Oταν, στις 7 Ιουνίου του 1954, ο Αλαν Τιούρινγκ βρέθηκε νεκρός στο δωμάτιό του, δίπλα στο κρεβάτι του δεν υπήρχε κανένα σημείωμα – μόνο ένα δαγκωμένο μήλο. Το μήλο αυτό, το οποίο θεωρήθηκε ότι «έφερε» το κυάνιο που τον σκότωσε, αποτέλεσε αφορμή για μια σειρά από εικασίες και ακόμη περισσότερες «μυθολογίες» οι οποίες εφέτος, με τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του μεγάλου κρυπτογράφου και «πατέρα των υπολογιστών», επανήλθαν στο προσκήνιο.

«Χιονάτη» στο στόχαστρο του πουριτανισμού

ANDREW HODGES
Αλαν Τιούρινγκ: Το Αίνιγμα
Εκδόσεις Τραυλός,
σελ. 798, τιμή 29,42 ευρώ

Ο συνειρμός με τη Χιονάτη και τους επτά νάνους είναι αναπόφευκτος και το γεγονός ότι μόλις έναν χρόνο πριν το παραμύθι – αγαπημένο του Τιούρινγκ – είχε αποτελέσει το θέμα της πρώτης ταινίας κινουμένων σχεδίων μεγάλου μήκους που βγήκε στους κινηματογράφους από τον Γουόλτ Ντίσνεϊ έδωσε ακόμη μεγαλύτερη πνοή στις απόπειρες ερμηνείας της παρουσίας του «απαγορευμένου καρπού». Στον Τιούρινγκ δεν άρεσαν ιδιαίτερα τα μυστικά – δεν είχε ποτέ πραγματικά κρύψει τις σεξουαλικές του προτιμήσεις. Αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος για τον οποίο είχε παραδεχθεί ανοιχτά στην αστυνομία την «άνομη» σχέση του, όταν υποπτεύθηκε ότι ο νεαρός εραστής του είχε συμμετάσχει στη διοργάνωση της διάρρηξης που έγινε στο σπίτι του. Του άρεσαν όμως οι συμβολισμοί. Και τι ισχυρότερος συμβολισμός μπορούσε να υπάρξει στην τελευταία πράξη της ζωής αυτού του ιδιοφυούς πνεύματος που πλήρωσε τόσο ακριβά μια θεωρούμενη εκείνη την εποχή «ειδεχθή αδυναμία της σάρκας»;

Η εγκληματολογική υπηρεσία δεν εξέτασε ποτέ το μήλο για την παρουσία κυανίου, όλοι όμως – εκτός από τη μητέρα του – θεώρησαν ότι αποτέλεσε το μέσο με το οποίο ο Τιούρινγκ (ο οποίος όχι μόνο υφίστατο ορμονοθεραπεία «χημικού ευνουχισμού» ως τιμωρία για την ποινικά κολάσιμη στην τότε Αγγλία ομοφυλοφιλία του, αλλά επιπλέον είχε «κοπεί» από όλα τα ερευνητικά προγράμματα) είχε αποφασίσει να βάλει τέρμα στη ζωή του. Ο φίλος του Ντέιβιντ Λίβιτ επέμενε ότι η σκηνή στην οποία η κακιά βασίλισσα-μητριά βυθίζει το μήλο στο δηλητηριώδες μαντζούνι της ήταν η αγαπημένη τού νεκρού στην ταινία του Ντίσνεϊ. Στηριζόμενος στη μαρτυρία του Λίβιτ ο Αντριου Χότζες υποστηρίζει στο «Αλαν Τιούρινγκ: Το Αίνιγμα», την πιο εμπεριστατωμένη βιογραφία του που έχει γραφτεί ως σήμερα, ότι ο Τιούρινγκ επέλεξε να αυτοκτονήσει με αυτόν τον ασαφή και διφορούμενο τρόπο μόνο και μόνο για να μη στενοχωρήσει τη μητέρα του. Αν όντως αυτός ήταν ο σκοπός του πραγματικά τον πέτυχε: η κυρία Τιούρινγκ δεν έπαψε ποτέ να επιμένει ότι ο γιος της πέθανε από ατύχημα, μόνο και μόνο επειδή ήταν απρόσεκτος και δεν φρόντιζε να παίρνει προφυλάξεις από τις επικίνδυνες ουσίες που είχε στο εργαστήριό του.
Σχεδόν εξήντα χρόνια μετά, βρήκε υποστήριξη από τον Τζακ Κόουπλαντ, καθηγητή Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Καντέρμπερι στο Κράιστσερτς της Νέας Ζηλανδίας, διευθυντή του Αρχείου Τιούρινγκ και συγγραφέα μιας σειράς από βιβλία για τη ζωή και το έργο του μεγάλου μαθηματικού. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από το BBC ο καθηγητής αμφισβητεί πολλά σημεία του ιατροδικαστικού πορίσματος και προβάλλει ως εναλλακτική ερμηνεία των γεγονότων ότι ο κρυπτογράφος πέθανε επειδή εισέπνευσε κατά λάθος αναθυμιάσεις από το κυανιούχο κάλιο που χρησιμοποιούσε στα πειράματά του. Οι φίλοι του Τιούρινγκ είχαν δηλώσει τότε ότι η ζωή του ήταν μαρτυρική: τον κατέβαλλε τρομερά η προοπτική να χάσει για πάντα τη θέση του στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, όπως και οι αλλαγές που επέφερε η ορμονοθεραπεία στον οργανισμό και το σώμα του («Εχω στήθη!» είχε παραπονεθεί σε κάποιους από αυτούς). Ο κ. Κόουπλαντ επιμένει αντιθέτως σήμερα ότι ο «πατέρας των υπολογιστών» υπέμενε όχι απλώς στωικά αλλά διασκεδάζοντας, με το γνωστό χιούμορ και τον καλοδιάθετο χαρακτήρα του, την αποτρόπαιη ποινή που του είχε επιβληθεί.

Ο Τιούρινγκ και η Apple
ΧΡΙΣΤΟΣ Χ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Τούρινγκ: Μαθήματα αγάπης
Εκδόσεις Λιβάνη,
σελ. 404, τιμή 18,44 ευρώ

Κανένας φυσικά δεν μπορεί να ξέρει πού βρίσκεται η αλήθεια και το πιθανότερο είναι ότι ο θάνατος του ανθρώπου που έσπασε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τον γερμανικό κώδικα Enigma θα αποτελεί για πάντα ένα αίνιγμα. Ενας από τους μύθους που περιέβαλλαν το περίφημο μήλο – αυτός που το ήθελε να έχει αποτελέσει την έμπνευση για το σήμα της Apple – έχει πάντως καταρριφθεί πλήρως. Τόσο ο σχεδιαστής του λογότυπου όσο και η ίδια η εταιρεία έχουν αρνηθεί οποιαδήποτε σχέση του δαγκωμένου μήλου του Τιούρινγκ με το δικό τους και δεν έχουμε λόγο να πιστέψουμε ότι θα διέψευδαν μια τέτοια σύνδεση αν ήταν αληθινή. Ο ίδιος ο Στιβ Τζομπς μάλιστα φέρεται να έχει «εξομολογηθεί» στον βρετανό ηθοποιό, συγγραφέα και παρουσιαστή του δημοφιλούς τηλεπαιχνιδιού γνώσεων «QI» Στίβεν Φράι: «Δεν είναι αλήθεια αλλά, Θεέ μου, πόσο θα ήθελα να ήταν!».

Ποια βιβλία να αναζητήσετε
GEORGE DYSON
Turing’s Cathedral: The Origins of the Digital Universe
Εκδόσεις Pantheon,
σελ. 401, τιμή 14 ευρώ

Ο εφετινός εορτασμός των 100 χρόνων από τη γέννηση του Τιούρινγκ – τα οποία συμπληρώθηκαν «επισήμως» στις 23 Ιουνίου – έχει δώσει αφορμή για την κυκλοφορία πολλών δημοσιευμάτων και κάποιων βιβλίων γύρω από την προσωπικότητα και το έργο του. Στα ελληνικά δεν θα βρείτε πολλά, εκτός από τη βιογραφία του από τον Αντριου Χότζες που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τραυλός- αν κάνετε αναζήτηση στο Διαδίκτυο ψάξτε το όνομά του ως «Τιούρινγκ» και ως «Τούρινγκ». Μια εναλλακτική – και πραγματικά εξαιρετική – πρόταση είναι το «Τούρινγκ: μαθήματα αγάπης» (επανέκδοση τού «Το χαμόγελο του Τούρινγκ») που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη. Το μυθιστόρημα του Χρίστου Χ. Παπαδημητρίου, καθηγητή Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, εισάγει τον αναγνώστη σε μια ερωτική ιστορία που του αποκαλύπτει, συχνά μέσω της φωνής του ίδιου του Τιούρινγκ που μιλάει στον ήρωα από το Διαδίκτυο, τα μυστικά του παγκόσμιου ιστού, των μαθηματικών, της γεωμετρίας, του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, αλλά και της μουσικής ροκ ή της σύγχρονης Ελλάδας.

Από τα βιβλία που κυκλοφόρησαν εφέτος στα αγγλικά αυτό που πραγματικά ξεχωρίζει είναι το «Turing’s Cathedral» του Τζορτζ Ντάισον. Δεν αφορά ακριβώς τον ίδιο τον «πατέρα της πληροφορικής», αλλά την «κληρονομιά» του: ξεκινώντας από την περίφημη περιγραφή του Τιούρινγκ το 1936 για μια μηχανή η οποία θα μπορεί να λύνει τα μαθηματικά προβλήματα, ο γνωστός ιστορικός της επιστήμης φθάνει στις «ψυχροπολεμικές» προσπάθειες του Τζον φον Νιούμαν να φτιάξει τη «μηχανή IAS» (τον πρώτο ηλεκτρονικό υπολογιστή), ξετυλίγοντας ουσιαστικά την ιστορία των μηχανημάτων που σήμερα θεωρούμε τόσο δεδομένα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ