ΤΟ ΒΗΜΑ – The Project Syndicate
Πολλή κουβέντα γίνεται σήμερα για τα ελλείμματα της Ευρώπης, και για την ανάγκη να διορθωθούν. Οι επικριτές μιλάνε για τα τεράστια ελλείμματα των κυβερνήσεων. Αναφέρουν τα χρόνια εξωτερικά ελλείμματα των χωρών της νότιας Ευρώπης.
Επισημαίνουν τα θεσμικά ελλείμματα της ευρωζώνης, που έχει ένα ενιαίο νόμισμα και μια Κεντρική Τράπεζα, αλλά κανένα από τα άλλα στοιχεία που θα εξασφάλιζαν την καλή λειτουργία της νομισματικής ένωσης.
Φυσικά, σε όλους αυτούς τους τομείς, οι επικριτές έχουν κάποιο δίκιο. Αλλά κανένα από αυτά δεν είναι το έλλειμμα που έχει την πραγματική σημασία. Το έλλειμμα που εμποδίζει την Ευρώπη να βγει από την κρίση της είναι ένα έλλειμμα εμπιστοσύνης.
Πρώτον, υπάρχει ελλειμματική εμπιστοσύνη ανάμεσα στους εθνικούς ηγέτες και τους πολίτες των χωρών τους. Το είδαμε αυτό πιο καθαρά στην περίπτωση του πρώην πρωθυπουργού της Ιταλίας Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο οποίος, ευτυχώς, τέθηκε στο περιθώριο της πολιτικής σκηνής.
Αλλά ακόμη και οι πιο γενναίοι ευρωπαίοι ηγέτες, όπως ας πούμε η καγκελάριος της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ, έχουν χάσει την εμπιστοσύνη των οπαδών τους, επειδή λένε ένα πράγμα σήμερα και το εντελώς αντίθετο αύριο.
Δεν υπάρχει τίποτε χαριτωμένο σε αυτό. Το γεγονός ότι πολιτικοί λένε τώρα κάτι όταν οι πάντες γνωρίζουν ότι θα πούν σύντομα το αντίθετο εγγυάται την διάβρωση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους ηγέτες της Ευρώπης.
Δεύτερον, υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ο πραγματικός λόγος για τον οποίον οι βορειοευρωπαίοι είναι απρόθυμοι να παράσχουν ένα «μεγάλο μπαζούκα» – δηλαδή, να δώσουν μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια στην Νότια Ευρώπη – είναι ότι δεν έχουν εμπιστοσύνη ότι οι αποδέκτες, θα χρησιμοποιήσουν αυτά τα χρήματα με σύνεση.
Φοβούνται, για παράδειγμα, ότι επιπλέον αγορές ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, με στόχο να μειωθεί το κόστος δανεισμού της Ισπανίας, το μόνο που θα κάνουν είναι να ενθαρρύνουν την ισπανική κυβέρνηση να χαλαρώσει τις προσπάθειες για μεταρρυθμίσεις.
Τρίτον, υπάρχει έλλειμμα εμπιστοσύνης ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες ενός κράτους μέλους, που καλούνται να κάνουν θυσίες. Οι ιταλοί οδηγοί ταξί, ας πούμε, θα ήταν πιο πρόθυμοι να συναινέσουν σε μεγαλύτερο ανταγωνισμό, αν ήταν βέβαιοι ότι οι ιταλοί φαρμακοποιοί θα ήταν πρόθυμοι να συναινέσουν στο άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων.
Με άλλα λόγια, αυτή η έλλειψη κοινωνικής εμπιστοσύνης μπλοκάρει τις δομικές μεταρρυθμίσεις. Η ελληνική εκδοχή αυτού του διλήμματος, στην οποία κανένας δεν πληρώνει φόρους επειδή κανένας άλλος δεν πληρώνει φόρους, είναι ιδιαιτέρως χαρακτηριστική.
Η κρίση του ευρώ προσφέρει, επομένως, στην Ευρώπη μια ευκαιρία να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη. Οι εθνικοί ηγέτες της πρέπει να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών μιλώντας τους με ειλικρίνεια.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη το ένα προς το άλλο. Και οι ευρωπαϊκές χώρες που αντιμετωπίζουν την ανάγκη για δομικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να αποκαταστήσουν την κοινωνική εμπιστοσύνη στο εσωτερικό τους
.
Αν πάει χαμένη αυτή η ευκαιρία για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, θα είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατον για την Ευρώπη να αντιμετωπίσει τα δημοσιονομικά, οικονομικά, και θεσμικά ελλείμματά της.
* Ο Μπάρι Αϊκενγκριν είναι καθηγητής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ, και πρώην σύμβουλος πολιτικής στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
