Σχεδόν 12 χρόνια μετά την ανατροπή του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, η Σερβία μοιάζει να βιώνει την ησυχία που προηγείται της πολιτικής καταιγίδας. Στις τριπλές εκλογές – προεδρικές, κοινοβουλευτικές και δημοτικές –, που διεξάγονται σήμερα, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια πώς θα εκφραστεί στις κάλπες η αγωνία των Σέρβων για το μέλλον της χώρας τους. Οποιος και αν εκλεγεί, θα τεθεί επικεφαλής μιας χώρας γονατισμένης, με μειωμένη εθνική κυριαρχία, φαινομενικά αδιέξοδη οικονομία βασισμένη στον δανεισμό, όπου οι πληγές του εμφυλίου είναι ακόμη εμφανείς και όπου η ανεργία και η ανέχεια μαστίζουν τον πληθυσμό.

Για πρώτη φορά ίσως, εκείνο που απασχολεί περισσότερο σε αυτές τις εκλογές δεν είναι η υπεράσπιση των σέρβων μειονοτικών του Κοσσυφοπεδίου, η αέναη διαμάχη με τη Βοσνία, ούτε καν η προοπτική της ένταξης της Σερβίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά οι απαραίτητες κοινωνικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, η προσέλκυση ξένων επενδυτών και η διατήρηση έστω του αναιμικού ρυθμού ανάπτυξης της χώρας.

Οι μισθοί στατιστικά φαίνονται να παραμένουν σταθεροί και σε ορισμένες περιπτώσεις να σημειώνουν μικρή αύξηση, όμως στην πραγματικότητα η αγοραστική δύναμη των πολιτών έχει μειωθεί κατά 15%-20% σε δύο χρόνια, δεδομένης της ανόδου του πληθωρισμού. «Από εκεί που είχαμε σημαντική βαριά βιομηχανία, τώρα έχουμε φθάσει στο σημείο να εισάγουμε ό,τι χρειαζόμαστε, όχι μόνο σε επίπεδο, π.χ., ηλεκτρικών συσκευών, αλλά και τροφίμων, πράγμα πρωτάκουστο για τη χώρα. Στη λαϊκή βρίσκει κανείς σκόρδα από την Κίνα και φασόλια από τη Χιλή» μας εξηγεί ο έμπειρος σέρβος δημοσιογράφος Σλόμπονταν Μάρκοβιτς, που είχε δουλέψει για χρόνια ως ανταποκριτής στην Αθήνα.
Για την κατάσταση ευθύνεται από τη μία η αποβιομηχάνιση της χώρας και οι ανεπιτυχείς ιδιωτικοποιήσεις σημαντικών κρατικών επιχειρήσεων και από την άλλη η ερήμωση της υπαίθρου. Εργάτες, εσωτερικοί μετανάστες, γυρεύουν δουλειά στις πόλεις, στον τομέα των υπηρεσιών και του εμπορίου, κινούμενοι τελικά σε γκρίζα ζώνη: δουλεύουν ανασφάλιστοι, περιστασιακά ή εκ περιτροπής.
Η ανεργία κυμαίνεται επισήμως γύρω στο 23%, αλλά ανεπισήμως ξεπερνά το 40% και χτυπάει πρωτίστως τους νέους και όσους είναι πάνω από 45 ετών. Παράλληλα, το κόστος των συντάξεων είναι τεράστιο και οδηγεί την οικονομία σε μια μαύρη τρύπα. Σε μια χώρα επτά εκατομμυρίων, με περίπου ένα εκατομμύριο εργαζομένους, υπάρχουν 2,5 εκατομμύρια συνταξιούχοι.
Με μέσο μισθό γύρω στα 340 ευρώ, αλλά με την τιμή της βενζίνης κοντά στο 1,5 ευρώ το λίτρο και την τιμή του ψωμιού από 0,70 ως 1,20 ευρώ, οι Σέρβοι πολύ δύσκολα τα βγάζουν πέρα.
Προεκλογικά οι υποψήφιοι όλων των κομμάτων υπόσχονταν από τη μία να ξαναζωντανέψουν την ύπαιθρο – φωτογραφίζονταν ανάμεσα σε αγελάδες και καφάσια με φράουλες -, και από την άλλη επισκέπτονταν τα απομεινάρια παλαιών βιομηχανιών και υπόσχονταν ότι θα φέρουν επενδυτές.
«Υπάρχουν κάποια συμβόλαια για μικρές επενδύσεις. Με 30 – 200 νέες θέσεις εργασίας δεν σώζονται οι Σέρβοι. Αν η Σερβία ήταν μια πιο ώριμη και πολιτικά οργανωμένη κοινωνία, θα έλεγα ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας σοβαρής κοινωνικής έκρηξης. Εδώ όμως τα συνδικάτα είναι διαλυμένα και δεν υπάρχει κοινωνικός ιστός με την έννοια που υπάρχει στην Ελλάδα» λέει ο Μάρκοβιτς.
Πώς θα αντιδράσουν σήμερα οι Σέρβοι; Τα δύο μεγάλα κόμματα, το φιλοευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό Δημοκρατικό Κόμμα (DS) και το συντηρητικό Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα (SNS), μοιράζονται την εξουσία εδώ και 12 χρόνια, αλλά έχουν χάσει σημαντικά την επιρροή και την αξιοπιστία τους. Πολλοί αναμένεται να ψηφίσουν μικρότερα κόμματα, όπως το ευρωσκεπτικιστικό Δημοκρατικό Κόμμα της Σερβίας με επικεφαλής τον πρώην πρόεδρο της Γιουγκοσλαβίας Βόισλαβ Κοστούνιτσα.
Το DS και το SNS μάλλον δύσκολα θα σχηματίσουν αυτοδύναμη κυβέρνηση. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι στις βουλευτικές εκλογές θα κόψει πρώτη το νήμα η αντιπολίτευση, ενώ στον δεύτερο γύρο των προεδρικών ενδεχομένως να μονομαχήσουν ο ακροδεξιός (αλλά υπέρ της ΕΕ…) Τόμισλαβ Νίκολιτς και ο νυν πρόεδρος, ο ηγέτης του DS Μπορίς Τάντιτς.

Σλόμπονταν Μάρκοβιτς, αρχισυντάκτης του πρακτορείου Beta
«Η ελληνική κρίση άλλαξε τη γνώμη μας για την ΕΕ»
Για το φθίνον ευρωπαϊκό ιδεώδες και την καταρρέουσα οικονομία που επισκιάζει ακόμη και τα άλλοτε φλέγοντα ζητήματα εθνικού ενδιαφέροντος μιλάει στο «Βήμα» ο Σλόμπονταν Μάρκοβιτς, αρχισυντάκτης του σερβικού ειδησεογραφικού πρακτορείου Beta.

Τι ρόλο παίζει για τους Σέρβους η ευρωπαϊκή προοπτική;
«Οι Σέρβοι θέλουν ακόμη να μπουν στην ΕΕ, αυτό όμως συμβαίνει επειδή δεν βλέπουν από πού αλλού θα μπορούσαν να βοηθηθούν. Η ελληνική κρίση αποτέλεσε μείζον γεγονός για τη Σερβία και άλλαξε την άποψη των πολιτών για την ΕΕ, όχι μόνο επειδή βρισκόμαστε στην ίδια γειτονιά, αλλά και επειδή είδαν με ποιον τρόπο αυτή αντιμετωπίστηκε από τους ισχυρούς της εταίρους. Το ποσοστό των φιλοευρωπαίων έχει πέσει από το 75% στο 54%. Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ως τώρα υπήρχε σημαντική προπαγάνδα εναντίον της ΕΕ από πολλούς φορείς. Ακόμη και οι πολιτικοί που τάσσονταν υπέρ της ένταξης δεν πολυπίστευαν σε αυτήν. Αφότου ανακηρύχθηκε επισήμως η χώρα τον Μάρτιο υποψήφιο κράτος-μέλος, άρχισαν οι φιλοευρωπαίοι να τα ποντάρουν όλα προς αυτή την κατεύθυνση».

Εν όψει των εκλογών, η εθνικιστική ρητορική θα φέρει ψήφους στα κόμματα;
«Οχι, εδώ ο κόσμος εστιάζει σε αυτά που πονάνε αληθινά. Δηλαδή στην ανεργία και στη φτώχεια. Εθνικιστικές τάσεις εμφανίζονται κυρίως στη Δεξιά, στο Δημοκρατικό Κόμμα της Σερβίας και στο Ριζοσπαστικό Κόμμα. Ωστόσο οι εθνικιστικές κορόνες και οι μεγάλες ιδέες βρίσκονται σε δεύτερη μοίρα εδώ και μήνες και έμφαση δίδεται στην πραγματική ζωή. Ο κόσμος δεν ασχολείται με τα πολιτικά «σόου». Για τον λαό το θέμα είναι πώς θα καταφέρει να βγάλει τον μήνα».
Μαρασμός
* Εξαρση ψυχικών παθήσεων και μεγάλη κατανάλωση ψυχοφαρμάκων σημειώνονται στη Σερβία. Από τη μία όσοι υποφέρουν από μεταπολεμικά σύνδρομα τα μεταφέρουν στο προσωπικό τους περιβάλλον, από την άλλη οι νέοι εμφανίζουν τεράστια ποσοστά εγκληματικότητας.
* Η επίσημη ανεργία κυμαίνεται στο 23%, όμως η πραγματική ξεπερνά το 40%. Ο κατασκευαστικός κλάδος μοιάζει νεκρός: εφέτος σε ολόκληρη τη Σερβία ανεγείρονται μόλις 3.000 διαμερίσματα και σπίτια – το μικρότερο νούμερο που έχει καταγραφεί ποτέ.
* Στις περιοχές της σερβικής μειονότητας του de facto «ανεξάρτητου» Κοσσυφοπεδίου θα διεξαχθούν μόνο βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, υπό την αιγίδα του ΟΑΣΕ. Δύο σερβικοί δήμοι θα διεξαγάγουν και δημοτικές εκλογές, οι οποίες όμως δεν είναι αναγνωρισμένες.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ