Πράσινη ανάπτυξη για τη ναυτιλία

Τα πλοία πάντα ήταν το πιο «πράσινο» μεταφορικό μέσον, κάτι που ίσως δεν είναι γνωστό στο ευρύ κοινό. Παρ’ όλο που το 90% των παγκοσμίων μεταφορών εκτελείται διά θαλάσσης, τα πλοία ευθύνονται για μόλις το 10% των εκπομπών καυσαερίων απ’ όλα τα μεταφορικά μέσα και για λιγότερο από το 2% των παγκοσμίων εκπομπών ρύπων απ’ όλες τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες (π.χ. εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, βιομηχανίες κ.λπ.). Συγκρινόμενα δε με άλλα μέσα μεταφοράς παράγουν 30 φορές λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα (CO2) από τα αεροπλάνα και πέντε φορές λιγότερο CO2 από τα τρένα και φορτηγά αυτοκίνητα (ανά τόνο μεταφερόμενου φορτίου – βλ. γράφημα). Επίσης η αποδοτικότητα των πλοίων σε σχέση με την κατανάλωσή τους σε καύσιμο είναι πολύ μεγαλύτερη από τα άλλα μεταφορικά μέσα. Με την ίδια ποσότητα καυσίμου, ένας τόνος φορτίου μεταφέρεται τρεις φορές μακρύτερα με πλοίο παρά με τρένο, 10 φορές μακρύτερα απ’ ό,τι με φορτηγό και 80 φορές μακρύτερα απ’ ό,τι με αεροπλάνο. Παρ’ όλα αυτά οι φωτογραφίες φουγάρων πλοίων που εκπέμπουν πυκνό μαύρο καπνό είναι το στερεότυπο που επικρατεί.

Το καύσιμο και η μισθοδοσία του πληρώματος ήταν πάντα τα δύο μεγαλύτερα έξοδα στη διαχείριση κάθε πλοίου. Είναι φυσικό λοιπόν οι πλοιοκτήτες ανέκαθεν να προσπαθούν να μειώσουν την κατανάλωση καυσίμου (το οποίο σημαίνει μείωση των βλαβερών εκπομπών καυσαερίων). Σε εποχές χαμηλών ναύλων και ακριβού πετρελαίου τα πλοία «κόβουν» ταχύτητα, καθώς αυτό εξοικονομεί πετρέλαιο. Επίσης συμφέρει οι γάστρες και οι προπέλες να καθαρίζονται συχνότερα για μείωση της αντίστασης του πλοίου. Αλλά αυτά είναι διαχειριστικά μέτρα, αφού το πλοίο έχει ήδη κατασκευαστεί.

Πάντα υπήρχαν τρόποι καλύτερου σχεδιασμού και εξοπλισμού των πλοίων για μειωμένη κατανάλωση, αλλά αυτό κόστιζε κάτι παραπάνω στα ναυπηγεία. Την τελευταία δεκαετία που το θέμα της υπερθέρμανσης του περιβάλλοντος πήρε διαστάσεις, ο Διεθνής Οργανισμός Ναυτιλίας (ΙΜΟ – τμήμα του ΟΗΕ για τις θαλάσσιες μεταφορές) άρχισε να επεξεργάζεται νέους κανονισμούς για πλοία με στόχο τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που είναι το πιο κοινό αέριο του θερμοκηπίου.

Παλαιότερα, όταν π.χ. το φαινόμενο της όξινης βροχής ήταν στο επίκεντρο, εκπονήθηκαν κανονισμοί περιορισμού της περιεκτικότητας θείου στο καύσιμο και περιορισμού των εκπομπών οξειδίου του αζώτου.

Για το CO2 ο ΙΜΟ επικεντρώθηκε σε τρεις δέσμες μέτρων. Η πρώτη αφορά τον καλύτερο (πιο ενεργειακό) σχεδιασμό των πλοίων από τα ναυπηγεία, η δεύτερη την πιο ενεργειακή διαχείριση των πλοίων από τους πλοιοκτήτες και η τρίτη τα λεγόμενα αγορανομικά μέτρα (π.χ. «πράσινος» φόρος στα καύσιμα, από τα έσοδα του οποίου μπορεί να χρηματοδοτηθεί έρευνα, αλλά και να βοηθηθούν οι αναπτυσσόμενες χώρες σε περιβαλλοντικά θέματα). Οι κανονισμοί αυτοί, που τώρα βρίσκονται στην τελική διαμόρφωση, πρόκειται να επιφέρουν αλλαγές στον σχεδιασμό και στη λειτουργία των πλοίων. Αλλά το όλο εγχείρημα δεν είναι καθόλου απλό. Είναι τεχνικά πολύπλοκο, πολλές φορές αντιβαίνει στην ασφάλεια και τα διάφορα αντικρουόμενα συμφέροντα κατευθύνουν τους κανονισμούς εκεί που τους βολεύει.