Η Βρετανία χρειάζεται δημοψήφισμα

Ολα τα βρετανικά κόμματα πρέπει να δεσμευτούν στις προγραμματικές τους δηλώσεις πριν από τις εκλογές του 2015 ότι θα διοργανώσουν δημοψήφισμα για τη συμμετοχή της Βρετανίας στην ΕΕ στη διάρκεια της επόμενης Βουλής. Το δημοψήφισμα πρέπει να θέτει μια απλή ερώτηση: Θέλετε η Βρετανία να παραμείνει στην ΕΕ; Μέσα ή έξω. Ναι ή όχι. Μόνο έτσι θα αποφασίσουμε ποιοι είμαστε και πού επιθυμούμε να βρίσκεται η χώρα μας.

Είναι όμως γελοίο να αναλωθούμε σ’ αυτό το θέμα τώρα, ενώ δεν γνωρίζουμε αν και πώς θα σωθεί η ευρωζώνη και συνεπώς πώς θα είναι η Ευρώπη. Αν η ευρωζώνη καταρρεύσει, δεν ισχύει τίποτε απ’ όλα αυτά. Οι ευρωσκεπτικιστές θα πάρουν τη χαλαρή Ευρώπη των ονείρων τους χωρίς να σηκώσουν ούτε το μικρό τους δαχτυλάκι και τότε θα δούμε αν θα τους αρέσει.

Αν η ευρωζώνη σωθεί, αυτό θα γίνει μόνο προχωρώντας σε τραπεζική, δημοσιονομική και συνεπώς αναγκαστικά πολιτική ένωση. Αυτό θα αλλάξει τη φύση της ΕΕ. Και θα δημιουργήσει ερωτήματα, όχι μόνο στη Βρετανία αλλά και στα εννέα ακόμη κράτη-μέλη της ΕΕ που δεν ανήκουν στην ευρωζώνη, για το πώς ο πυρήνας της ευρωζώνης θα σχετίζεται διαρθρωτικά με την ΕΕ των «27». Η πολιτική οικονομία παραμένει στην καρδιά αυτών που κάνει η ΕΕ και ο πυρήνας αυτός, αν ενεργεί και ψηφίζει σαν ένας, θα μπορεί ενδεχομένως να υπαγορεύει όρους στους υπόλοιπους, ακόμη και σε ζητήματα όπως η ενιαία αγορά – όπως η ίδια η ΕΕ κάνει σε χώρες σαν τη Νορβηγία και την Ελβετία, αυτούς τους μικρούς παραδείσους των ονείρων των πιο ακραίων από τους ευρωσκεπτικιστές.

Το να αρχίσουμε τώρα διαπραγματεύσεις για τη σχέση της Βρετανίας με την ΕΕ, όπως ζητεί ο πρώην υπουργός Αμυνας Λίαμ Φοξ και άλλοι Συντηρητικοί βουλευτές, θα ήταν το απόγειο της τρέλας. Ακόμη και ένα πεντάχρονο παιδί θα μπορούσε να το καταλάβει ότι σήμερα είναι η χειρότερη στιγμή για κάτι τέτοιο.

Το σπίτι του γείτονά μας καίγεται. Η γερμανίδα νοικοκυρά, η οποία υποψιαζόμαστε ότι φοράει τα παντελόνια, ο λαλίστατος γάλλος σύζυγος, ο ιταλός μαέστρος που ζει μαζί τους, ο Ισπανός… αρκετά με τα στερεότυπα… τρέχουν με κουβάδες και μάνικες να σβήσουν τη φωτιά. Αυτή την κρίσιμη στιγμή ο γείτονας Ντέιβιντ Κάμερον τους λέει: «Γείτονες, να πούμε δυο κουβέντες για τη μετακίνηση του φράχτη; Μπορείτε επίσης να κόψετε την ακακία σας γιατί ρίχνει φύλλα στην πισίνα μας;». Φανταστείτε την απάντηση.

Ο Κάμερον τα γνωρίζει πολύ καλά όλα αυτά. Τα έλεγε άλλωστε μέχρι την περασμένη εβδομάδα. Σήμερα έχει αναγκαστεί να αλλάξει λίγο τη ρητορική του λόγω του ότι δυσανασχετούν οι ευρωσκεπτικιστές βουλευτές του και απειλείται από το Κόμμα για την Ανεξαρτησία της Βρετανίας (UKIP), το οποίο σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις προσελκύει ευρωσκεπτικιστές ψηφοφόρους από το Συντηρητικό Κόμμα. Για το δημοψήφισμα λοιπόν ο Κάμερον δεν λέει ούτε ναι ούτε όχι. Λέει και ναι και όχι.

Υπάρχει ένας ακόμη καλός λόγος για να περιμένουμε ως μετά τις εκλογές του 2015: η Βρετανία θα διενεργήσει ένα σημαντικό δημοψήφισμα στη θητεία αυτής της Βουλής. Το 2014 οι Σκωτσέζοι θα ψηφίσουν για το αν επιθυμούν να είναι ανεξάρτητοι. Αν ψηφίσουν υπέρ της ανεξαρτησίας, το υποκείμενο και το ρήμα της ερώτησης του δημοψηφίσματος για την ΕΕ θα παραμείνουν τα ίδια αλλά το αντικείμενο – η Βρετανία – θα αλλάξει: θα περιλαμβάνει μόνο την Αγγλία, την Ουαλλία και τη Βόρεια Ιρλανδία. Και θα χρειαστεί ένα γενικότερο συνταγματικό ξέμπλεγμα για τη συμμετοχή δύο νέων κρατών στην ΕΕ.

Συνεπώς, το να βρούμε ποιοι είμαστε είναι μια διαδικασία δύο βημάτων: πρώτα η Βρετανία και μετά η Ευρώπη. Σε μια συζήτηση που είχε μαζί μου πριν από λίγες μέρες ο Νικ Κλεγκ, αναπληρωτής πρωθυπουργός και ηγέτης των Ελεύθερων Δημοκρατών, είπε ότι πρέπει να επικεντρωθούμε στη Βρετανία στη διάρκεια αυτής της Βουλής και στην Ευρώπη στην επόμενη.

Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο ξεκάθαρα στην πράξη. Αν η Ανγκελα Μέρκελ θελήσει μια νέα συνθήκη για την ευρωζώνη, οι βρετανοί ευρωσκεπτικιστές θα υποστηρίξουν ότι αυτό προϋποθέτει δημοψήφισμα.

Η Βρετανία όμως καλά θα κάνει να περάσει τα δύο επόμενα χρόνια διορθώνοντας τον φράχτη με την ΕΕ και όχι προσπαθώντας να τον μετακινήσει, καλλιεργώντας φιλίες τις οποίες θα χρειαστεί στις επικείμενες διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, βοηθώντας όσο μπορεί για να βρεθεί λύση για την ευρωζώνη, οικοδομώντας σχέσεις με όσους δεν ανήκουν στην ευρωζώνη και αντιμετωπίζουν την ίδια προοπτική αποκλεισμού από τα κέντρα λήψης των κρίσιμων αποφάσεων και ναι, πιέζοντας για τις μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται η Ευρώπη.

Θα αποτραβηχτώ τώρα για τέσσερις μήνες για να γράψω ένα βιβλίο. Δραματικές εξελίξεις στην Ευρώπη μπορεί να με φέρουν πίσω. Οχι βεβαίως η σχέση της Βρετανίας με την Ευρώπη, γιατί τίποτε αποφασιστικό δεν πρόκειται να συμβεί σύντομα σ’ αυτόν τον τομέα. Στην πραγματικότητα, η βρετανική δημόσια συζήτηση για την Ευρώπη περιστρέφεται γύρω από τα ίδια ζητήματα, χρόνος μπαίνει, χρόνος βγαίνει, σαν ένας παλιός δίσκος γραμμοφώνου που έχει κολλήσει η βελόνα.