Πάντα στη Μέση Ανατολή πλανάται διάχυτη στον αέρα η ένταση.Ειδικά στην Ιερουσαλήμ και ειδικά αυτή την ημέρα,Μεγάλο Σάββατο μεσημέρι.Ξαφνικά εμφανίζονται οι Παλαιστίνιοι χτυπώντας τουμπελέκια και παρουσιάζοντας μια παντομίμα μάχης,το ίδιο ξαφνικά κλείνουν και τα μπλόκα των ισραηλινών αστυνομικών, ιδιαιτέρως αυστηρών και βίαιων αυτή την ημέρα.Εδώ, στα πρόσωπα των μοναχών του Παναγίου Τάφου δεν λάμπει η γαλήνη των αναχωρητών του Αγίου Ορους,αλλά αστράφτει η ένταση των πολιορκημένων,των μαχητών. Βρίσκονται σε πόλεμο και αυτή την ημέρα δίνουν παραδοσιακά την πιο εμφανή μάχη γύρω από τα ιερά και τα όσια, καθώς τα μάτια εκατομμυρίων ορθοδόξων είναι στραμμένα προς το μαρμάρινο κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου,μέσα στον περικαλλή Ναό της Αναστάσεως,απ΄ όπου θα αναβλύσει το Αγιο Φως,ένα από τα ισχυρότερα μεταφυσικά σύμβολα της χριστιανοσύνης που ακτινοβολεί τη χάρη του Θεού μέσα από τον ίδιο τον τάφο Του.
Την τελευταία φορά μπήκαμε στην πομπή του Πατριάρχη, που από μια μικρή αυλή απέναντι από το Πατριαρχείο κατέβαινε από «κρυφή» διαδρομή στον ναό. Αλλά και πάλι χρειάστηκε η δυναμική βοήθεια του Αρχιγραμματέα του Πατριαρχείου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντίνης Αρίσταρχου, για να καταφέρουμε να περάσουμε τη μικρή πόρτα της εισόδου του Ναού της Αναστάσεως. Μπροστά πήγαιναν οι άνδρες της «αστυνομίας» του Παναγίου Τάφου με τα κόκκινα φέσια τους, χτυπώντας τις ράβδους τους στα πλακάκια. Στην πομπή του Πατριάρχη Θεόφιλου Γ΄ προστέθηκαν και οι αντιπρόσωποι των ορθόδοξων Εκκλησιών, και όλοι μαζί άρχισαν να στριμώχνονται σε μια στενή σκάλα που οδηγεί σε ένα παρεκκλήσι και από εκεί βγήκαν στην Αγία Αυλή του Ναού της Αναστάσεως.
Στην πύλη της εισόδου προσκυνητές από τον 15ο αιώνα και μετά έχουν χαράξει σημεία του περάσματός τους από τους Αγίους Τόπους, αλλά πιο εμφανής είναι δεξιά, στη μεσαία κολόνα, η ρωγμή από όπου βγήκε το Αγιο Φως τη μοναδική φορά που απαγορεύθηκε στον Πατριάρχη να μπει στο κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου. Η είσοδος αυτή οδηγεί στον χώρο της Αποκαθήλωσης, όπου υπάρχει η πλάκα πάνω στην οποία ο Νικόδημος και ο Ιωσήφ από την Αριμαθαία έραναν με μύρα το σώμα του Εσταυρωμένου. Δεξιά υπάρχει η μικρή πόρτα του μεγάλου ναού, δίπλα στις κλίμακες που οδηγούν στον Γολγοθά.
Μέσα στον Ναό της Αναστάσεως αισθάνεσαι μια δροσιά μετά την έξαψη της μάχης για να μπεις. Μέσα στον τεράστιο ναό, κάτω από τους δύο πανύψηλους τρούλους με τους χρυσούς σταυρούς στην κορυφή, επικρατεί το αδιαχώρητο.
Με δυσκολία περνά η πομπή του Πατριάρχη, στην οποία υπάρχουν και δύο τσολιάδες και ένας αξιωματικός της ελληνικής Προεδρικής Φρουράς, για να φθάσει στο κουβούκλιο. Οταν η πομπή συμπληρώσει τρεις περιστροφές του Παναγίου Τάφου, ο Πατριάρχης μπαίνει, για να βγει ύστερα από λίγο κραδαίνοντας τις δύο δέσμες κεριών με το Αγιο Φως. Οι καμπάνες σπάζουν τη σιωπηλή αναμονή και εν ριπή οφθαλμού ο ναός πλημμυρίζει με μεγάλες φλόγες Φωτός, καθώς και οι πιστοί κρατούν τις χαρακτηριστικές δέσμες από 33 κεριά. Μετά το ποτάμι των φλογών βγαίνει, τώρα πολύ πιο ομαλά, στην αυλή και διαχέεται στα σοκάκια της παλιάς πόλης γύρω από το Πατριαρχείο. Πραγματικά ή νοερά ταξιδεύει προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα ως μήνυμα ελπίδας και ανάστασης…
Για την Τήνο η πασχαλινή περίοδος είναι η ομορφότερη καθώς το νησί πρασινίζει και είναι κατάσπαρτο από μαργαρίτες και αγριολούλουδα. Από το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής ξεκινούν οι ετοιμασίες του Επιταφίου και όλες οι εκκλησίες συναγωνίζονται ποια θα έχει τον ομορφότερο. Μετά την περιφορά του Επιταφίου στα στενά της Χώρας, που οι πιστοί υποδέχονται στις εξώπορτες με αναμμένα κεριά και λιβάνια, όλοι οι επιτάφιοι- με προεξάρχοντα εκείνον της Μεγαλόχαρης- μαζεύονται στην εξέδρα του λιμανιού. Στην παραλία Σπιτάλια ο Επιτάφιος του Αγίου Νικολάου μπαίνει στη θάλασσα μαζί με τον ιερέα και τα εξαπτέρυγα τιμώντας τη μνήμη του νεαρού παλικαριού που πνίγηκε στη θάλασσα τη δεκαετία του ΄80 αλλά και όλους εκείνους που τους κατάπιαν τα κύματα. Την ίδια ώρα ανάβουν φωτιά οι τρεις σταυροί στη μικρή βραχονησίδα της παραλίας υπό τον εκκωφαντικό χαιρετισμό των σειρήνων των πλοίων και των βεγγαλικών από τα μικρά καΐκια. Στη συνέχεια το έθιμο προστάζει να ανάψουν τα καντήλια των 1.007 ξωκκλησιών του νησιού στα οποία θα ψαλεί η αναστάσιμη λειτουργία μέσα στις επόμενες 40 ημέρες. Το Μεγάλο Σάββατο, με την πρώτη Ανάσταση του Κυρίου, οι ιερείς σκορπίζουν στις εκκλησιές λεμονόφυλλα και όποιοι τα πιάσουν στον αέρα τα βάζουν στο πορτοφόλι για να είναι πάντα γεμάτο. Το βράδυ στην Ανάσταση στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης μοιράζονται κεριά και κόκκινα αβγά, ενώ στα χωριά μαζί με τα βεγγαλικά πέφτουν και οι ονομαστές «τριμπονιές» (πιστολιές). Πέντε χωριά κάνουν πανηγύρι με χορούς και τραγούδια την ημέρα του Πάσχα και ως την Κυριακή του Θωμά τουλάχιστον τέσσερα χωριά έχουν καθημερινά πανηγύρι προσφέροντας φαγητό και κρασί δωρεάν για όλους- ντόπιους και ξένους. Το απόγευμα της Λαμπρής γίνεται ο Εσπερινός της Αγάπης και ακολουθεί λιτανεία στα δρομάκια, με λάβαρα με την εικόνα του αναστάντος Χριστού στολισμένη με στεφάνια λουλουδιών. Τη Δευτέρα του Πάσχα στο έθιμο της Αγάπης στο χωριό Κτικάδος μετά την αναστάσιμη λειτουργία στην Εκκλησία της Υπαπαντής όλοι μαζί συντρώγουν με τον ιερέα. Οι γυναίκες του χωριού στρώνουν στη μακρόστενη τράπεζα κάτω από την εκκλησία που χωράει 300 άτομα και γευματίζουν με σούπα από κρέας, ψητό και πασχαλινούς μεζέδες. Απαραίτητο γλύκισμα, τα «τζιμπητά τυροπιτάκια», που γίνονται με το ντόπιο τυρί πετρωτό, που μοιάζει με τη μυζήθρα. Λέγονται δε έτσι διότι, αφού τοποθετείται στη μέση η γέμιση, η ζύμη γυρίζεται προς τα πάνω και τσιμπιέται για να σταθεί όρθια. Την Κυριακή του Θωμά στα Ιστέρνια, στο μεγάλο πανηγύρι της Παναγιάς Λακκωτιανής, μετά το τέλος της λειτουργίας, οι πανηγυριώτες κάθονται όλοι μαζί στο τραπέζι και στο τέλος ανταλλάσσουν τη «ροδάρια», ένα μικρό μπουκέτο λουλουδιών με ευχές. Πληροφορίες για το πρόγραμμα των πανηγυριών στο www.tinos.biz/panigiria-easter.htm.
Σίγουρα η πιο «βροντερή» Ανάσταση γίνεται κάθε χρόνο στο χωριό Βροντάδος της Χίου. Αλλωστε αυτός είναι και ο λόγος που τα πλάνα από τα διασταυρούμενα «πυρά» κάνουν τον γύρο του κόσμου και όλο και περισσότερα ξένα τηλεοπτικά συνεργεία, εν πλήρη εξαρτύσει, με ειδικές στολές και μάσκες(!), έρχονται να καλύψουν το γεγονός. Ο πετροπόλεμος με τις σφεντόνες κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας έδωσε τη θέση του σε κανονάκια που οι Τούρκοι απαγόρεψαν φοβούμενοι επανάσταση και έτσι ως «πυρομαχικά» χρησιμοποιήθηκαν ρουκέτες. Σήμερα οι «Παναγούσοι» και οι «Αγιομαρκούσοι» ετοιμάζουν εδώ και μήνες τις ρουκέτες τους στα κρυφά και το Μεγάλο Σάββατο από νωρίς το κάθε «συνεργείο» στήνει το «πολυβολείο» του με τους ρουκετοσύρτες (εκτοξευτήρες), την απαραίτητη ντουντούκα για τα εμψυχωτικά συνθήματα, τη σειρήνα για τις συντονισμένες επιθέσεις αλλά και την απαραίτητη ψησταριά για τα μεζεδάκια και το φορητό ψυγειάκι με τις μπίρες. Στόχος των «Παναγούσων» είναι ο «κουμπές» (τρούλος) και το Λιονταράκι, έμβλημα του Αγίου Μάρκου που βρίσκεται πάνω από την κεντρική πύλη του ναού, και των «Αγιομαρκούσων» το ρολόι της Παναγιάς Ερειθιανής. Οι δοκιμαστικές αλλά κανονικότατες βολές ξεκινούν πριν από τις 7 το απόγευμα, ενώ με το που νυχτώνει ο «πόλεμος» έχει ανάψει για τα καλά. Οι επισκέπτες φιλοξενούνται και τρατάρονται μεζεδάκια στα «πολυβολεία» και στα μπαλκόνια με θέα. Κατά τις 23.30 γίνεται για λίγο εκεχειρία ώστε να καταφέρουν οι πιστοί να φθάσουν στις εκκλησίες. Στο «Χριστός Ανέστη» ο πόλεμος κορυφώνεται και οι δρόμοι του χωριού θυμίζουν «τοπίο στην ομίχλη» αφού επικρατεί πυκνός καπνός. Η επόμενη ημέρα βρίσκει τα συνεργεία του δήμου να προσπαθούν να μαζέψουν τα ρουκετόξυλα των 60.000 ρουκετών που βρίσκονται άλλα διασκορπισμένα και άλλα σφηνωμένα στις μεταλλικές περιφράξεις των γύρω σπιτιών και τους κατοίκους αγανακτισμένους να μετρούν τις ζημιές σε τοίχους, ταράτσες, ηλιακούς, κλιματιστικά και αυλές που γρήγορα πρέπει να συμμαζευτούν για να στηθεί η σούβλα με το πασχαλινό αρνί.
Την Κύπρο την αισθάνεσαι σαν την ιδιαίτερη πατρίδα του κάθε Ελληνα και τη σκεφτόμαστε πολύ την Εβδομάδα των Παθών, όχι μόνο γιατί και η ίδια έχει μαρτυρήσει αλλά γιατί είναι πιο όμορφη από ποτέ και αυθεντική. Κάποια μάλιστα από τα πασχαλινά έθιμα, όπως οι λαμπρατζιές, έχουν συνδεθεί και με την εθνική ανάσταση. Στην κοινότητα Κυπερούντα οι κάτοικοι άναψαν μεγάλες φωτιές γύρω από το χωριό για να υποδεχθούν τους κρατουμένους των Αγγλων που το 1960 επέστρεφαν στα σπίτια τους. Ο αγώνας που είχε ξεκινήσει την 1η Απριλίου 1955 είχε φτάσει στην ανάσταση της Κύπρου.
Χρόνια αργότερα, όταν ο γνωστός εικαστικός καλλιτέχνης Χαμπής Τσαγγάρης σκεφτόταν το χωριό του, την κατεχόμενη από το 1974 Κοντέα, στον κάμπο της Μεσαρκάς (Μεσαορίας), χάραξε τη λαμπρατζιά όπως τη θυμόταν στην πλατεία του χωριού το βράδυ της Ανάστασης. Τεράστιες φλόγες έκαιγαν έναν γιγάντιο σωρό από ξύλα και στην κορυφή το ομοίωμα του Ιούδα.
Και ο τραγουδιστής των κυπριακών παραδοσιακών τραγουδιών Μιχάλης Ττερλικάς θυμάται: «Τα χαρούμενα πρόσωπα των χωριανών στην αυλή της εκκλησιάς, με την αρτυμαθκιά και τον πεύκο τη νύχτα της Ανάστασης. Η λαμπρατζιά.Τα παιχνίδια».
Το έθιμο της λαμπρατζιάς έρχεται από παλιά, από τον Τρωικό Πόλεμο- μετά πολλοί ήρωες είχαν καταφύγει στη νήσο της Αφροδίτηςκαι από τα χρόνια του Διγενή Ακρίτα. Το είχαμε παρακολουθήσει έξω από την παλιά εκκλησιά ενός μικρού χωριού στα μέρη της Πάφου, το Νιο Χορκό, το τελευταίο προτού αρχίσει η «άγρια» χερσόνησος του Ακάμα. Πράγματι η μεγάλη φωτιά φώτιζε όντως τα πρόσωπα των χωριανών που κρατώντας τις λαμπάδες τους έμπαιναν στην εκκλησιά για το «Δεύτε λάβετε φως» και το «Χριστός Ανέστη». Πιο πέρα ήταν στημένα τα τραπέζια που θα φιλοξενούσαν τους μεζέδες και το κρασί. Οσοι επέστρεφαν στο σπίτι τους θα έτρωγαν σούπα τραχανά ή αβγολέμονο, κοτόπουλο, αβγά και φλαούνες, το παραδοσιακό πασχαλινό αρτοσκεύασμα με φρέσκια μυζήθρα ή χαλούμι, που μοιάζουν πολύ με τις τούρτες των νησιών της Δωδεκανήσου. Την ημέρα του Πάσχα ψήνουν κατά παρέες το αρνί στη σούβλα. Φαίνεται όμως ότι η φωτιά της λαμπρατζιάς κάπου έχει ξεφύγει σε σημείο που να γίνεται επικίνδυνη λόγω του μεγέθους της, του ανταγωνισμού των παρεών και των υλικών που καίγονται και να διχάζει την κυπριακή κοινωνία ως προς την αποδοχή του εθίμου, τουλάχιστον στις αστικές περιοχές.
Εν τω μεταξύ οι παραδοσιακοί ξυλόφουρνοι στο Τρόοδος και αλλού δεν σταμάτησαν τη Μεγάλη Εβδομάδα να ψήνουν φλαούνες, ψωμιά, κουλούρια, άρτους και σε κάποιες περιοχές τις αβγωτές, ένα τσουρέκι με σουσάμι και κόκκινο αβγό.
Τα κοιτάς να ανεβαίνουν μαλακά προς τον ουρανό και αισθάνεσαι την ψυχή σου να τα ακολουθεί. Είναι από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες που μπορούν να περιγράψουν το «άνω σχώμεν τας καρδίας». Η αύρα που κατεβαίνει από την πλαγιά του Πάρνωνα ησυχάζει και ο γλυκός ανοιξιάτικος καιρός γίνεται ακόμη γλυκύτερος για να πετάξουν τα 1.000 και πλέον χάρτινα αερόστατα. Γιατί η νύχτα της Ανάστασης στο Λεωνίδιο είναι η νύχτα των αεροστάτων.
Με το πρώτο «Χριστός Ανέστη» από τις πέντε ενορίες της πολιτείας εκατοντάδες αερόστατα πυροδοτούνται και ελευθερώνονται για να ανεβούν στον ουρανό και να γίνουν για λίγες στιγμές καινούργια αστέρια ώσπου να χαθούν. Τα αερόστατα ετοιμάζονται εβδομάδες πριν. Είναι φτιαγμένα από καλάμι και χαρτί και το ύψος τους φθάνει τα δύο μέτρα. Το καύσιμό τους είναι η «καλλημάρα», στουπί εμβαπτισμένο στο πετρέλαιο. Το έθιμο δεν είναι πολύ παλιό αλλά έχει δέσει με τον τόπο.
Πριν, το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, οι πέντε επιτάφιοι ξεκινούν από τις ενορίες, περνούν από τα γραφικά σοκάκια έξω από τις ψηλές αυλόπορτες, χαρακτηριστικές του Λεωνιδίου, και συναντώνται στην πλατεία του Ηρώου, με έκδηλο τον συναγωνισμό για το ποιος είναι καλύτερα στολισμένος. Συνηθίζεται την ημέρα του Πάσχα ο δήμος να στήνει σούβλες με αρνιά και κοκορέτσια και να φιλεύει τους επισκέπτες μαζί με κρασί. Το γλέντι «ανάβει» και ανοίγεται ο παραδοσιακός τσακώνικος χορός από νέους και νέες με τοπικές ενδυμασίες. Στην Ακολουθία της Αγάπης το Ευαγγέλιο εκφέρεται και στην τσακώνικη διάλεκτο.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
