Αμήχανοι Ευρωπαίοι στο γήπεδο της Ουκρανίας

Θα πρέπει άραγε οι ευρωπαίοι ηγέτες να παραστούν στους ποδοσφαιρικούς αγώνες στην Ουκρανία, στο πλαίσιο του Eυρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου 2012 που ξεκινάει αυτή την εβδομάδα; Ή θα πρέπει να τους μποϊκοτάρουν σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την πολιτική φυλάκιση της ηγέτιδος της αντιπολίτευσης Γιούλια Τιμοσένκο, για τη μαφιόζικου τύπου διαφθορά που δηλητηριάζει τη χώρα και για τον βίαιο ρατσισμό των φιλάθλων; Μήπως θα πρέπει μεν να παρευρεθούν αλλά να επιμείνουν να συναντήσουν την Τιμοσένκο ή να προβούν σε κάποια άλλη χειρονομία διαμαρτυρίας;

Ολα έμοιαζαν τόσο διαφορετικά πριν από πέντε χρόνια, όταν η Πολωνία και η Ουκρανία κέρδιζαν τη διοργάνωση του Euro 2012. Η Ουκρανία ακόμη ταυτιζόταν με την «πορτοκαλί επανάσταση». Η ελπίδα ήταν ότι το Euro 2012 θα ενθάρρυνε τη χώρα να ακολουθήσει την Πολωνία σε μια επιτυχημένη «επιστροφή στην Ευρώπη». Η Ουκρανία όμως σταθερά βάδιζε προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Σύμφωνοι, η Τιμοσένκο δεν είναι κανένας άγγελος αλλά η στημένη δίκη της και η φυλάκισή της στο Χάρκοβο, μία από τις πόλεις που φιλοξενούν το Euro 2012, αποτελούν υπόδειγμα καθαρής πολιτικής βίας. Η ουκρανή πολιτική αναλύτρια Μικόλα Ριαμπτσούκ λέει ότι ο πρόεδρος Βίκτορ Γιανούκοβιτς επιδιώκει «εκδίκηση μαφιόζικου τύπου».

Το να ακούει κανείς τον Γιανούκοβιτς να δικαιολογεί τη φυλάκιση με όρους κράτους δικαίου και ανεξάρτητης δικαιοσύνης είναι σαν να ακούει έναν homo sovieticus που δεν είναι καν καλός στα ψέματα. Σε προγενέστερες ιδιωτικές συνομιλίες του με πολωνούς και άλλους ευρωπαίους ηγέτες διαβεβαίωνε ότι θα άλλαζε τον νόμο ή θα έβρισκε κάποια λύση στο θέμα της Τιμοσένκο – οπότε γνώριζε, και εμείς γνωρίζαμε ότι γνώριζε, και εκείνος γνώριζε ότι εμείς γνωρίζαμε ότι γνώριζε, ότι καταφανώς έλεγε ψέματα.

Μήπως ήταν τα ψέματα ενός ολιγάρχη; Κανείς δεν ξέρει πόσο η αποτυχία του Γιανούκοβιτς να τηρήσει τις υποσχέσεις του αντανακλά τον φόβο του να εξοντώσει μια πολιτικό αντίπαλο ή την προσωπική εχθρότητα του Ντμίτρι Φιρτάς – ενός από τους μεγαλύτερους χρηματοδότες του προέδρου – προς την Τιμοσένκο.

Ηταν η εταιρεία RosUkrEnergo του Φιρτάς αυτή που – συγχωρήστε τα… ουκρανικά μου – «ξεσκίστηκε» από τη συμφωνία φυσικού αερίου με τον Βλαντίμιρ Πούτιν για την οποία η Τιμοσένκο βρίσκεται στη «στενή». Ακόμη πιο σοβαρό από το βρώμικο παρελθόν και τη βρώμικη εκδίκηση είναι το βρώμικο παρόν. Ευρωπαίος αξιωματούχος σχολιάζει ανώνυμα ότι πρόκειται πράγματι για μια χώρα σε μεταβατική περίοδο: από την ολιγαρχική οικονομία στη μαφιόζικη. Σύμφωνα με τη σχετική λίστα του «Forbes», ο μεγαλύτερος γιος του Γιανούκοβιτς, Ολεξάντρ, που φέρεται να είναι οδοντίατρος, έχει περιουσία περίπου 99 εκατ. δολάρια. Ακόμη και με αμερικανικά πρότυπα αυτό τον καθιστά τον ακριβότερο οδοντίατρο του κόσμου. Αλλά φυσικά είναι και επιχειρηματίας και όλα αυτά τα χρήματα μπορεί να είναι προϊόν προσωπικού μόχθου και απαράμιλλης διορατικότητας.

Ο πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ δήλωσε ότι είχε πείσει «σχεδόν όλους» τους ευρωπαίους ηγέτες να δώσουν το «παρών» στους αγώνες της Ουκρανίας και της Πολωνίας. Και ενώ οι περισσότεροι ευρωπαίοι ηγέτες κλείνουν τις θέσεις τους, οι πρόεδροι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου είπαν ότι δεν θα πάνε. Τόσο ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ όσο και ο γερμανός πρόεδρος Γιοάχιμ Γκάουκ έχουν αφήσει να εννοηθεί ότι επίσης δεν θα πάνε. Το πολωνικό επιχείρημα είναι ότι δεν μπορούν να μποϊκοτάρουν ένα πρωτάθλημα στο οποίο είναι συνδιοργανωτές.

Επίσης λένε ότι πρέπει να βρεθεί το μέτρο, τόσο συμβολικό όσο και πρακτικό, προκειμένου να διαχωριστεί ο Γιανούκοβιτς από την Ουκρανία. Μερικοί Ουκρανοί συμφωνούν. «Μποϊκοτάρετε τον Γιανούκοβιτς, όχι τους Ουκρανούς!» γράφει ο διακεκριμένος ιστορικός και σχολιαστής Γιάροσλαβ Χριτσάκ.

Το πρόβλημα είναι πώς κάνεις τον διαχωρισμό μεταξύ ενός νταή προέδρου και μιας ευγενούς χώρας; Πηγαίνοντας στους αγώνες αλλά μη χαιρετώντας τον Γιανούκοβιτς; Το διπλωματικό πρωτόκολλο δύσκολα θα επέτρεπε κάτι τέτοιο. Πηγαίνοντας αλλά παραχωρώντας μια συνέντευξη Τύπου στην οποία τονίζεις την υπόθεση της Τιμοσένκο και το πρόβλημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της διαφθοράς στην Ουκρανία; Ωραία, αλλά πόσα από αυτά θα παρακολουθήσει ο μέσος Ουκρανός στην τηλεόραση; Ή μήπως πηγαίνοντας με την προϋπόθεση να συναντήσεις την Τιμοσένκο;

Δεν υπάρχει κάποιος παγκόσμιος κανόνας που να καθορίζει το εάν ή όχι πρέπει να γίνεται μποϊκοτάζ σε ένα συγκεκριμένο αθλητικό ή πολιτιστικό γεγονός, είτε πρόκειται για το Euro 2012, για τους Ολυμπιακούς του Πεκίνου είτε για τον πρόσφατο διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision στο ακόμη πιο καταπιεστικό και πιο διεφθαρμένο Αζερμπαϊτζάν. Εξαιτίας της συνδιοργανώτριας Πολωνίας δεν γίνεται να υπάρξει κοινή ευρωπαϊκή θέση σε αυτό. Γι’ αυτό κάθε ηγέτης θα πρέπει να αποφασίσει από μόνος του.