποίων όλα τα μέλη βρίσκονται στην ανεργία, φτάνοντας πλέον τα 1.737.600!
Το φοβερό είναι ότι για πρώτη φορά ανεβαίνει η ανεργία μέσα στο καλοκαίρι, όταν υποτίθεται ότι εκατοντάδες χιλιάδες άνεργοι βρίσκουν δουλειά λόγω τουρισμού. Είναι δυνατόν σε μια κατ’ εξοχήν τουριστική περιφέρεια, όπως η πανέμορφη Ανδαλουσία, να καταγράφεται επίσημο ποσοστό ανεργίας… 33,92%; Τι θα γίνει το φθινόπωρο που προβλέπεται να πέσουν βροχή τα λουκέτα, α λα ελληνικά, σε χιλιάδες επιχειρήσεις;
Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί το μεγάλο σκάνδαλο της Bankia, της νέας μεγατράπεζας μέσα στην οποία «πακεταρίστηκαν» οι χρεοκοπημένες cajas, τα ταμιευτήρια των αυτόνομων περιφερειών. Οπως συνέβη και στην Ιρλανδία με την Anglo Irish Bank και δύο τρεις ακόμη μεγάλες τράπεζες, οι ισπανικές cajas ήταν εκείνες που τροφοδότησαν περισσότερο από κάθε άλλον παράγοντα τη φούσκα του στεγαστικού τομέα και οι κομματικές σε μεγάλο βαθμό διοικήσεις τους είναι υπεύθυνες για τη σημερινή τραγική οικονομική κατάσταση των περισσοτέρων περιφερειών.
Στην Ελλάδα, όσο επιφανειακή κι αν είναι αυτή η ερμηνεία, μπορούμε να κατηγορούμε για όλα τους πολιτικούς, αφού αυτοί συσσώρευσαν και διαχειρίστηκαν το δημόσιο χρέος που μας «γονάτισε». Στην Ισπανία, αντίθετα, οι τράπεζες, και ιδιαίτερα τα ταμιευτήρια των περιφερειών, είναι κατ’ εξοχήν υπεύθυνες για τη φούσκα που τελικά βούλιαξε την οικονομία της.

Ο Ραχόι στον… καθρέφτη

Το συμπέρασμα όλων είναι λοιπόν πως η Ισπανία οδεύει ολοταχώς προς ένα μεγάλο πρόγραμμα διάσωσης – ένα μεγάλο μνημόνιο. Τι ποσού θα είναι αυτό; Το λιγότερο 300 δισ. ευρώ – αν και οι κακές γλώσσες εκτιμούν πως θα χρειαστεί πάνω από μισό τρισεκατομμύριο ευρώ.
Αν θέλει να κατηγορήσει κάποιον για όλα αυτά ο Ραχόι βέβαια καλά θα κάνει να ξεκινήσει από τον εαυτό του, αφού απέτυχε παταγωδώς να διδαχθεί από τα ελληνικά – και όχι μόνον – παθήματα. Το μάθημα από την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία ήταν απόλυτα ξεκάθαρο, και δεν χρειάζεται να είναι κανείς Στίγκλιτζ ή Κρούγκμαν για να το συλλάβει: το να περικόπτεις συνεχώς τις δαπάνες και να αυξάνεις τους φόρους, ενώ η οικονομία βρίσκεται σε οικονομική ελεύθερη πτώση οδηγεί σε φαύλο κύκλο ύφεσης και άρα σε υψηλότερα επίπεδα χρέους και όχι σε χαμηλότερα. Αυτό έχει αποδειχθεί πως ισχύει ακόμη και σε μεγάλες, δυναμικές οικονομίες με ισχυρά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, όπως οι ΗΠΑ – γιατί να μην επαναληφθεί στα δύσμοιρα «PΙIGS» του ευρωπαϊκού Νότου;
Η Ισπανία των Θαπατέρο και Ραχόι έπεσε στην παγίδα και ακολούθησε ένα-ένα τα βήματα της Ελλάδας στον γκρεμό – τον γκρεμό που τελειώνει με ακριβά πακέτα διάσωσης, φάρμακα που δηλητηριάζουν αντί να θεραπεύουν. Παρά τις σοβαρές διαφορές τους, και κυρίως το γεγονός ότι το ισπανικό πρόβλημα είναι πρωτίστως κρίση αξιοπιστίας των τραπεζών και όχι κρίση δημοσίου δανεισμού, όπως αυτή της Ελλάδας, δεν μπορεί κανείς να προσπεράσει την έντονη αίσθηση deja vu όσον αφορά τα βήματα αντιμετώπισης της κρίσης.
Αυτό που αλλάζει στην περίπτωση της Ισπανίας είναι η κλίμακα. Αν η Ισπανία καταρρεύσει και η Ιταλία όπως όλα δείχνουν την ακολουθήσει στην τύχη της, τι θα κάνει η Γερμανία με τους λιγοστούς πλέον δορυφόρους-συμμάχους της; Οσο κι αν για την ώρα η Γερμανία ωφελείται από το πιστωτικό δράμα των εταίρων της, απολαμβάνοντας ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα δανεισμού, η πολιτική που είναι γνωστή στις ΗΠΑ ως «beggar thy neighbor» («χρεοκόπησε τον γείτονά σου»…) δεν μπορεί να κρατήσει πολύ: η πρόσφατη υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Γερμανίας συνολικά και έξι ομόσπονδων κρατιδίων της ειδικά από «σταθερή» σε «αρνητική», από τη Moody’s, και η πτώση του δείκτη επιχειρηματικής εμπιστοσύνης, αποδεικνύουν σύμφωνα με πολλούς αναλυτές ότι η ώρα της κρίσεως πλησιάζει και για το ως τώρα αλαζονικό Βερολίνο.
Μεγάλο ρόλο θα παίξει βέβαια και η στάση της Γαλλίας, που με το δίκιο της ανησυχεί ότι μετά τους… λατίνους εταίρους της θα είναι ο επόμενος στόχος των αγορών. Ηδη η έκρυθμη κατάσταση στην Ισπανία ανάγκασε τον Φρανσουά Ολάντ να παρέμβει: ο νέος πρόεδρος της Γαλλίας τόνισε ότι «τα κράτη πρέπει να έχουν μια αντίδραση αντίστοιχη με αυτή των αγορών» προκειμένου να προλάβουν τις εξελίξεις και ζήτησε την «άμεση και σταθερή» εφαρμογή των αποφάσεων της Συνόδου του Ιουνίου.

Ο Ντε Γκίντος ζήτησε 300 δισ. από τον Σόιμπλε!
Σε μια προσπάθεια να αποφορτίσουν το ιδιαίτερα αρνητικό για την Ισπανία κλίμα στις αγορές, μετά τη συνάντηση που είχαν το βράδυ της Τρίτης οι υπουργοί Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και της Ισπανίας Λουίς ντε Γκίντος επέκριναν τα υψηλά επιτόκια που ζητούν οι επενδυτές για τα ισπανικά ομόλογα, κρίνοντας ότι «δεν αντανακλούν τα θεμελιώδη μεγέθη της ισπανικής οικονομίας, το δυναμικό ανάπτυξης και τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους της».
Οπως φαίνεται όμως η κουβέντα τους ήταν πολύ πιο πρακτική – σύμφωνα τουλάχιστον με αποκαλύψεις ευρωπαίου αξιωματούχου στο Reuters, ο οποίος τόνισε ότι ο Ντε Γκίντος άφησε στη συνάντηση αυτή για πρώτη φορά ανοιχτό το ενδεχόμενο να προσφύγει η Ισπανία στον μηχανισμό στήριξης της ΕΕ και του ΔΝΤ, ζητώντας χρηματοδότηση τουλάχιστον 300 δισ. ευρώ, σε περίπτωση που το κόστος δανεισμού της χώρας παραμείνει στα πρωτοφανή σημερινά επίπεδα, σύμφωνα με πηγή που επικαλείται το Reuters.
Ο υπουργός Οικονομικών της Ισπανίας έθεσε το ζήτημα επί τάπητος στον γερμανό ομόλογό του στη συνάντησή τους στο Βερολίνο την περασμένη Τρίτη, όπως αναφέρει ο αξιωματούχος της ευρωζώνης που προτιμά να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Αν χρειαστεί, τα κεφάλαια διάσωσης θα προστεθούν στα 100 δισ. ευρώ που έχει ήδη συμφωνηθεί να χορηγηθούν στην Ισπανία για την ανακεφαλαίωση των τραπεζών της. Κάτι τέτοιο όμως θα μειώσει επικίνδυνα τα διαθέσιμα κεφάλαια διάσωσης της ευρωζώνης, και για τον λόγο αυτόν ο κ. Σόιμπλε δήλωσε στον ισπανό ομόλογό του ότι θα προτιμούσε το ενδεχόμενο της διάσωσης να συζητηθεί μετά την επικύρωση του Μόνιμου Μηχανισμού Στήριξης της ευρωζώνης (ESM) το προσεχές διάστημα.
«Ο Ντε Γκίντος έκανε λόγο για 300 δισ. ευρώ στο πλαίσιο ενός πλήρους προγράμματος (σ.σ. διάσωσης), ωστόσο η Γερμανία δεν αισθάνεται άνετα σε αυτή τη φάση με την ιδέα της διάσωσης» σημείωσε στο διεθνές πρακτορείο ο αξιωματούχος της ευρωζώνης.
«Τίποτε δεν πρόκειται να συμβεί ώσπου να τεθεί σε εφαρμογή το ESM. Μόλις ξεκινήσει να λειτουργεί, θα δούμε πού κυμαίνεται το κόστος δανεισμού της Ισπανίας και ίσως επανέλθουμε στο ζήτημα» φέρεται να δήλωσε ο κ. Σόιμπλε. Ως τότε βέβαια, όπως λέει και ο λαός μας, «ποιος ζει, ποιος πεθαίνει»…

Οι αριθμοί της ισπανικής υποχώρησης
  • Η απόδοση των διετών ομολόγων σκαρφάλωσε πάνω από το 7,1% και των δεκαετών άγγιξε τα επίπεδα ρεκόρ του 7,75%
  • Οι άνεργοι πλησιάζουν τα 6.000.000 και το ποσοστό τους ανέρχεται στο 24,63%. Το πρώτο τρίμηνο του 2012 προστέθηκαν 860.000 άνεργοι και τα νοικοκυριά των οποίων όλα τα μέλη έχασαν τη δουλειά τους φτάνουν τα 1.737.600
  • Για πρώτη φορά η ανεργία ανεβαίνει μέσα στο καλοκαίρι και η κατ’ εξοχήν τουριστική Ανδαλουσία καταγράφει την υψηλή περίοδο ποσοστό 33,92%
  • 18 δισ. ευρώ περιέχει το ειδικό ταμείο διάσωσης των χρεοκοπημένων περιφερειών, στο οποίο ήδη κατέφυγαν η Βαλένθια, η Μούρθια και η Καταλονία

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ