Τα πρώτα πλάσματα που ανέπτυξαν δόντια ήταν τα κωνόδοντα, μικρά σπονδυλωτά ζώα που δεν διέθεταν καν σιαγόνες. Κι όμως, τα δόντια αυτά αποδεικνύονται τα πιο κοφτερά που εμφανίστηκαν ποτέ -τόσο κοφτερά ώστε επέτρεψαν στα κωνόδοντα να κυριαρχήσουν στον πλανήτη για 300 εκατομμύρια χρόνια.
Τα πανάρχαια «χέλια»
Τα κωνόδοντα, μικρόσωμα ζώα που έμοιαζαν με χέλια, εμφανίστηκαν στη θάλασσα πριν από 500 εκατομμύρια χρόνια, πολύ πριν εμφανιστούν τα πρώτα πλάσματα της ξηράς. Επέζησαν στον πλανήτη περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο σπονδυλωτό ζώο, μέχρι πριν από περίπου 200 εκατομμύρια χρόνια.
Ένα από τα βασικά εργαλεία που βοήθησαν τα κωνόδοντα να αποφύγουν την εξαφάνιση ήταν τα μικροσκοπικά δόντια τους, τα πρώτα που εμφανίστηκαν στον πλανήτη. Όμως ο μηχανισμός λειτουργίας αυτών των δοντιών πρέπει να ήταν διαφορετικός από ό,τι σήμερα, αφού τα κωνόδοντα δεν διέθεταν σιαγόνες.
Θέλοντας να διερευνήσουν πώς τα κωνόδοντα πολτοποιούσαν την τροφή τους, βρετανοί και αυστραλοί ερευνητές σάρωσαν απολιθωμένα δόντια με ακτίνες Χ και δημιούργησαν τρισδιάστατα μοντέλα στον υπολογιστή. Εφαρμόζοντας μεθόδους που χρησιμοποιούνται συνήθως για τον υπολογισμό των δυνάμεων που ασκούνται από τον αέρα στα αεροπλάνα, η ερευνητική ομάδα συνέκρινε τα μοντέλα με γομφίους νυχτερίδας αντίστοιχου μεγέθους.
Δόντια πιο λεπτά από την ανθρώπινη τρίχα
Η εξέταση έδειξε ότι τα δόντια των κωνόδοντων ήταν εξαιρετικά αιχμηρά -οι άκρες τους έχουν πλάτος μόλις 2 μικρομέτρων, σχεδόν 50 φορές μικρότερο από το πάχος μιας ανθρώπινης τρίχας.
Τα αποτελέσματα δημοσιεύονται στο Proceedings of the Royal Society B, μια επιθεώρηση της βρετανικής Βασιλικής Εταιρείας.
Η ανάλυση έδειξε επίσης ότι τα κωνόδοντα δεν μασούσαν την τροφή τους όπως τα θηλαστικά, δηλαδή κινώντας τα δόντια τους πάνω και κάτω. Αντίθετα, κινούσαν τα δόντια τους δεξιά και αριστερά. Οι δυνάμεις που ασκούνται σε αυτή την κίνηση ήταν μεν μικρές, συγκεντρώνονταν όμως σε μια πολύ μικρή περιοχή στην κορυφή του δοντιού και ήταν έτσι αρκετές για να σκίσουν ακόμα και την σκληρότερη λεία.
Συχνό ακόνισμα
Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι τα αιχμηρά δόντια σπάνε και πιο εύκολα. Για να ξεπεράσουν αυτό το εμπόδιο, τα κωνόδοντα φαίνεται ότι ανέπτυξαν την ικανότητα να ακονίζουν και να ανανεώνουν τα δόντια τους σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Ήταν μια ικανότητα που σήμερα απουσιάζει από σχεδόν όλα τα σύγχρονα σπονδυλόζωα -ένδειξη ότι τα δόντια των θηλαστικών ίσως δεν μοιράζονται το ίδιο εξελικτικό υπόβαθρο με τα δόντια των κωνόδοντων.
Η περαιτέρω μελέτη των απολιθωμάτων θα μπορούσε στο μέλλον να δώσει την οριστική απάντηση και να αποκαλύψει το πλήρες εξελικτικό χρονικό των δοντιών στο ζωικό βασίλειο.
