Το Μεγάλο Σάββατο συμπληρώνεται ένας χρόνος από την προσφυγή της χώρας μας στον ευρωπαϊκό μηχανισμό βοήθειας και στο ΔΝΤ. Η αργοπορία υλοποίησης των διαρθρωτικών αλλαγών που εκλαμβάνεται από τις αγορές ως αδυναμία εφαρμογής του μνημονίου, η ραγδαία επιδείνωση του διεθνούς περιβάλλοντος και η «πολιτική φθοράς» που επιχειρείται στην κυβέρνηση από την αντιπολίτευση, τα συνδικάτα αλλά και από «φιλικούς» κύκλους του ΠαΣοΚ έχουν δημιουργήσει εκρηκτικό μείγμα στην οικονομία.

Οι διεθνείς αγορές «στοιχηματίζουν» πλέον ανοιχτά ότι η Ελλάδα θα οδηγηθεί αργά ή γρήγορα στην αναδιάρθρωση του συνόλου του δημοσίου χρέους των 345 δισ. ευρώ, με κύμα πωλήσεων ελληνικών τίτλων, οδηγώντας πλέον τη διαφορά απόδοσης των δεκαετών ομολόγων από τα γερμανικά (spreads) πάνω από τις 1.140 μονάδες βάσης και τα ασφάλιστρα κινδύνου στα ύψη.

Το spreads του πενταετούς ομολόγου εκτοξεύθηκαν στις 1.720 και του διετούς στις 1.850 μονάδες βάσης, ενώ το ασφάλιστρο κινδύνου του πενταετούς ομολόγου εκτινάχθηκε στις 1.220 μονάδες βάσης. Κι αυτό παρά τις κατηγορηματικές περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις από τον υπουργό Οικονομικών κ. Γ. Παπακωνσταντίνου, τον κεντρικό τραπεζίτη κ. Γ. Προβόπουλο, κύκλους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αλλά και τις επίσημες ανακοινώσεις εκπροσώπων του ΔΝΤ που έγιναν το Σαββατοκύριακο από την Ουάσιγκτον.

Καταλύτη σε αυτές τις εξελίξεις αποτέλεσε η συνέντευξη του πρώην πρωθυπουργού κ. Κ. Σημίτη στο «Βήμα της Κυριακής», ο οποίος πυροδότησε με τις δηλώσεις του περί αναγκαιότητας «αναδιάρθρωσης του δημοσίου χρέους τώρα», προτού η χώρα συρθεί σε αυτή τη διαδικασία το 2013, οπότε αναγκαστικά θα προσφύγει στον μόνιμο ευρωπαϊκό μηχανισμό βοήθειας (EFSF).

Η παρέμβασή του στην οικονομική πολιτική την ώρα που ο Πρωθυπουργός είχε ανακοινώσει το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα της περιόδου 2012 – 2015 για την έξοδο της οικονομίας από την κρίση λειτούργησε σαν βόμβα στο εσωτερικό και «φούντωσε» τη φημολογία περί «κουρέματος» των ελληνικών ομολόγων στο εξωτερικό.

Ο αδύναμος κρίκος

Μετά την έκρηξη του κόστους δανεισμού των ελληνικών ομολόγων, πιέστηκαν οι τραπεζικές μετοχές και συνολικά το Χρηματιστήριο της Αθήνας το οποίο σημείωσε πτώση 2,83% οδηγώντας τον δείκτη στις 1.427 μονάδες, επίπεδο που βρισκόταν το 1997!

Οι τράπεζες υποχώρησαν 5,67% με τη μετοχή της Εθνικής να χάνει 5,55%, της Eurobank 4,99%, της Alpha Bank 7,49% και της Πειραιώς 7,2%, γεγονός που προκαλεί στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα ακόμη μεγαλύτερες δυσκολίες απ’ αυτές που αντιμετωπίζει με την έλλειψη ρευστότητας.

«Καταιγίδα» στο εξωτερικό

Οι εξελίξεις αυτές ήρθαν την ώρα που ξέσπασε η «καταιγίδα» στις διεθνείς αγορές μετά την υποβάθμιση των προοπτικών της αμερικανικής οικονομίας από τη Standard & Poor’s. Ο διεθνής οίκος άφησε να εννοηθεί πως υπάρχει τουλάχιστον μία στις τρεις πιθανότητες να χάσουν οι ΗΠΑ την αξιολόγηση «ΑΑΑ», γεγονός που βύθισε τα χρηματιστήρια στην Ευρώπη και παρέσυρε και τη Wall Street. Πλέον όλα τα βλέμματα όλων των επενδυτών και των πολιτικών θα είναι σήμερα στραμμένα στις αγορές και το ΧΑ.

Τι σημαίνει αναδιάρθρωση

Στον ελληνικό χώρο η συζήτηση πλέον περιστρέφεται γύρω από την αναδιάρθρωση του χρέους. Τι σημαίνει; Πώς μπορεί να γίνει; Τι συνέπειες θα έχει;

Οπως εξηγούν οικονομικοί εμπειρογνώμωνες που έχουν διατελέσει σε θέσεις κλειδιά του ΔΝΤ:

1. Η αναδιάρθρωση στον βαθμό που σημαίνει ότι η κυβέρνηση θα ζητήσει από τους δανειστές «κούρεμα» της οφειλής, δηλαδή της ονομαστικής αξίας των ομολόγων, ισοδυναμεί με απόφαση για «στάση πληρωμών» ή ομολογία «χρεοκοπίας της χώρας».

2. Η αναδιάρθρωση με την έννοια της επιμήκυνσης του συνόλου του δημοσίου χρέους (όπως ακριβώς έγινε με τα 110 δισ. ευρώ), δηλαδή στην ίδια ονομαστική αξία των ομολόγων, σημαίνει ότι οι δανειστές δεν χάνουν λεφτά και είναι αποδεκτή ως λύση για την εξομάλυνση των αποπληρωμών τα επόμενα χρόνια και της μείωσης του βάρους προσαρμογής. Σε αυτή την περίπτωση το χρέος μπορεί να καταστεί «βιώσιμο», σε απόλυτη συμφωνία με την τρόικα και τους βασικούς δανειστές.

Σε αυτή την πολιτική απόφαση είναι προφανές ότι τον πρώτο δεν τον έχει η ελληνική κυβέρνηση, αλλά η Ευρωπαϊκή Ενωση, η ΕΚΤ και ακολούθως το ΔΝΤ που στηρίζουν την Ελλάδα με το πρόγραμμα βοήθειας των 110 δισ. ευρώ. Αν, όπως εκτιμούν πολλοί, η Ελλάδα δεν καταφέρει να επιστρέψει στις αγορές το δεύτερο εξάμηνο του 2012, όπως προβλέπει το μνημόνιο, τότε η λύση είναι αυτή που έχει περιγράψει σε ανύποπτο χρόνο ο επικεφαλής της τρόικας κ. Πόουλ Τόμσεν: «Η Ελλάδα δεν θα μείνει αβοήθητη. Ισως χρειασθεί να υπάρξει νέο πρόγραμμα βοήθειας».

Είναι σαφές ότι «λύσεις υπάρχουν», γιατί σε αυτή την περίπτωση η τρόικα δεν προστατεύει μόνο την Ελλάδα, αλλά και τα κράτη που μας βοηθούν με τα 110 δισ. ευρώ. Και σε καμιά περίπτωση δεν θέλει να χαθούν.

Ποιοι έχουν τα περισσότερα ομόλογα

Η αναδιάρθρωση με τη μορφή του «κουρέματος» σήμερα θα είχε σοβαρές επιπτώσεις στις ελληνικές τράπεζες, οι οποίες έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους ελληνικά ομόλογα περίπου 60 δισ. ευρώ.

Τα ασφαλιστικά ταμεία έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους ομόλογα ύψους 10,5 δισ. ευρώ και έντοκα γραμμάτια, μετοχές ύψους 4 δισ. ευρώ.

Η ΕΚΤ έχει συγκεντρώσει από τη δευτερογενή αγορά ελληνικά ομόλογα ύψους 65 δισ. ευρώ.

Τα τελευταία στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS) στη Βασιλεία δείχνουν ότι στα τέλη Σεπτεμβρίου οι γερμανικές τράπεζες είχαν ελληνικά ομόλογα ύψους 20 δισ. και οι γαλλικές τράπεζες μόλις 14 δισ. ευρώ.

Προϋπόθεση τα μέτρα

Ακόμη όμως και στην περίπτωση που κριθεί αναγκαία η αναδιάρθρωση του χρέους με όποια μορφή κι αν λάβει, προϋπόθεση για τους δανειστές μας είναι η εξασφάλιση ότι θα πάρουν τα χρήματα που μας έχουν δανείσει, έστω και «κουρεμένα».

Αυτό προϋποθέτει η Ελλάδα να φτάσει στο σημείο να μη δημιουργεί νέα ελλείμματα (να μη χρειάζεται νέο δανεισμό) αλλά να εξασφαλίσει τα επόμενα χρόνια (το 2013 και μετά) πρωτογενή πλεονάσματα ώστε να καταβάλει τους τόκους που εφέτος θα ξεπεράσουν τα 14 δισ. ευρώ.

Ο υφυπουργός Οικονομικών κ. Φίλ. Σαχινίδης, ο οποίος δέχεται και αυτός έντονη κριτική για τις καθυστερήσεις στην υλοποίηση του προγράμματος και στην ομαλή εκτέλεση του προϋπολογισμού, ζήτησε χθες «υπομονή» λέγοντας:
«Μέχρι 15 Μαΐου, η κυβέρνηση θα παρουσιάσει αναλυτικό σχέδιο για να περιοιστούν τα ελλείμματα χρόνο με το χρόνο. Τι θα κάνουμε το 2012, τι θα κάνουμε το ‘13, το ‘14 και το ‘15. Τι θα κάνουμε σε επίπεδο κάθε υπουργείου και τι θα κάνουμε σε επίπεδο κάθε μείζονος κατηγορίας που εντάσσεται στο προϋπολογισμό του κάθε υπουργείου».

Στήριξη στο πρόγραμμα

Αντιθέτως με τη σκληρή κριτική που ασκείται στην κυβέρνηση από αντιπολίτευση, συνδικάτα και φορείς της αγοράς, ο πρόεδρος του Ελληνο-Αμερικανικού Επιμελητηρίου κ. Γιάννος Γραμματίδης δήλωσε: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Μεσοπρόθεσμο Σχέδιο που ανακοίνωσε η κυβέρνηση, σαν συνέχεια του προγράμματος διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στα πλαίσια αλλαγής τού αναπτυξιακού προτύπου της χώρας, κρίνεται σαν θετικό βήμα».

Ο ίδιος όμως τόνισε: «Οφείλουμε όμως να επισημάνουμε παράλληλα ότι η κυβέρνηση συνεχίζει να μη συγκρούεται με κατεστημένα μειοψηφικά κοινωνικά συμφέροντα με το να μην προβαίνει στην παραχώρηση του μάνατζμεντ σε φυσικά μονοπώλια όπως ο ηλεκτρισμός και η ύδρευση, διατηρώντας τον έλεγχο των σχετικών υποδομών και στην πλήρη αποχώρησή της από τον τραπεζικό χώρο. Είναι συνεπώς αμφίβολο το εάν πετύχει την εκδήλωση ενδιαφέροντος από τη διεθνή επενδυτική κοινότητα στα συγκεκριμένα αυτά σχέδια».