Όταν οι Δημοκρατίες συγκρούονται

Η πολυπολική φύση του διεθνούς συστήματος σήμερα θα γίνει για ακόμη μία φορά εμφανής στην επερχόμενη σύνοδο των G – 20 στο Λας Κάμπος στο Μεξικό (18-19 Ιουνίου). Τα παγκόσμια προβλήματα πλέον δεν επιλύονται, οι κρίσεις δεν είναι διαχειρίσιμες, οι παγκόσμιοι κανόνες οριοθετημένοι και δεν εφαρμόζονται με τον παραδοσιακό τρόπο, από λίγες, κυρίως δυτικές δυνάμεις.

Πρώιμες μεγάλες και μεσαίες δυνάμεις, όπως η Ινδία, η Βραζιλία, η Ινδονησία, η Νότιος Κορέα, η Τουρκία και η Νότιος Αφρική, απαιτούν να ακούγεται η άποψή τους. Κάποιες από αυτές τις δυνάμεις είναι ακόμη αναδυόμενες οικονομίες. Πολιτικά, ωστόσο, οι περισσότερες έχουν περάσει το κατώφλι που εμπόδιζε την πρόσβασή τους στους διεθνείς μηχανισμούς λήψης αποφάσεων.

Τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ακόμη υπεραμύνονται του δικαιώματός τους να ασκούν βέτο και η στρατιωτική τους ισχύς είναι ασύγκριτη. Αλλά πια δεν έχουν τους απαραίτητους πόρους, δικαιοδοσία και νομιμότητα για να αντιμετωπίσουν τις παγκόσμιες προκλήσεις ή κρίσεις από μόνα τους. Ο διπολισμός είναι στοιχείο του παρελθόντος και δύσκολα θα ξανακάνει την εμφάνισή του με ένα σινο -αμερικανικό G-2. Είναι επίσης εξίσου δύσκολο κάποια ομάδα κρατών, όπως η G – 7 ή η G – 8, να αποκτήσει ξανά ημιηγεμονική θέση. Ακόμη και το G – 20 στην τρέχουσα σύνθεσή του δεν αντιπροσωπεύει τις δυνάμεις που μπορούν να διαμορφώσουν τον 21ο αιώνα.

Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ιαπωνία και άλλα μέλη της «παλαιάς Δύσης», τα καλά νέα είναι ότι οι περισσότερες από τις αναδυόμενες δυνάμεις που παίρνουν θέση για έναν πιο ενεργό παγκόσμιο ρόλο είναι επίσης δημοκρατίες. Μεταξύ των G -20, μόνο δύο χώρες – η Κίνα και η Σαουδική Αραβία – ανοιχτά δεν επιθυμούν φιλελεύθερες δημοκρατίες, ενώ μία τρίτη, η Ρωσία, έχει εξελιχθεί σε μία απολυταρχία με δημοκρατική βιτρίνα. Τα όχι και τόσο καλά νέα είναι ότι αυτές οι νέες δημοκρατικές δυνάμεις δεν μοιράζονται την ίδια πολιτική ατζέντα με την «παλαιά Δύση».

Για παράδειγμα, διαφέρουν στις πολιτικές για το κλίμα, αντιμετωπίζοντάς τις ως απειλή για την ανάπτυξη. Παρομοίως, ενώ οι νέες μεσαίες και μεγάλες δυνάμεις δεν συμφωνούν πάντα, γενικά είναι πιο επιφυλακτικές ως προς τις διεθνείς κυρώσεις και τις στρατιωτικές επεμβάσεις. Επιπροσθέτως, κάποια από τα πλέον σημαντικά από αυτά τα κράτη, διαφέρουν ριζικά με τις Ηνωμένες Πολιτείες, και συχνά με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ως προς τη σωστή αντιμετώπιση των περιφερειακών συγκρούσεων, ειδικά στη Μέση Ανατολή.

Το 2010, οι Ηνωμένες Πολιτείες συγκρούστηκαν σε διπλωματικό επίπεδο με τη Τουρκία και τη Βραζιλία σχετικά με το πώς θα έπρεπε να επιλυθεί το πρόβλημα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Χωρίς να το παραδεχθεί ανοιχτά, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενοχλήθηκαν από το γεγονός ότι αυτά τα δύο κράτη προσπάθησαν να διαδραματίσουν τον δικό τους ρόλο στη διένεξη. Ένα βασικό στοιχείο του σημερινού παγκοσμιοποιημένου, πολυπολικού κόσμου, είναι ότι οι κοινές δημοκρατικές αξίες δεν εγγυώνται συμφωνία στα σημαντικά ζητήματα της διεθνούς πολιτικής.

Όσο περισσότερες δημοκρατίες υπάρχουν, τόσες περισσότερες συγκρούσεις συμφερόντων και διαφωνίες θα κάνουν την εμφάνισή τους μεταξύ των δημοκρατικών χωρών. Δεν υπάρχει σημαντικός λόγος οργισμένης αντίδρασης όταν η Τουρκία, η Βραζιλία και η Νότιος Αφρική θέτουν διαφορετικές προτεραιότητες από εκείνες της Ευρώπης ή των Ηνωμένων Πολιτειών, ή έχουν διαφορετική θέση ως προς το ζήτημα της αραβο – ισραηλινής αντιπαράθεσης, το Ιράν, την εξωτερική βοήθεια, την προαγωγή της δημοκρατίας ή την προστασία του περιβάλλοντος.

Με άλλα λόγια, η διεθνής τάξη γίνεται πιο πλουραλιστική. Το έργο των καθιερωμένων δυτικών δημοκρατιών είναι να αποδεχθούν και να αντεπεξέλθουν σε αυτές τις «δημοκρατικές διαφορές» στο διεθνές επίπεδο και να αναζητήσουν πολυπολικές συμμαχίες προκειμένου να διαχειριστούν ή να επιλύσουν προβλήματα.