Για τον Φρόιντ, η ενασχόλησή του με τους αρχαιοελληνικούς μύθους αποτέλεσε τον καταλύτη για τη συγκρότηση της ψυχαναλυτικής θεωρίας του, βοηθώντας τον να περιγράψει σημαντικές έννοιές της. Θεωρούσε ότι τα βαθύτερα κίνητρα των πράξεών μας εξαρτώνται άμεσα από το ασυνείδητο και γίνονται αντιληπτά μέσω των ονείρων. Αρρωγός στην προσπάθειά του να ερμηνεύσει τις πράξεις των ανθρώπων στάθηκε η γνωστική παρακαταθήκη της ελληνικής μυθολογίας και, συγκεκριμένα, οι τραγωδίες.
Εξέχουσα θέση στην έρευνά του κατέχει ο μύθος του Οιδίποδα. Δεν ενδιαφέρεται για τον μύθο καθ’ εαυτόν, αλλά εκθέτει τη θεωρητική άποψή του στηριζόμενος σ’ αυτόν. Ο Φρόιντ υποστηρίζει ότι ο Οιδίποδας είναι το πλέον αντιπροσωπευτικό παράδειγμα για να εξηγήσει τις παρορμήσεις των μικρών παιδιών, οι οποίες αφορούν στην αγάπη που νοιώθουν για τη μητέρα τους και τα καταστροφικά συναισθήματα απέναντι στον πατέρα τους. Καλό θα ήταν να υπογραμμιστεί ότι για τα νεαρά κορίτσια συνήθως ισχύει το αντίστροφο. Όμως, καθώς τα παιδιά μεταβαίνουν από τη νεαρή ηλικία στην ενηλικίωση, τα συναισθήματα αυτά σταδιακά περιορίζονται.
Βέβαια, κάτι τέτοιο δεν ισχύει καθολικά. Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις, όταν δηλαδή οι παρορμήσεις αυτές δεν σβήνουν με αποτέλεσμα να επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Η δομική αξία του μύθου έγκειται ακριβώς σ’ αυτό το σημείο. Ο Οιδίποδας είναι ο δολοφόνος του Λάιου (δηλαδή του πατέρα του) και παντρεύτηκε την Ιοκάστη (δηλαδή μητέρα του) κι αυτά τα διέπραξε ασυνείδητα! Και επειδή δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα εγκλήματα που έχει κάνει, αυτοτυφλώνεται, θεωρώντας ότι μ’ αυτόν τον τρόπο λυτρώνεται, αλλά οι τύψεις εξακολουθούν να τον βαραίνουν.
Ο ψυχαναλυτής καλείται να προλάβει τυχόν πράξεις που κατευθύνονται από το ασυνείδητο, βοηθώντας τα άτομα που συνεχίζουν να έχουν παρορμήσεις από την παιδική ηλικία τους, ώστε να αποκτήσουν ξανά την «όρασή» τους και να απεμποληθούν από αυτές. Ο Φρόιντ πολύ αργότερα θα χρησιμοποιήσει ακόμα έναν μύθο, αυτόν του Νάρκισσου. Θα καταφέρει να δώσει μορφική διάσταση στην ιδέα του έρωτα που δε θα σχετίζεται με τον άλλο, αλλά με τον ίδιο του τον εαυτό.
Ο Νάρκισσος, σύμφωνα με το μύθο, ήταν πανέμορφος σε σημείο που τον ερωτεύονταν όλες, αλλά αυτός τις απωθούσε. Η Ηχώ, μία από αυτές που ήταν ερωτευμένη μαζί του, έπαθε ερωτική απογοήτευση και έλιωσε μέχρι που έγινε σκιά. Η θεά της εκδίκησης (Νέμεσις) τιμώρησε το Νάρκισσο με το να αγαπά αιώνια τον εαυτό του. Κάποτε ο Νάρκισσος έσκυψε για να πιεί νερό σε μια πηγή, είδε το είδωλό του στα νερά και δεν μπόρεσε να κρατηθεί. Προσπάθησε να το φιλήσει και πνίγηκε.
Ο μύθος μας διδάσκει αυτό από το οποίο πάσχουν τα άτομα που χαρακτηρίζουμε ως ναρκισσιστές. Αδυνατούν να κοιτάξουν στο εσωτερικό τους και να αγαπήσουν τους άλλους. Τους χρησιμοποιούν για να ενισχύσουν τον εαυτό τους με το να αντανακλώνται στον άλλον, βλέποντας σ’ αυτόν τη δική τους εικόνα. Υπάρχουν πάμπολλα τέτοια παραδείγματα. Το σίγουρο είναι ότι ο μύθος εστιάζει στον ανθρώπινο προβληματισμό και μας δίνει στοιχεία για την ψυχοσύνθεσή του. Έννοιες, όπως πχ. Έρωτας, Θάνατος είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη ζωή. Διαχρονικά απασχολούν και θα απασχολούν το αινιγματολυτικό ένστικτο επιστημών σαν τη λογοτεχνία και την ιατρική.