«Χωρίς δικαιώματα οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται σαν ζώα- χωρίς υποχρεώσεις οι άνθρωποι φέρονται σαν ζώα». Η διατύπωση ανήκει στον γνωστό διανοητή Στέλιο Ράμφο και στην απλότητά της και τον αφοριστικό της χαρακτήρα συμπυκνώνει την εκρηκτική αντίφαση που ζούμε σαν κοινωνία.

Από την μια πλευρά κατηγορούμε το κράτος και λοιδορούμε το πολιτικό μας σύστημα για την αδυναμία του να επιτελέσει τον βασικό του ρόλο την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών με την ευρύτερη δυνατή έννοια.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, υπονομεύουμε εμείς οι ίδιοι το κράτος, διεκδικούμε με τον πιο επιθετικό τρόπο, ο καθένας από την δική του σκοπιά και το στενό του συμφέρον, το δικαίωμα να επιβληθούμε στο κράτος και να το καταστήσουμε υποχείριό μας.

Προφανώς δεν είναι μια ουδέτερη μάχη, προφανώς έχει ταξικά χαρακτηριστικά, προφανώς οι ευθύνες ιεραρχούνται. Για να ανταποκριθεί όμως στοιχειωδώς το κράτος στον ρυθμιστικό του χαρακτήρα θα πρέπει πρώτα να μπορεί να λειτουργήσει. Και σε συνθήκες γενικευμένης ανομίας αυτό δεν γίνεται.

Σε μια συνέντευξή του στο «Βήμα της Κυριακής» ο αμερικανός ιστορικός Εντουαρντ Λούτβακ είχε επισημάνει ότι οι Aμερικανοί πληρώνουν τους φόρους τους όχι επειδή είναι πιο ηθικοί αλλά επειδή γνωρίζουν ότι αν δεν τους πληρώσουν θα πάνε φυλακή. Αυτός ωστόσο είναι και τρόπος – σημειώνει- για να δημιουργήσεις και μια ηθική πολιτική βάση.

Με αυτή την έννοια το ότι για πρώτη φορά οδηγούνται στο αυτόφωρο φορολογούμενοι για χρέη, αποτελεί την πιο αισιόδοξη είδηση των τελευταίων εβδομάδων- μια ελπίδα ότι κάτι επιτέλους μπορεί να αλλάξει στην αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής. Γιατί βέβαια όποιο και αν είναι το ηθικό υπόστρωμα της κρίσης, η αντιμετώπισή της δεν μπορεί παρά να είναι πολιτική.

Με την ίδια έννοια όμως δεν μπορεί κανείς παρά να αναρωτηθεί για τον ρόλο των κάθε λογής ακτιβιστών- από τη ΔΕΗ ως τους «Δεν πληρώνω»- που στο όνομα μιας υπαρκτής ή εικαζόμενης αδικίας διεκδικούν για τον εαυτό τους το δικαίωμα να παραβιάζουν το νόμο. Πώς είναι δυνατόν να απαιτείς ισονομία και δικαιοσύνη και να εξαιρείς τον εαυτό σου; Ακόμα χειρότερα: πώς ζητάς από το κράτος να προστατέψει τις ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες όταν εσύ πρώτος βοηθάς στο ξεχαρβάλωμά του;