Ποια θα είναι η τύχη που θα αντιμετωπίσουν το πλήρωμα και οι επιβάτες της φρεγάτας «Μέδουσα» σαλπάροντας τον Ιούνιο του 1816, λίγο μετά τη λήξη των ναπολεόντειων πολέμων, για την Αφρική; Αναμφιβόλως, η απόλυτη καταστροφή. Το πλοίο θα προσκρούσει στις δυτικές ακτές της Μαύρης Ηπείρου χωρίς να αντικρίσει ποτέ τον πολυπόθητο στόχο του, που δεν είναι άλλος από τη Σενεγάλη, και θα προκαλέσει ένα τεράστιο πολιτικό σκάνδαλο.
Οι αξιωματικοί θα κατηγορηθούν για την εγκατάλειψη εκατοντάδων ανθρώπων δεύτερης κοινωνικής διαλογής (έγχρωμων αλλά και λευκών) πάνω σε μια ακυβέρνητη σχεδία, όπου θα εκτυλιχθούν σκηνές άπειρης φρίκης: ανταρσίες επί ανταρσιών, ομαδική αλληλοσφαγή, πείνα και δίψα μέχρις εσχάτων, παράδοση των τραυματιών στα σκυλόψαρα και, το χειρότερο, συστηματικός κανιβαλισμός. Ο Διαφωτισμός θα γίνει κομμάτια μπροστά στα μάτια των, συνειδητών ή μη, κληρονόμων του και ο ζωγράφος Τεοντόρ Ζερικό θα απεικονίσει το δράμα των ναυαγών με τα χρώματα της διαλυμένης σάρκας και της προχωρημένης σήψης σε έναν πίνακα που θα συνταιριάξει την υψηλή τέχνη με την πολιτική καταγγελία.
Αυτή είναι η ιστορία την οποία ξετυλίγει ο Μιχάλης Μοδινός στο νέο μυθιστόρημά του, που φέρει τον τίτλο Η σχεδία και έχει ως πρώτη ύλη του ένα πραγματικό ιστορικό και εικαστικό γεγονός: την εμπλοκή του Ζερικό στον πόλεμο της αντιπολίτευσης (Φιλελεύθερων, Ρεπουμπλικανών και βοναπαρτιστών) ενάντια στο καθεστώς του Λουδοβίκου ΙΗ΄, το οποίο θα χρεωθεί καθ΄ ολοκληρίαν την ευθύνη για το ναυάγιο και την ασυνειδησία του προσωπικού της «Μέδουσας».
Προκειμένου να κινηθεί με ευχέρεια ανάμεσα στην ιστορική πραγματικότητα και στη μυθοπλαστική φαντασία, ο Μοδινός επινοεί ως πηγή πληροφοριών του Ζερικό μια γυναικεία φιγούρα, τη μαντάμ Ζεπαρντιέ, που έχει ζήσει στην Ολλανδική Γουιάνα (Σουρινάμ), έχει χάσει τον γιο της στην εξέγερση των ιθαγενών και έχει δοκιμάσει μια εντελώς καινούργια εμπειρία σε ένα βραζιλιάνικο νησί όπου, σφηνωμένη μεταξύ Πορτογάλων και Κρεολών, θα ανακαλύψει ξαφνικά την ύψιστη χαρά του έρωτα και της ελευθερίας.
Η μαντάμ Ζεπαρντιέ θα εξιστορήσει το ταξίδι της με τη «Μέδουσα» με μια σχεδόν ειρωνική νωχέλεια που περισσότερο αποσκοπεί στο να συμπυκνωθεί η περιπέτεια του καραβιού σε μια σειρά εικαστικών στιγμών: των διαδοχικών σπουδών του Ζερικό οι οποίες θα οδηγήσουν στις μαρτυρικές μορφές του τελικού του πίνακα, μετατρέποντας την απώλεια σε καλλιτεχνική δύναμη.
Ολα τα παλαιότερα θεματικά και πολιτικά μοτίβα του Μοδινού, όπως τα ξέρουμε κυρίως από τα δύο πρώτα του μυθιστορήματα, τη Χρυσή Ακτή (2005) και τον Μεγάλο Αμπάι (2007), αναβιώνουν και στη Σχεδία, με μια κρίσιμη διαφορά. Αν εκεί εμφανίζονται με τη μορφή αυστηρώς δυαδικών αντιθετικών σχημάτων (αστικό τοπίο/εξωτικοί τόποι, αλλοτριωμένη Ιστορία/λυτρωτική ουτοπία, εργαλειακός Διαφωτισμός/φυγή προς το όνειρο και το ανθισμένο σώμα), εδώ διαχέονται διασπασμένα σε ολόκληρο το σώμα της αφήγησης, δημιουργώντας μια ελλειπτική ανθρωπολογική σύνθεση με έκτυπα τα ζωγραφικά-πλαστικά χαρακτηριστικά της.
Ο Μοδινός αφήνει έτσι πίσω του τις ακαμψίες του οικολογικού και του μεταποικιακού μυθιστορήματος, που καταπονείται συχνά στο να ψάχνει με έναν επιτακτικά μηχανικό τρόπο τις οριενταλιστικές ρίζες του δυτικού λογοκεντρισμού και περνά στον περίπλοκο και αντιφατικό υπαρξιακό καμβά στον οποίο κεντά η λογοτεχνία όποτε πετάει μακριά τις ιδεοληψίες της. Το κέρδος είναι ασφαλώς όλο δικό του.
Από τις μαγικές εικόνες της ανθρωπογεωγραφίας, του εξωτισμού και της ταξιδιωτικής περιπλάνησης ως την ημερολογιακή γραφή αλλά και τον τοιχογραφικό κόσμο του ιστορικού και του πολιτικού μυθιστορήματος. Και από τον Μόμπι Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ και την Καρδιά του σκότους του Τζόζεφ Κόνραντ ως το O Παρασκευάς ή Στις Μονές του Ειρηνικού του Μισέλ Τουρνιέ, τον Ροβινσώνα Κρούσο του Ντάνιελ Ντεφόε, το Νησί των θησαυρών του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον, αλλά και το Στομάχι του Παρισιού του Εμίλ Ζολά: η λογοτεχνική γραμμή την οποία σύρει ο Μιχάλης Μοδινός είναι μακρά.
Στη σκηνή της Σχεδίας μαζί με τον Τουρνιέ, τον Ντεφόε, τον Στίβενσον και τον Ζολά ανεβαίνει ο Τεοντόρ Ζερικό. Το ζωγραφικό αυτό τέκνο του 19ου αιώνα, που πέθανε σε ηλικία 33 ετών (πέφτοντας από άλογο), αποτελεί το κεντρικό κλειδί για τη Σχεδία, αφού στο υλικό το οποίο προετοιμάζει τον πίνακά του για το ναυάγιο της «Μέδουσας» συνοψίζονται οι αντινομίες του πολιτικού και του καθημερινού ζην μιας ολόκληρης εποχής: η βαριά αρματωσιά της αποικιοκρατίας και η θηριώδης εξουσία των λευκών σε εκρηκτική συνύπαρξη με το σθένος της έγχρωμης αντίστασης και την ονειρική τόλμη ενός βίου απαλλαγμένου απ΄ οποιαδήποτε καθιερωμένη αξία και σύμβαση.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
