Εκλογές και η ανοιχτή κοινωνία

Οι επερχόμενες εκλογές έχουν ένα κρίσιμο διακύβευμα, το αν θα παραμείνει ή όχι η Ελλάδα μια ανοιχτή κοινωνία ελεύθερα στοχαζόμενων πολιτών που καθορίζουν το μέλλον τους, απαλλαγμένοι από ομφαλοσκοπικές θεωρήσεις και ξενοφοβικούς συνειρμούς. Χρειαζόμαστε την ανοιχτή κοινωνία που απορρίπτει τον αυτοχειριαστικό νέο – εθνικισμό και τις πιο ακραίες εκφάνσεις του, εκείνον που φλερτάρει με την δραχμή και με τα φοβικά σύνδρομα του Νεοέλληνα.

Γιατί όπως δείχνει τις τελευταίες μέρες ο παροξυσμός των ακροτήτων, στην ουσία διακυβεύεται κάτι πολύ περισσότερο από το ψευτοδίλημμα «μνημόνιο ή όχι», διακυβεύεται η ίδια η Δημοκρατία και η ελευθερία.

Παρά την βαθιά κρίση θα πρέπει να ξαναδούμε την Ελλάδα όχι ως υποβαθμισμένη επαρχία της ΕΕ που κινδυνεύει από έναν γεωοικονομικό εξοστρακισμό αλλά ως δυναμική παρουσία σε μια υπό διαμόρφωση πολιτική Ευρώπη. Η μακροχρόνια υπέρβαση της κρίσης προαπαιτεί τη ρεαλιστική αντίληψη της κατεύθυνσης της ασθμαίνουσας Ευρώπης. Ιδιαίτερα τώρα που οι ηγέτες της ευρωζώνης αναγκάζονται κάτω από τη πίεση των καταστάσεων να προωθήσουν με μεγάλα βήματα την δημοσιονομική και την τραπεζική ένωση που προοιωνίζουν την πολιτική Ευρώπη ως την μόνη που μπορεί να αποτελέσει σοβαρό αντίβαρο στην κρίση. Γι’ αυτό το λόγο θα είναι ιστορικό ατόπημα αν σε αυτή την συγκυρία η Ελλάδα δεν βρίσκεται δυναμικά παρούσα στη μεγάλη αναδιάταξη της αρχιτεκτονικής της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης.

Η αντιμετώπιση των παρακάτω θεμάτων καθίσταται επιτακτική και σε αυτά θα πρέπει να εστιαστεί όλη η δύναμη που διαθέτει η κοινωνία:

α) Μια κυβέρνηση προ – ευρωπαϊκών δυνάμεων με αξιόπιστο πρωθυπουργό βαθύ γνώστη της ευρωπαϊκής και της διεθνούς πραγματικότητας που θα μπορέσει να σταθεροποιήσει την οικονομία μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ευρωζώνη

β) η εκ βάθρων μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος και

γ) η κινητοποίηση νέων πνευματικών και πολιτιστικών δυνάμεων.

Η Ελλάδα βιώνει για πρώτη φορά μια συστημική κρίση που κονιορτοποεί τα οικονομικά ιδεολογήματα, αποτελειώνει αναχρονιστικούς θεσμούς, δείχνει την ένδεια των πολιτικών που εφαρμόστηκαν και αναδεικνύει το λιλιπούτειο και συχνά μικρόνοο ανάστημα αυτών που κάποτε μεσουράνησαν στο κοινωνικό φαντασιακό. Οι δείκτες της πολιτικής πυξίδας έσπασαν, οι κώδικες πολιτικοκοινωνικής αναφοράς διαμελίστηκαν. Μαζί με την κατάρρευση του οικονομικού συστήματος αποσταθεροποιείται το ιδεολόγημα της ελληνικής ιδιαιτερότητας, βολικό για να δικαιολογεί τις υπερβολές ενός περιούσιου λαού και του πελατειακού του συστήματος. Ιδεολόγημα του οποίου οι ακραίες εκφάνσεις οδήγησαν σε σχιζοφρενικές καταστάσεις κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης: από τη μια, την ιλιγγιώδη δανειακή εξάρτηση του κράτους για την τροφοδοσία της κατανάλωσης και από την άλλη την κατ’ επίφαση διεκδίκηση της εθνικής ανεξαρτησίας. Σε κάθε περίπτωση θα χρειαστεί μακροχρόνια περίοδος διαρθρωτικών αλλαγών συναρτημένων με στέρεα αναπτυξιακή υποδομή.

Β) Η Πολιτική

Οι τελευταίες μέρες μας μαθαίνουν ότι άλλο είναι η προεκλογική εκστρατεία και άλλο η ουσιαστική διακυβέρνηση της χώρας σε περίοδο κρίσης. Αιτούμενο είναι ένας ιστορικός συμβιβασμός για μια κυβέρνηση με ένα πολιτικό πρόγραμμα που θα μπορέσει να διαρκέσει όσο χρειάζεται για βγει η χώρα από την κρίση. Ο γόνιμος συμβιβασμός, που αποτελεί την πεμπτουσία της πολιτικής τέχνης, είναι αναγκαίος για να διαχειρισθούμε με ευθύνη και προοπτική κυρίως ό,τι μας χωρίζει.

Τα πολιτικά αιτήματα χρειάζονται την ιεράρχηση τους.

α) Εμπέδωση του κράτους δίκαιου με αιχμή την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Έτσι, δεν μπορεί να εξαρτάται η προαγωγή των Αεροπαγιτών από τον εκάστοτε Υπουργό Δικαιοσύνης. Για την εμπέδωση του αισθήματος δικαιοσύνης δεν πρέπει να προσδοκούμε μοιρολατρικά τις μακροχρόνιες θεσμικές συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Μπορούμε να εξαλείψουμε άμεσα μεγάλες εξόφθαλμες αδικίες που μαστίζουν την κοινωνία και κρατούν δέσμιο και παροπλισμένο ό,τι πιο ικανό δυναμικό έχει η χώρα.

β) Χρειάζεται να ισορροπήσουμε τη βαθεία διαταραγμένη σχέση των τριών εξουσιών. Βουλή και Δικαιοσύνη έχουν μεταβληθεί σε ισχνούς θεράποντες της εκτελεστικής εξουσίας, αν όχι μόνο του ενός που αναδεικνύεται Πρωθυπουργός. Πρέπει να θεσπίσουμε θεσμικά αντίβαρα αναβαθμίζοντας την θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας ώστε να μπορεί τουλάχιστον σε μεγάλες κρίσεις να διαδραματίζει ένα ενισχυμένο θεσμικό ρόλο. Άριστη η πρόταση για ασυμβίβαστο νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας, υπουργού και βουλευτή, αρκεί να υλοποιηθεί άμεσα. Επιπλέον, είναι αναγκαίες οι θεμελιακές αλλαγές στα πολιτικά κόμματα όπου ατροφεί το νόημα και η ουσία της δημοκρατίας. Είναι ζωτικό για το δημοκρατικό βίο να χειραφετηθεί η κοινωνία των πολιτών από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του κομματικού κράτους.

γ) Είναι ανάγκη να αρθρώσουμε εκ νέου τη σχέση μας με τη ΕΕ όπου διαμορφώνεται ένα νέο πλαίσιο ζωτικής αλληλεξάρτησης μεταξύ των εθνικών κρατών και των Ευρωπαϊκών οργάνων. Αυτό προϋποθέτει ένα νέο δόγμα εθνικής κυριαρχίας. Η Ευρώπη αντιλαμβάνεται ότι η παρούσα κρίση είναι βαθύτατα πολιτική, είναι κρίση πολιτικής οικονομίας και όχι μόνο αγορών. Το αίτημα των επόμενων μηνών και ετών είναι το πώς θα εξισορροπήσουμε τη σχέση πολιτικής εξουσίας [σε εθνικό, Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο] και αγορών. Η ΕΕ χτίζει το πιο αξιόπιστο πρόχωμα στην καλπάζουσα επέλευση των αγορών. Στον καιρό της παγκοσμιοποίησης η ΕΕ αποτελεί το μεγαλύτερο κεκτημένο στη σφαίρα της πολιτικής και πρόχωμα σε όποιους κινδύνους πηγάζουν από αυτή.

Ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά προβλήματα της χώρας είναι το χαμηλό επίπεδο πολιτικού στοχασμού και διαλόγου. Γι’ αυτό χρειάζεται να βγουν από την χειμαζόμενη πνευματική ενδοχώρα καινούργιες δυνάμεις με καινοτόμες ιδέες που θα ανατρέψουν την καθοδική πορεία. Χρειαζόμαστε ενεργούς διανοούμενους που θα βρουν το πραγματικό δημόσιο ρόλο τους. Όχι ως απόστολοι μιας διατεταγμένης κομματικής αισιοδοξίας που ονειρεύονται οφίτσια αλλά ως δημεγέρτες και διαμορφωτές ενός νέου δημοκρατικού ήθους. Όχι μόνο ως οιονεί εμπειρογνώμονες αλλά ικανοί να θέτουν τα θεμελιακά προβλήματα της κοινωνίας ενώνοντας πολιτικούς και πνευματικούς παρασάγγες. Η κοινωνία έχει ανάγκη εκείνους που μπορούν να δουν μακρύτερα από τα καθημερινά.

Ωστόσο μη γελιόμαστε, ένα κατεστημένο τριτοκοσμικής κοπής («περιφέρεια») στην πιο Γκραμσιανή εκδοχή] θα δίνει μάχες οπισθοφυλακής και θα σκαρφίζεται ό,τι μπορεί για να επιβιώσει ακόμη και πάνω στα ερείπια. Σαν κορυφαία πρόκληση του καιρού μας οι εκλογές ανανεώνουν το αίτημα μιας ανοιχτής κοινωνίας που είναι διαμετρικά αντίθετη στο κοσμοείδωλο που έφερε την Ελλάδα στην χρεοκοπία.